Hủ tục được coi là chuẩn mực văn hóa
Rachael Chepsal nắm chặt cuốn Kinh thánh của mình khi nhớ lại thử thách kinh hoàng của mình vào tháng 12/2017 khi trải qua một nghi lễ được gọi là cắt bộ phận sinh dục nữ mà không cần thuốc mê. “Tôi vẫn còn cảm thấy đau đớn,” cô bé 14 tuổi đến từ Kaptul, một ngôi làng ở Tây bắc Kenya cho biết. “Bà lão dùng một con dao nhọn chưa được khử trùng. Khi tôi bị cắt, máu đã chảy rất nhiều. Tôi vô cùng sợ hãi vì đó không phải là thứ tôi đã chọn”.
Rachael nằm trong số hơn 2.000 cô gái thuộc cộng đồng dân tộc Pokot được cha mẹ gửi đến thị trấn Iten hẻo lánh để hồi phục sức khỏe sau thủ tục bất hợp pháp ở Kenya kể từ năm 2011. Cắt bỏ bộ phận sinh dục nữ (FGM) là một vấn đề toàn cầu. Liên hợp quốc ước tính hơn 200 triệu trẻ em gái và phụ nữ trên khắp thế giới phải gánh chịu hậu quả của thủ thuật cắt bỏ một phần bộ phận sinh dục nữa.
Hành động này bao gồm việc cắt hoặc cắt bỏ toàn bộ hoặc một phần cơ quan sinh dục ngoài của nữ giới. Thủ tục này thường được thực hiện vào tháng 8 và tháng 12 tại nhiều vùng trên đất nước Kenya khi các trường học đóng cửa.
Vào tháng 6/1999, Bộ Y tế Kenya đã chuẩn bị một Kế hoạch Hành động Quốc gia để Loại bỏ FGM / FGC. Trong Kế hoạch này là kết quả của một cuộc Điều tra Nhân khẩu học và Sức khỏe năm 1998 với 7.881 phụ nữ trên toàn quốc cho thấy 37,6% phụ nữ Kenya đã trải qua hủ tục FGM. Nghiên cứu chỉ ra rằng 38% phụ nữ Kenya trong độ tuổi từ 15 đến 19 và hơn một nửa phụ nữ trên 35 tuổi đã từng bị ép thực hiện FGM.
 |
| Một lễ hội ở Kenya. |
Theo báo cáo, FGM được thực hành ở các mức độ khác nhau bởi khoảng 30 trong số hơn 40 nhóm dân tộc của Kenya. Nó không được thực hành giữa hai nhóm dân tộc lớn nhất ở miền viễn Tây của Kenya, người Luos và người Luhyas. Thống kê của Bộ Y tế theo bộ lạc là: Kisii 97%; Masai 89%; Kalenjin 62%; Taita và Taveta 59%;
Nhóm Meru / Embu 54%; Kikuyu 43%; Kamba 33%; Miji Kenda / Swahili là 12%. Từ năm 2011, chính quyền Kenya ra lệnh cấm đối với tảo hôn và FGM. Tuy nhiên, thực tế FGM vẫn tiếp tục tồn tại trong một số cộng đồng dân cư bởi nó đã ăn sâu vào truyền thống văn hóa của họ. Hủ tục này được truyền qua nhiều thế hệ trong một gia đình. Nghi lễ cắt xén âm vật này có thể tồn tại lâu đời bởi trong nhiều bộ tộc ở châu Phi, họ tin rằng điều đó giúp bảo vệ trinh tiết của phụ nữ.
Theo văn hóa của các nước tiến hành việc cắt bỏ bộ phận sinh dục nữ, hành động này nhằm mục đích làm giảm nguy cơ phụ nữ có quan hệ tình dục trước hôn nhân, hoặc ngoại tình sau hôn nhân. Đây là một nghi thức bắt buộc đối với các cô gái trước khi kết hôn. “Các cô gái phải cắt bỏ âm vật để được kết hôn. Đó là quá trình chuyển đổi từ một cô gái thành phụ nữ. Đó là một truyền thống đã và đang diễn ra mãi mãi”, đó là một trong những quan niệm về việc thực hiện nghi lễ tàn bạo FGM. Hay như, các bà mẹ ở Pokot, Kenya tin rằng việc thực hiện hủ tục cắt xén âm vật là dấu hiệu của sức mạnh.
“Cơn đau sẽ khiến cho những đứa con gái mạnh mẽ”, một người phụ nữ vừa có con gái thực hiện nghi lễ xong chia sẻ. Áp lực phải thực hiện hủ tục FGM xuất phát từ việc trong nhiều bộ tộc nếu người phụ nữ không trải qua điều này sẽ vô cùng khó sinh sống tại nơi mà họ sinh ra.
Joseph Lorot, 70 tuổi, một trưởng lão người Pokot, cho biết việc cắt giảm sẽ không dừng lại vì nó ăn sâu vào văn hóa châu Phi. Lorot, người tổ chức bí mật cho 5 cô gái đang hồi phục sau thủ tục để tránh bị nhà chức trách bắt hoặc thẩm vấn, cho biết: “Một số cha mẹ vẫn tin rằng những cô gái chưa cắt bao quy đầu của họ sẽ không được kết hôn.
Những người đàn ông từ những cộng đồng này đang làm cho tình hình trở nên tồi tệ hơn bằng cách xa lánh những cô gái này. Những người đàn ông quyết định kết hôn với phụ nữ không cắt bao quy đầu bị cộng đồng từ chối và từ chối quyền thừa kế”.
Đánh đổi bằng cả mạng sống
Luật pháp Kenya đưa ra án tù chung thân cho trường hợp các cô gái chết vì hủ tục trên. Tuy nhiên, truyền thống này vẫn tồn tại phổ biến. Thậm chí, Liên Hợp Quốc cũng phát động chiến dịch chấm dứt tình trạng cắt bỏ bộ phận sinh dục ở phụ nữ, đe dọa đến tính mạng và đánh cắp giấc mơ được sống như một phụ nữ bình thường. Về lâu dài, nó dẫn đến các nguy cơ như vô sinh, biến chứng khi sinh, đôi khi dẫn đến tử vong ở cả mẹ và con sau này.
Một báo cáo điều tra cho biết, nếu xu hướng này tiếp tục thì thêm 86 triệu bé gái sẽ là nạn nhân của tệ nạn này đến trước năm 2030. Việc cắt xén âm vật có thể gây các cơn đau dữ dội, tính mạng luôn bị đe dọa, các bé gái bị chảy máu và có thể nhiễm trùng. Hậu quả đáng tiếng nhất là cướp đi tính mạng của các cô gái trẻ.
Điển hình như sự việc của cô bé Raima Ntagusa, 13 tuổi, đã chết khi quy trình FGM gặp trục trặc tại một ngôi nhà hẻo lánh ở phía nam Nairobi (Kenya). Cô bé đã chết vào ngày 13/4/2014 sau khi bị chính bố mẹ đẻ, là người thuộc bộ tộc Masai ép thực hiện nghi thức FGM. Thủ tục này đã phạm sai lầm ở đâu đó và thi thể của cô bé được tìm thấy giữ một vũng máu.
Một ngôi mộ được đào một cách sơ sài cũng xuất hiện gần thi thể cô bé. Bố mẹ cô bé đã bị tòa án xét xử nhưng họ không hề nhận tội. “Chúng tôi đã thực hành cắt bộ phận sinh dục cho phụ nữ từ thời xa xưa. Đây chỉ là một trong những trường hợp hiếm hoi mà ai đó đã chết vì nghi thức này, không có gì là tội phạm cả”, một người đàn ông Masai nói.
Khi chính quyền Kenya cùng nhiều tổ chức lên án hành vi FGM thì họ cũng nhận phải những phản ứng tương tự. Thậm chí, ở Kajiado, một vùng nông thôn Kenya nơi Ntagusa qua đời nhiều phụ nữ Masai đã tuần hành ủng hộ FGM. Họ nói rằng đó là một phần văn hóa của họ và chính phủ nên cho phép thực hành. Cuộc biểu tình được cho là dẫn đến ẩu đả bạo lực, trong đó ba nhà báo và ít nhất một đại diện địa phương bị thương.
Bất chấp luật pháp
Từ năm 2011, ngay khi luật pháp Kenya quy định rõ ràng về việc cấm thực hiện hành vi cắt bỏ bộ phận sinh dục nữ cũng là lúc nhiều nơi trên đất nước này người ta tìm cách “lách luật”. Wanjala Wafula, người sáng lập của Coexist Initiative, tổ chức mang nam giới và trẻ em trai lại với nhau trong cuộc chiến chống bạo lực trên cơ sở giới ở Kenya cho biết: “Các cộng đồng cảm thấy rằng họ đang là nạn nhân của chính phủ, nhiều người bất bình với luật pháp.
“Toàn bộ dịch bệnh đã diễn ra ngầm ở Kenya. Chúng tôi hiện đang thấy một số cộng đồng cắt bao quy đầu cho các bé gái vài giờ sau khi sinh để họ có thể tránh bị phát hiện sau này”. Theo người đứng đầu cơ quan truy tố FGM của Kenya, các bậc cha mẹ đang đưa con gái đến những vùng xa xôi của Kenya để tiến hành cắt bộ phận sinh dục nữ (FGM) trong bí mật.
Christine Nanjala, người đứng đầu một phong trào phản đối với hoạt động FGM cho biết, các thủ phạm ngày càng trở nên khó bắt vì nhiều người di chuyển đến các vùng xa xôi, thậm chí cả lòng đất để thực hiện hành vi này. “Một thời gian trước, chúng ta có thể thấy một buổi lễ lớn có đồ ăn và khiêu vũ. Đó là những dấu hiệu của một buổi tiến hành thực hiện FGM ở nhiều bộ tộc. Nhưng bây giờ bạn không thể thấy chúng nữa vì họ biết chúng tôi sẽ có thể phát hiện ra nó.
Giờ đây, các cô gái được đưa vào các vùng sâu, vùng xa ở đất nước, nơi không có đường và không có tín hiệu di động. Họ có thể được đưa lên đỉnh núi”, Nanjala cho hay. Không dùng lại ở đó, Nanjala thông tin rằng, các lễ kỷ niệm FGM đôi khi được tổ chức tại các nhà thờ, và các y tá hoặc bác sĩ sẽ thực hiện thủ tục này một cách bí mật trong các bệnh viện và phòng khám. Nhiều bác sĩ, y tá tại đất nước Kenya vẫn lét lút cung cấp và thực hiện dịch vụ FGM.
“Các cô gái sẽ được nhập viện với lý do là họ bị ốm và sau đó FGM sẽ được thực hiện. Bộ mặt của FGM luôn thay đổi. Bạn phải tiếp tục thúc đẩy và tìm kiếm nếu không những người này sẽ không dừng lại”, Nanjala quả quyết. Luật pháp chặt chẽ hơn đối với FGM đã được thông qua vào năm 2011, khiến việc thúc đẩy hoặc tạo điều kiện cho việc thực hành là bất hợp pháp, nhưng nhận thức về luật vẫn còn thấp.
Trong số 71 trường hợp FGM được đưa ra tòa kể từ năm 2011, thống kê của cảnh sát cho thấy 16 trường hợp đã bị kết án; 33 vẫn đang chờ xử lý trước tòa án. Các nhà hoạt động mô tả tham nhũng là một rào cản trong việc thu thập đủ bằng chứng để truy tố thành công thủ phạm FGM. Nhiều nhân chứng không muốn làm chứng.
Đơn vị công tố chống FGM gồm 20 thành viên của Kenya, đang triển khai các nhóm trên khắp đất nước để cố gắng truy tố thêm nhiều vụ án. Nanjala và các cộng sự của mình đang cố gắng giải thích với các nhà lãnh đạo cộng đồng và tôn giáo cũng như các quan chức khác trên khắp đất nước rằng, việc cấm thực hiện FGM là những gì luật pháp quy định. Nanjala khẳng định một cách mạnh mẽ: “Đây là một tội ác, đây là những hậu quả. Chúng tôi hiện đang truy tố, đây không phải là thương lượng”.
