Chiêm ngưỡng Bảo vật Quốc gia ở Hải Dương

Mặt chính chùa Giám.
Mặt chính chùa Giám.
(PLVN) - Cửu phẩm Liên hoa của chùa Giám được nhiều người biết đến không chỉ là một cối kinh Phật mà còn được coi là một tác phẩm nghệ thuật chứng minh cho thành tựu về nghệ thuật, kiến trúc dân gian đạt đến độ hoàn mỹ, là một trong ba kiệt tác của kiến trúc nghệ thuật điêu khắc gỗ cổ truyền Việt Nam còn lưu giữ đến ngày nay.

Kiệt tác của cha ông

Chùa Giám có tên chữ là Nghiêm Quang Tự, tọa lạc tại xã Định Sơn (huyện Cẩm Giàng, Hải Dương) khởi dựng vào cuối thế kỷ 17 thời Lý. Chùa tọa lạc trên một khoảng đất rộng 2ha, được xây dựng lại với quy mô kiến trúc to đẹp.

Ngôi chùa có kiến trúc kiểu “nội công ngoại quốc” với đầy đủ các công trình như: Tam quan, Tiền đường, Tam bảo, nhà Tổ, hành lang, nhà tháp Cửu phẩm, nhà khách, nhà Tăng, vườn cây, Pháp sư, nghè Giám… Các kiến trúc sư, các nghệ nhân đã tạo trên mặt bằng của chùa có sự liên hoàn của các hạng mục tôn lên vẻ tráng lệ cổ kính, ẩn chứa nhiều tầng trí tuệ văn hóa.

Cổng chùa Giám.

Cổng chùa Giám.

Đây là công trình được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ VH,TT&DL) xếp hạng di tích Quốc gia năm 1974. Năm 2017, chùa Giám, đền Xưa và đền Bia được Thủ tướng ra quyết định xếp hạng là cụm di tích Quốc gia đặc biệt.

Điểm đặc sắc nhất của chùa Giám là tòa Cửu phẩm Liên hoa được đặt trong nhà Phẩm. Năm 2015, tòa Cửu phẩm Liên hoa của chùa được công nhận là Bảo vật quốc gia.

Cửu phẩm Liên hoa là tòa tháp hình lục giác đều. Tòa tháp cao 6,52m. Trong đó, thân tháp cao 5,32m; tượng A di đà trên đỉnh cao 1,2m. Phần đế tòa Cửu phẩm đặt trên nền nhà Phẩm, đỉnh trên cùng của tòa Cửu phẩm gần chạm đến đỉnh tầng mái thứ 3 tạo thành một không gian thông từ trên xuống dưới.

Để tạo dựng kiệt tác này, các nghệ nhân xưa đã đặt tâm của cây Cửu phẩm là cột trụ chất liệu gỗ lim lên trên cối quay, cối quay này có chất liệu kim loại có chiều cao khoảng 40cm. Phía dưới cùng của cối quay có lắp hệ thống vòng bi.

Từ cây cột trụ chính ở lòng tháp dóng ra những đòn ngang có tay đỡ ván các tầng cửu phẩm gồm tòa sen 6 cạnh.

Liên kết cột trụ giữa với 6 trụ, bằng một hệ thống xà gánh đan chéo hình múi khế; xà ngang chia tháp thành 9 tầng hoa sen. Mỗi tầng chạm 5 lớp cánh sen. Chi tiết các lớp cánh sen trên mỗi tầng đều giống nhau. Đồng thời, khoảng cách giữa các tầng rất nhỏ nên khi đứng dưới nhìn lên, chúng ta có cảm giác như lớp lớp cánh sen chồng lên nhau, nối tiếp mãi mãi.

Tòa Cửu phẩm Liên hoa.

Tòa Cửu phẩm Liên hoa.

Trên đỉnh tháp là tượng A di đà ngồi trên tòa sen, chất liệu gỗ, có chiều cao 120cm, tay trái đặt trên tay phải chân ngồi xếp bằng tròn kiểu kiết già. Tổng cộng cả to lẫn nhỏ toàn bộ cây Cửu phẩm Liên hoa của chùa Giám có 145 pho tượng Phật.

Do lối thiết kế có cột trụ, dưới có vòng bi, nên cây Cửu phẩm Liên hoa tuy có trọng lượng trên 4 tấn, nhưng chỉ cần hai người dùng tay đẩy nhẹ cả tòa tháp có thể từ từ quay vòng tròn một cách dễ dàng.

Màu sắc của toàn bộ cây Cửu phẩm và các pho tượng chủ đạo là các màu sáng như màu trắng trên nền đỏ trai của sơn ta. Chúng được cộng sắc với màu vàng kim loại trang trí trên đầu các cánh sen để tạo ra vẻ rực rỡ và sức lan tỏa ánh sáng.

Theo quan niệm của Phật giáo, cứ quay một vòng tháp Cửu phẩm Liên hoa thì lời trì tụng sẽ được nhân lên thành hàng triệu lần, như vậy người niệm mau đạt tới chính quả.

Hiện nay, tuy tổng thể kiến trúc nhà Phẩm còn khá nguyên vẹn, song do thời gian một số các kết cấu gỗ trên phần mái đã bị xuống cấp, các ván ốp và tòa sen không còn bền vững nên chính quyền địa phương đã có biển hướng dẫn du khách không nên quay tòa Cửu phẩm vì sợ đổ gãy.

Hậu thế gìn giữ

Làng Giám không nằm trong nội đồng mà vốn nằm ngay ven sông Thái Bình. Do nằm sát sông với hệ thống đê bồi thấp, hàng năm làng Giám liên tục bị ngập lụt. Năm 1968, một trận lụt lớn, khiến suốt nhiều tháng trời làng Giám phải sống cảnh chìm nước lũ. Do đó, Nhà nước đã chủ trương chuyển người dân từ ngoài đê vào để thoát cảnh ngập lụt và giải phóng lòng sông, khơi thông dòng chảy.

Người dân làng Giám đã di chuyển từ ven sông vào trong nội đồng, cách nơi ở cũ khoảng 7km. Chùa Giám cũng được di dời theo dân cư về vị trí mới. Khi về địa điểm mới, làng Giám lấy tên mới là Tân Sơn thuộc xã Định Sơn (huyện Cẩm Giàng, Hải Dương) nhưng ngôi chùa vẫn được người dân gọi là chùa Giám để con cháu các thế hệ sau luôn nhớ về làng cũ.

Theo các cụ cao niên trong làng kể lại, chùa Giám được di dời trong thời gian 7 tháng, do người dân địa phương tự làm. Đối với các cấu kiện, vật liệu nhỏ, nhẹ thì di chuyển bằng cách gồng gánh. Các vật liệu nặng, lớn thì kéo bằng xe bò. Cả một ngôi chùa có kiến trúc đồ sộ như vậy nhưng được người dân nâng niu, gìn giữ từ chi tiết nhỏ, khi lắp ráp lại chỉ phải thay có 20 chiếc hoành của tòa Tiền đường. Riêng tháp Cửu phẩm, ngoài các pho tượng trên các ván tòa sen bị trôi trong lũ lụt,còn lại tòa tháp vẫn còn nguyên vẹn đến ngày nay.

Cửu phẩm Liên hoa chùa Giám tuy không phải hiện vật độc bản nhưng cũng không phải hiện vật có kiến trúc phổ biến.

Thư tịch còn lại cho biết, trên đất xứ Đông xưa có 5 tòa Cửu phẩm Liên hoa là chùa Quỳnh Lâm (nay thuộc Quảng Ninh), chùa Côn Sơn (Chí Linh), chùa Quang Minh (Gia Lộc), chùa Giám (Cẩm Giàng), chùa Đông ngọ (Thanh Hà).

Đến nay, Việt Nam còn 3 tòa Cửu phẩm Liên hoa chất liệu gỗ niên đại thế kỷ 17 là chùa Đông Ngọ, chùa Giám (Hải Dương) và chùa Bút Tháp (Bắc Ninh). Riêng chùa Côn Sơn đã tiến hành phục dựng lại nhà Phẩm và tòa Cửu phẩm Liên hoa bằng gỗ vào năm 2015 - 2016.

Tuy có niên đại khá gần nhau (thế kỷ 17), tuy nhiên Cửu phẩm Liên hoa chùa Giám vẫn có phong cách yếu tố kiến trúc riêng. Theo tài liệu trong cuốn kiến trúc cổ Việt Nam đánh giá: Cửu phẩm Liên hoa chùa Giám là một bước tiến dài so với thành tựu kiến trúc xưa đã đạt đến ở thế kỷ này. Điều này còn được tiếp nối huy hoàng hơn trong kiến trúc mang yếu tố cung đình ở chùa Bút Tháp, Thuận Thành, Bắc Ninh.

Cửu phẩm Liên hoa chùa Giám là một trong tám Bảo vật Quốc gia trên địa bàn tỉnh Hải Dương. Đây là công trình có giá trị đặc biệt về lịch sử, khoa học và kiến trúc nghệ thuật đang được lưu giữ ở nước ta hiện nay.

Tòa Cửu phẩm Liên hoa không chỉ có ý nghĩa quảng bá tinh thần bác ái của Phật giáo mà còn thể hiện sự phát triển của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử. Tòa tháp Cửu phẩm Liên hoa đã trở thành điểm nhấn của chùa Giám cổ kính, gợi lên bao suy ngẫm về cái lẽ sắc sắc không không của kiếp nhân sinh.

Tin cùng chuyên mục

Trong nghệ thuật tuồng, mặt nạ là điểm nhấn độc đáo tạo nên phần hồn của vở diễn.

'Ngàn xưa âm vọng' tôn vinh di sản tuồng Huế

(PLVN) - “Ngàn xưa âm vọng” là một sự kiện nghệ thuật tôn vinh di sản tuồng Huế trong dịp Festival Huế, tạo ra một lễ hội đường phố vui tươi, có khả năng thu hút du khách và người dân. Chương trình do Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế tổ chức thực hiện với sự kết hợp giữa các yếu tố nghi lễ, quảng diễn (biểu diễn ở không gian rộng, đường phố) với trình diễn sân khấu, để lại nhiều ấn tượng cho người xem.

Đọc thêm

Chiêm ngưỡng tác phẩm nghệ thuật và kỷ vật quý của vị vua yêu nước

Cuốn sách Hàm Nghi Hoàng đế lưu vong - nghệ sỹ ở Alger. (Ảnh: Thùy Dương)
(PLVN) - Những hậu duệ của Vua Hàm Nghi đã hiến tặng các tác phẩm nghệ thuật và kỷ vật quý của Vua Hàm Nghi cho các bảo tàng, di tích Việt Nam. Những tác phẩm nghệ thuật và kỷ vật hiến tặng ấy minh chứng sống động cho một giai đoạn đầy thăng trầm trong lịch sử Việt Nam. Việc hiến tặng các kỷ vật của Vua Hàm Nghi có ý nghĩa quan trọng đối với công tác bảo tồn di sản, tôn vinh các giá trị lịch sử của dân tộc. Các kỷ vật được hồi hương, mở ra thêm cơ hội để người dân trong nước, đặc biệt là thế hệ trẻ được chiêm ngưỡng và tìm hiểu về vị vua yêu nước.

Lễ cầu ngư, thả hoa đăng trên sông Đà

Lễ cầu ngư, thả hoa đăng trên sông Đà
(PLVN) - Tối 15/11, tỉnh Hòa Bình tổ chức Lễ cầu ngư, thả hoa đăng trên sông Đà. Đây là hoạt động nằm trong khuôn khổ của Lễ hội cá tôm sông Đà lần thứ 2 năm 2024.

Thành cổ giữa lòng thành phố Biên Hoà

Thành cổ giữa lòng thành phố Biên Hoà
(PLVN) - Thành cổ Biên Hoà được người dân xây dựng vào đầu thời nhà Nguyễn. Đến năm 1834 vua Minh Mạng thứ 18 cho đắp lại bằng đất theo hình cánh cung, bốn mặt thành đều dài 70 trượng, cao 4 thước 3 tấc, dày 1 trượng, mở 4 cửa hào rộng 2 trượng sâu 6 thước, đặt tên là Thành Cựu

Vang xa những làn điệu Quan họ Bắc Ninh

Hát Quan họ trên thuyền. (Ảnh: Thanh Tùng)
(PLVN) - Sau khi Dân ca Quan họ được vinh danh, Bắc Ninh có nhiều hoạt động cụ thể, thiết thực nhằm thực hiện tốt cam kết với UNESCO về bảo tồn và phát huy giá trị của di sản thế giới. Nhân kỷ niệm 15 năm Dân ca Quan họ Bắc Ninh được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH,TT&DL) tỉnh Bắc Ninh cho biết, từ ngày 11 - 30/11/2024 sẽ có nhiều hoạt động đặc sắc.

Thêm hiểu sâu sắc về tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương của dân tộc Việt Nam

NSND Vương Duy Biên, nguyên Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tặng hoa chúc mừng Ban tổ chức chương trình. (Ảnh: PV)
(PLVN) - Được sự nhất trí của UBND huyện, Phòng Văn hóa Thông tin huyện Cẩm Khê, hôm nay - ngày 10/11, Đảng ủy - Hội đồng Nhân dân - Ủy ban Nhân dân - Ủy ban Mặt trận Tổ quốc xã Tuy Lộc và Ban quản lý di tích lịch sử Đình Hội tổ chức Lễ động thổ Đình Hội cùng các công trình phụ trợ và Tọa đàm Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương.

'Tấm vé' về với Hà Nội xưa

'Tấm vé' về với Hà Nội xưa
(PLVN) - Thủ đô nghìn năm văn hiến Hà Nội được ví như bảo tàng sống với hàng ngàn di tích lịch sử, văn hóa nổi bật. Vì thế, Hà Nội luôn là nguồn cảm hứng bất tận, là đề tài rung động tâm hồn các nghệ sỹ trong nỗ lực gìn giữ văn hóa đất Kinh kỳ.

Đồng dao - Đi tìm di sản tuổi thơ xưa trong thời hiện đại

Đồng dao - Đi tìm di sản tuổi thơ xưa trong thời hiện đại
(PLVN) - Trong ký ức của nhiều thế hệ, đồng dao gắn liền với tiếng cười hồn nhiên của trẻ thơ vang vọng khắp sân làng, những trò chơi tuổi thơ đơn sơ mà thú vị. Những bài đồng dao ấy không chỉ là những lời ca vui vẻ, mà còn chứa đựng trong mình cả nền văn hóa, lịch sử và giá trị truyền thống của dân tộc.

Tôn vinh cây trà tổ 400 tuổi ở Suối Giàng

Tôn vinh cây trà tổ 400 tuổi ở Suối Giàng
(PLVN) -  Lễ hội tôn vinh cây trà tổ Shan tuyết hơn 400 tuổi được tổ chức trang trọng với nhiều hoạt động sôi nổi, đặc sắc nhằm gửi gắm ước mơ và cảm tạ trời đất đã ban phước lành cho dân bản. 

Rộn ràng Xẩm từ miền quê huyền thoại

Nhiều thế hệ cùng tham gia CLB hát xẩm Hà Thị Cầu.
(PLVN) - Ninh Bình được coi là một trong những cái nôi của Xẩm, gắn liền với cố nghệ nhân hát Xẩm nổi tiếng Hà Thị Cầu. Việc bảo tồn giá trị nghệ thuật hát Xẩm đang được tỉnh Ninh Bình thực hiện với mục tiêu tạo thành sản phẩm du lịch, góp phần định vị điểm đến của du lịch Ninh Bình trên bản đồ du lịch Việt Nam.

Về miền “Tháng tám giỗ cha, tháng ba giỗ mẹ”…

Di tích Đền Trần Nam Định.
(PLVN) - Ở Nam Định, nếu như Đền Trần tượng trưng cho tín ngưỡng thờ Cha thì Phủ Dầy gắn với tín ngưỡng thờ Mẫu (Mẹ). Nếu như Đền Trần có nghi lễ khai Ấn đêm 14 tháng Giêng thì Phủ Dầy gắn liền với chợ Viềng mỗi năm chỉ họp một phiên…