Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Đặng Hoàng Oanh cho biết Bộ Tư pháp được Chính phủ giao chủ trì, phối hợp cùng các bộ, cơ quan ngang bộ, các đơn vị có liên quan nghiên cứu, xây dựng hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Ban hành VBQPPL (sửa đổi).
Đây là dự án Luật quan trọng, phức tạp có ảnh hưởng rất lớn đến công tác xây dựng pháp luật. Trong bối cảnh đất nước chuẩn bị bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, công tác xây dựng pháp luật càng có ý nghĩa then chốt, nhằm tháo gỡ khó khăn, điểm nghẽn, khơi thông, huy động mạnh mẽ các nguồn lực cho phát triển, sớm hoàn thành thắng lợi các mục tiêu chiến lược mà Đảng đã đề ra.
Trong quá trình nghiên cứu, xây dựng dự án Luật Ban hành VBQPPL (sửa đổi), Bộ Tư pháp xác định, việc xây dựng dự án Luật này phải thực hiện nghiêm túc Kết luận của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi làm việc với Ban cán sự đảng Bộ Tư pháp, chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cùng các mục tiêu, nhiệm vụ đã được xác định tại Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới, trong đó lưu ý một số chỉ đạo mang tính chiến lược.
 |
Thứ trưởng Đặng Hoàng Oanh phát biểu khai mạc. |
Theo đó, đổi mới mạnh mẽ công tác xây dựng pháp luật, trong đó đổi mới tư duy xây dựng pháp luật theo hướng vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển.
Việc xây dựng chương trình xây dựng pháp luật hằng năm cần bám sát 02 yêu cầu: phải trên cơ sở thực tiễn phát triển của Việt Nam và thể chế hóa đầy đủ, kịp thời, đúng đắn chủ trương, đường lối của Đảng; tập trung xây dựng hành lang pháp lý cho những vấn đề mới, xu hướng mới.
Trong xây dựng, thẩm định VBQPPL tuyệt đối không để xảy ra lợi ích nhóm, tác động pháp luật, để lọt, đánh giá không toàn diện yếu tố an ninh gây tác động tiêu cực đến lợi ích chung, lợi ích quốc gia.
Đổi mới mạnh mẽ quy trình xây dựng pháp luật với 3 bảo đảm: bảo đảm dân chủ, minh bạch, kịp thời, khả thi, hiệu quả, dễ áp dụng trên thực tiễn, tiết kiệm thời gian, nâng cao năng suất và chất lượng xây dựng pháp luật; bảo đảm đánh giá tác động chính sách thực chất; bảo đảm thực hiện cơ chế tiếp thu, giải trình ý kiến góp ý của các đối tượng chịu tác động.
Phân định rõ khâu xây dựng chính sách và quy phạm hóa chính sách. Chính sách phải cụ thể, rõ ràng. Nghiên cứu việc tổ chức soạn thảo VBQPPL tập trung, bảo đảm tính chuyên nghiệp, đồng bộ, thống nhất. Quy định rõ trách nhiệm của từng chủ thể, nhất là người đứng đầu trong từng khâu của quy trình xây dựng VBQPPL.
Phát huy cao độ tính đảng trong xây dựng, thi hành pháp luật.
Do vậy, Thứ trưởng đề nghị các đại biểu tập trung thảo luận, cho ý kiến đối với nội dung đổi mới quy trình xây dựng pháp luật, trong đó, bảo đảm phân biệt rõ quy trình xây dựng chính sách và quy trình soạn thảo VBQPPL; thể hiện rõ quan điểm, ưu nhược điểm của của phương án, giải pháp đề xuất trong bối cảnh yêu cầu đổi mới hiện nay cũng như kinh nghiệm thực tiễn trong quá trình công tác. Đề xuất phương án đổi mới quy trình xây dựng pháp luật phù hợp với kinh nghiệm quốc tế và tình hình phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam.
“Công tác xây dựng pháp luật có vai trò, vị trí, tầm quan trọng đặc biệt, có ý nghĩa then chốt để nắm bắt cơ hội, khơi thông, huy động mạnh mẽ nguồn lực cho phát triển, chăm lo cho Nhân dân. Tôi tin tưởng, với kinh nghiệm, trí tuệ và sự quyết tâm của các chuyên gia, các nhà khoa học, các đồng chí Lãnh đạo đại diện các bộ, ngành, buổi Tọa đàm hôm nay sẽ đem lại nhiều ý kiến quý báu để Bộ Tư pháp tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật trong thời gian tới”, Thứ trưởng nói.
 |
Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh phát biểu. |
Còn Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh tọa đàm được tổ chức với mục đích trao đổi, cho ý kiến đối với đề xuất nội dung đổi mới quy trình xây dựng pháp luật, trong đó phân biệt rõ quy trình xây dựng chính sách và quy trình soạn thảo VBQPPL; đề xuất giải pháp cụ thể nâng cao tính chuyên nghiệp trong xây dựng pháp luật.
Công tác này cũng liên quan trực tiếp đến chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức bộ máy của Bộ Tư pháp theo tinh thần chỉ đạo tinh gọn bộ máy của đồng chí Tổng Bí thư trong thời gian gần đây. Theo đó, nghiên cứu đề xuất có xây dựng cơ quan soạn thảo chuyên nghiệp hay không trên tinh thần chung là đổi mới, thẳng thắn, khoa học vì công việc chung của đất nước.
Tiếp đó, Tọa đàm đã được nghe TS. Nguyễn Văn Cương, Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp khái quát chung về quy trình xây dựng luật ở các quốc gia trên thế giới, đồng chí Trần Anh Đức, Vụ trưởng Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật, Bộ Tư pháp báo cáo đề xuất đổi mới quy trình xây dựng luật.
 |
TS. Nguyễn Văn Cương, Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp. |
 |
Đồng chí Trần Anh Đức, Vụ trưởng Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật, Bộ Tư pháp. |
Tăng tính linh hoạt và độc lập trong một số bước
Phát biểu tại tọa đàm, đồng chí Đinh Dũng Sỹ, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ khẳng định đây là cơ hội để sửa đổi toàn diện, cơ bản Luật Ban hành VBQPPL. Dưới góc nhìn thực tiễn, đồng chí đề xuất bỏ chương trình xây dựng pháp luật hàng năm của Quốc hội vì gây ra tình trạng chậm, rút, hoãn dự án, dự thảo VBQPPL. Thay vào đó cần có định hướng nghiên cứu lập pháp nhiệm kỳ Quốc hội, lập “dự kiến chương trình kỳ họp Quốc hội”. Trên cơ sở đó, Chính phủ có thể xây dựng kế hoạch xây dựng pháp luật hàng năm.
 |
Ông Đinh Dũng Sỹ, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ |
Đồng chí cũng nhấn mạnh tới việc tập trung vào giai đoạn lập đề án, chính sách; thực hiện nghiêm quy trình đánh giá tác động chính sách, bên cạnh đánh giá tác động của cơ quan chủ trì soạn thảo phải có đánh giá tác động độc lập của các tổ chức, cơ quan khác.
Đồng thời nghiên cứu bỏ cơ chế Ban soạn thảo, thay bằng cơ chế tham vấn ý kiến, tìm kiếm sự đồng thuận. Tuy nhiên, với một số dự án luật đặc biệt, có thể thành lập Ban soạn thảo độc lập, do Bộ Tư pháp thành lập và quản lý. Ngoài ra, đồng chí cũng đề xuất việc Chính phủ có quyền rút dự án luật trước khi Quốc hội biểu quyết thông qua nếu thấy những lựa chọn chính sách không đạt được mục tiêu.
Còn đồng chí Đặng Đình Luyến, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội chỉ ra đặc thù trong công tác xây dựng pháp luật ở nước ta đó là phải kịp thời thể chế hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng và luôn có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan ở các khâu.
 |
Ông Đặng Đình Luyến, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội. |
Theo đồng chí, Luật Ban hành VBQPPL hiện nay đã bộc lộ một số tồn tại, hạn chế do quy định của luật và do cách thức tổ chức thực hiện. Công tác xây dựng, xem xét quyết định chính sách hiện đang gắn với chương trình xây dựng pháp luật nên hiệu quả chưa được như mong muốn. Vì vậy, có nên chăng giao cho cơ quan độc lập tiến hành đánh giá chính sách và thành lập cơ quan chuyên trách soạn thảo dự án, dự thảo Luật.
Trao đổi tại tọa đàm, TS. Dương Thị Thanh Mai nêu rõ: Chương trình xây dựng pháp luật hiện nay phải đáp ứng yêu cầu Nghị quyết số 27 và chỉ đạo cơ bản của đồng chí Tổng Bí thư đó là giải quyết vấn đề thực tiễn một cách kịp thời đồng thời tạo khuôn khổ pháp lý cho những vấn đề mới.
 |
TS. Dương Thị Thanh Mai |
“Điều quan trọng nhất chúng ta hướng đến là thúc đẩy nhanh nhất dự án luật đến Quốc hội chứ không nên lệ thuộc vào chương trình xây dựng pháp luật. Để tạo tính linh hoạt và chủ động, tôi cho rằng nên xây dựng Chương trình xây dựng pháp luật của mỗi kỳ họp Quốc hội”, TS.Thanh Mai nói.
 |
Ông Nguyễn Phước Thọ, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ |
Theo nhận định của đồng chí Nguyễn Phước Thọ, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ, việc đổi mới quy trình xây dựng pháp luật hiện nay cần tiếp cận trên cơ sở các chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư đồng thời phải đánh giá thực chất thực tiễn quy trình xây dựng pháp luật hiện nay, chỉ rõ nguyên nhân và đi đến kết luận, phân biệt rõ giữa quy trình chính sách và quy trình soạn thảo.
Đồng chí cho rằng nguyên nhân chính dẫn tới hạn chế trong việc xây dựng chính sách hiện nay là chúng ta chưa xây dựng được đội ngũ soạn thảo chính sách chuyên nghiệp. Thời gian tới, nếu giữ quy trình soạn thảo chính sách cần đơn giản hóa hơn, nếu bỏ quy trình này thì có thể tiến hành đồng thời với quy trình soạn thảo.
Tránh “vênh” giữa chủ trương và chính sách
Sau khi nghe các ý kiến, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh yêu cầu đổi mới quy trình xây dựng pháp luật cần bám sát các chủ trương, Nghị quyết của Đảng, nhất là Nghị quyết số 27, các quy định của Bộ Chính trị, Thông báo kết luận số 108 của đồng chí Tổng Bí thư về buổi làm việc với Ban cán sự đảng Bộ Tư pháp, Nghị quyết số 178 của Chính phủ cùng các chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Quốc hội. Đây vừa là cơ sở chính trị quan trọng vừa là định hướng chỉ đạo để Bộ Tư pháp cùng các Bộ, ngành tiếp tục nghiên cứu, quán triệt kỹ để triển khai hiệu quả.
Bộ trưởng nhấn mạnh việc thiết kế quy trình xây dựng pháp luật phải bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất giữa chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, tránh tình trạng “vênh” giữa chủ trương và chính sách, đây cũng là bảo đảm tính Đảng trong xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền.
Trong các giai đoạn xây dựng pháp luật, phải thể hiện được sự phối hợp chặt chẽ giữa các chủ thể song phải rõ nhiệm vụ, trách nhiệm, bảo đảm kỷ cương, kỷ luật. Phân định rõ 2 quy trình lập pháp và lập quy theo hướng lập quy đơn giản, linh hoạt hơn, phản ứng chính sách nhanh hơn.
Luật Ban hành VBQPPL cần sửa đổi theo hướng ngắn gọn, không quá chi tiết, đảm bảo đúng thẩm quyền, phù hợp quan hệ pháp luật được điều chỉnh. Bên cạnh quy trình xây dựng pháp luật thông thường phải có quy trình rút gọn; có quy định liên quan tới giải thích pháp luật hoặc hướng dẫn pháp luật đối với những văn bản dưới luật; có cơ chế ủy quyền lập pháp để tránh “khoảng trống” pháp lý. Trừ những nội dung mật, quy trình này phải được công khai, minh bạch, có sự tham gia của các bên, nhất là những bên chịu tác động.
Về các bước, Bộ trưởng nhấn mạnh bước đầu tiên phải nhận diện vấn đề cần giải quyết, đây là trách nhiệm thuộc về Bộ chủ quản; sau đó xem xét vấn đề đó cần giải quyết ở cấp độ luật hay không, nếu cần mới đưa vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh song phải đảm bảo linh hoạt, không cứng nhắc.
“Đối với quy trình xây dựng chính sách, nên tách bạch với quy trình soạn thảo dự thảo VBQPPL. Cần làm khâu này kỹ càng bởi quyết định đến tính ổn định của pháp luật” Bộ trưởng lưu ý.
Ngoài ra, Bộ trưởng cũng lưu ý tới cơ chế đánh giá tác động, cơ chế tham vấn, cơ chế giải trình phải rõ ràng và cần được quan tâm hơn; giá trị thẩm định của Bộ Tư pháp đối với quy trình xây dựng chính sách phải đúng tính chất thẩm định chứ không phải góp ý.
Về quy trình quy phạm hóa chính sách, có nên nghiên cứu soạn thảo theo hướng chuyên nghiệp hay không, theo mô hình tập trung hay phi tập trung thì cần tiếp tục nghiên cứu, nhưng điều quan trọng nhất vẫn là đảm bảo chất lượng. Với thực tế hiện nay, theo Bộ trưởng các Bộ chủ quản sẽ chủ trì soạn thảo, Bộ Tư pháp tiến hành rà soát, kiểm tra trước khi trình là phù hợp đồng thời để tránh cài cắm lợi ích nhóm.
