Linh thiêng bia Ma nhai Ngự chế trên vách núi Phja Tém

Ma nhai Ngự chế trên vách núi Phja Tém
Ma nhai Ngự chế trên vách núi Phja Tém
(PLVN) - Bia Ma nhai Ngự chế là tên gọi bài thơ khắc trên vách núi của của Vua. Sinh thời, vua Lê Thái Tổ ít làm thơ nhưng đã để lại cho hậu thế 3 bài thơ tuyệt tác đều khắc trên vách đá. Trong đó, bài thơ đầu tiên được các nhà nghiên cứu Hán Nôm phát hiện trên vách đá nằm bên một ngọn núi Phja Tém ở xã Bình Long (huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng) vừa được Thủ tướng Chính phủ công nhận là bảo vật quốc gia.  

Đây là bài thơ làm trong lần tây chinh thứ nhất của vua Lê Thái Tổ liên quan đến một sự kiện lịch sử trọng đại của đất nước. Cụ thể, bia ghi lại sự kiện lịch sử năm Thuận Thiên thứ 4 (1431), Lê Thái Tổ thân chinh bắt thổ tù phản nghịch Bế Khắc Thiệu.

Thiệu vốn là thổ tù có công lao được Lê Lợi cử về chống quân Minh ở Cao Bằng, nhưng sau có ý làm phản nên Lê Thái Tổ phải thân chinh cầm quân lên dẹp, trấn áp và trị tội. Sự kiện lịch sử đặc biệt này được khắc thành bài thơ trên núi Phja Tém để xác định chủ quyền lãnh thổ Đại Việt dưới vương triều nhà Lê vừa giành thắng lợi huy hoàng trong cuộc kháng chiến chống giặc Minh.

Bài thơ được khắc ở vị trí đắc địa về phong thủy, trên vách núi Phja Tém hiểm trở, phía trước là dòng sông Tẻ Dào nên thơ (ảnh báo Cao Bằng)
Bài thơ được khắc ở vị trí đắc địa về phong thủy, trên vách núi Phja Tém hiểm trở, phía trước là dòng sông Tẻ Dào nên thơ (ảnh báo Cao Bằng)

Bài thơ “Ngự chế” được khắc trên núi Phja Tém (tên cổ là Ba Điềm)- ngọn núi nhỏ trông ra sông Rẻ Dào. Bia được khắc 8 cột dọc dưới dạng một bài thơ bằng chữ Hán gồm 56 chữ, viết liền mạch từ trái sang phải, chữ khắc trên bia theo kiểu chữ khải chân, to, rõ ràng, dễ đọc. Vì khắc trực tiếp vào vách đá, nên mặt bia không có độ phẳng, xung quanh bia không có phần trang trí, không có mái che. Đến nay, chữ khắc trên bia bị mòn một số nét, mặt bia bị rêu bám.

Áng thơ cổ khắc trên vách núi với âm điệu trầm hùng, hào sảng, súc tích, cô đọng. Nhịp điệu áng thơ tựa như nhịp khúc quân hành của vị minh quân cứu dân, giữ nước. 

Tạm dịch: "Không ngại ngàn dặm, chỉnh đốn quân đội/ Chỉ mong biên cương dân chúng được sống yên ổn/ Trời đất không dung cho lũ gian đảng/ Xưa nay ai tha cho kẻ bề tôi mưu phản/ Người trung lương tự khắc được hưởng phúc/ Kẻ cường bạo rút cục khó mà toàn thân/ Lời thề năm xưa không quên khí tiết của kẻ bề tôi/ Tên tuổi sẽ cùng với núi này mà còn mãi.” (Ngày 20 tháng Giêng năm Tân Hợi niên hiệu Thuận Thiên thứ 4 năm 1431).

Đầu năm 2020, bia Ma nhai Ngự chế tại Cao Bằng đã được công nhận là Bảo vật quốc gia (ảnh báo Cao Bằng)
Đầu năm 2020, bia Ma nhai Ngự chế tại Cao Bằng đã được công nhận là Bảo vật quốc gia (ảnh báo Cao Bằng)

Bia Ma nhai Ngự chế là một di sản văn hóa quý báu, là một minh chứng hùng hồn, khẳng định sự kiện lịch sử đấu tranh giành độc lập dân tộc, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia nơi biên cương Cao Bằng. Từng lời, từng chữ được khắc trên vách đá như lời huấn thị của vua Lê với muôn dân về trách nhiệm bảo vệ đất nước, đồng thời cũng là lời nhắc nhở, răn đe những kẻ có mưu đồ chống phá sự ổn định và thống nhất đất nước chắc chắn sẽ phải chuốc lấy kết cục thảm bại. Lời huấn thị đến nay vẫn còn nguyên giá trị và như vẫn còn vang vọng đến mai sau.  

Sinh thời vua Lê Thái Tổ rất ít làm thơ nhưng ông đã để lại cho hậu thế 3 bài thơ là những văn bia khắc trên núi đá ghi lại chiến công dẹp yên bờ cõi của vị minh quân và vương triều Lê. Bài thơ thứ nhất của vua Lê - văn bia Ma nhai Ngự chế ở Cao Bằng vừa được công nhận là Bảo vật quốc gia, bài thơ thứ hai của Lê Lợi khắc trên núi đá tại xã Lê Lợi (huyện Nậm Nhùn, tỉnh Lai Châu) cũng được công nhận là bảo vật quốc gia năm 2018. Hiện văn bia này được trưng bày, lưu giữ tại đền thờ vua Lê Thái Tổ thuộc xã Lê Lợi, huyện Nậm Nhùn, Lai Châu, chúng tôi sẽ phản ánh trong bài báo tiếp theo, mời các bạn đón đọc. 

Đọc thêm

Giải mã tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt

Nhà thờ họ Trương Việt Nam ở thị trấn Thiên Tôn, Ninh Bình là công trình cấp quốc gia.
(PLVN) - Không chỉ là thần Núi, với lý lịch con thứ 17 của Lạc Long Quân, Lạc tướng Vũ Lâm đời Hùng Vương thứ Nhất, việc thờ cúng Cao Sơn Đại vương tại Hoa Lư tứ trấn và Thăng Long tứ trấn chính là tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương, đỉnh cao của tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên.

Ly kỳ chuyện đại hồng chung cứu chúa ở ngôi chùa cổ nhất Tiền Giang

Chùa Linh Thứu là một trong những ngôi chùa cổ nhất Tiền Giang.
(PLVN) - Khởi nguyên là ngôi chùa mục đồng giữa khu rừng hoang, Sắc tứ Linh Thứu ngày nay được xem là ngôi chùa cổ nhất đất Tiền Giang. Cổ tự 3 lần được sắc tứ này nổi tiếng với những câu chuyện ly kỳ về chiếc đại hồng chung năm xưa từng cứu chúa Nguyễn Ánh thoát nạn khi còn long đong bôn tẩu phương Nam.

Phong thủy và tín ngưỡng thờ thần thánh tại các tứ trấn Việt Nam (Kỳ 7): Vì sao vua Hùng lại mang tên Cao Sơn?

Vua Hùng được nhân dân suy tôn là Đột Ngột Cao Sơn.
(PLVN) - Cao Sơn (núi cao) là danh hiệu mang tính biểu tượng của thần Núi, vị thần trong tín ngưỡng dân gian nguyên thủy. Không phải là thần Núi nhưng hàng nghìn năm qua, Hùng Vương thứ Nhất được nhân dân thờ cúng với thụy hiệu Đột Ngột Cao Sơn. Vì sao vua Hùng lại có danh hiệu này?

Phong thủy và tín ngưỡng thờ thần thánh tại các tứ trấn Việt Nam (Kỳ 6): Khám phá tín ngưỡng thờ thần Huyền Vũ

Núi Cánh Diều tương truyền là nơi thần Thiên Tôn cắm gươm hóa.
(PLVN) - Trong bách thần của tín ngưỡng dân gian Trung Quốc có nhiều vị thần của Đạo giáo. Qua thời gian, từ một thánh thú có biểu tượng rùa - rắn, Huyền Vũ trở thành một vị thần của tín ngưỡng Trung Quốc, rồi thành thần tiên trong Đạo giáo và thành thần của người Việt. Đến nay, những dấu vết, biểu hiện của Đạo giáo có thể tìm thấy trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam.

Thơ Thiền Việt Nam (Bài 7): Tuệ Trung Thượng Sĩ luận về chuyện sống chết

Tuệ Trung Thượng Sĩ luôn coi nhẹ chuyện sống chết ở đời.
(PLVN) - Không xuất gia đầu Phật, sống cùng thế tục, nhưng tinh thần thiền học khai phóng của Tuệ Trung Thượng Sĩ đã làm thay đổi nhiều dòng thiền. Trong đó, đối với ngài chuyện sống chết luôn xem nhẹ, bởi chỉ có nhận biết được vòng xoay luân hồi của cuộc đời thì người tu hành mới không vướng bận, mới chuyên tâm tu tập chánh pháp.

Zèng - “báu vật” của người Tà Ôi

Zèng được sử dụng làm của hồi môn trong đám cưới của dân tộc Tà Ôi.
(PLVN) - Việc bảo tồn và phát triển nghề dệt Zèng truyền thống không chỉ giữ gìn biểu tượng văn hóa lâu đời của bà con dân tộc Tà Ôi, mà còn góp phần xóa đói giảm nghèo, phát triển kinh tế, ổn định cuộc sống cho bà con.

Cúng mặn hay cúng chay?

Một mâm cúng chay.
(PLVN) - Cúng mặn hay cúng chay là vấn đề nhiều người dân băn khoăn khi thành kính dâng cỗ cúng cha mẹ, gia tiên. Người Việt chúng ta thường hay nói “trần sao âm vậy”. Nhưng liệu chúng ta đã thực sự hiểu thấu đáo câu nói này?

Thơ Thiền Việt Nam (Bài 6): Tâm thiền bình an trong tuyệt tác “Ngư nhàn” của quốc sư Không Lộ

Thơ Thiền Việt Nam (Bài 6): Tâm thiền bình an trong tuyệt tác “Ngư nhàn” của quốc sư Không Lộ
(PLVN) - Thiền sư Không Lộ là một hiện tượng thi ca độc đáo trong dòng thơ thiền Việt Nam. Bài thơ “Ngư nhàn” – “Cái nhàn của ngư ông” được giới chuyên môn đánh giá là sự cất cánh của một tâm hồn thi sĩ. Bài thơ tràn ngập ý vị thiền, qua cái nhìn độc đáo của một nhà sư biết sống tùy duyên, luôn mở lòng, chan hòa với cuộc đời.

Lay lắt nghề thêu tay truyền thống Bình Lăng

Những người thợ của làng nghề Bình Lăng hiện tại chủ yếu là trung tuổi.
(PLVN) - Làng Bình Lăng (xã Thắng Lợi, huyện Thường Tín, Hà Nội) xưa nay được biết đến là làng thêu tay nổi tiếng đất Việt. Sau một thời gian dài phát triển thịnh vượng, giờ đây, bởi thiếu nguồn nhân lực trẻ, thu nhập thấp… thêu tay truyền thống Bình Lăng rơi vào cảnh “thoi thóp”.