“Bầy chim thiên nga” là truyện cổ tích của Hans Christian Andersen (1805 - 1875) nổi tiếng người Đan Mạch. Qua vở nhạc kịch, người xem hiểu rõ hơn về tính thiện ác của con người và cách ứng xử với cái ác.
Phong cách nhạc kịch
Hans Christian Andersen được biết tới là nhà văn, nhà viết kịch, tiểu thuyết và thơ. Thế nhưng, nhắc đến Andersen, người ta lại nhớ nhất những câu truyện cổ tích mà ông viết lên bằng một trái tim đôn hậu như: Nàng tiên cá, Cô bé bán diêm, Bầy chim thiên nga, Bà chúa tuyết… Tác phẩm của ông đã được dịch ra hơn 125 thứ tiếng, được độc giả mọi lứa tuổi ở khắp các châu lục yêu thích, say mê.
Truyện cổ tích là một bộ phận không thể thiếu trong Văn hoá Thần truyền. Dù cho xã hội đã phát triển như thế nào đi nữa, nhưng những quan niệm về tốt, xấu, đúng, sai vẫn được lưu truyền thông qua những câu truyện cổ tích hay thần tiên. Đặc biệt trong văn hoá truyền thống Việt còn lưu truyền rất nhiều câu chuyện về sự biết ơn và lòng nhân ái.
Câu chuyện “Bầy chim Thiên nga” xuất hiện lần đầu vào năm 1838, sau đó được chuyển thể trên nhiều lĩnh vực nghệ thuật như: vũ kịch ba lê, truyền hình, điện ảnh. “Bầy chim thiên nga” kể về nàng công chúa Li-dơ xinh đẹp nhưng tội nghiệp, khi nàng đã phải chịu bao đớn đau về thể xác và những lo lắng, đau khổ để hóa giải lời nguyền của mụ phù thủy độc ác, giải thoát cho các hoàng tử - anh của nàng.
Dựa theo cốt truyện cổ, ê kip thực hiện đã làm mới “Bầy chim Thiên nga” bằng cách xây dựng thành một tác phẩm nghệ thuật mang phong cách nhạc kịch, kết hợp giữa thần thoại và hiện thực để các em thiếu nhi có những cảm nhận thú vị từ một câu chuyện tưởng chừng xưa cũ, nhưng lại mang tới những góc nhìn mới mẻ trong nghệ thuật, đồng thời cũng trao cho các em những bài học cuộc sống ý nghĩa.
Đạo diễn Lê Ánh Tuyết cho biết: “Nhà hát Tuổi trẻ luôn ưu tiên hàng đầu cho khán giả ở các lứa tuổi thanh, thiếu niên, nhi đồng, đây cũng chính là chức năng nhiệm vụ của Nhà hát. Vì thế, mỗi một lứa tuổi, chúng tôi cố gắng tìm ra cách chinh phục họ. Sau thành công của “Trại hoa vàng”, được BGĐ và Nhà hát tin tưởng giao nhiệm vụ, đó vừa là niềm hạnh phúc những cũng đầy thử thách. Nhưng áp lực cũng là động lực để tôi phải cố gắng hơn nữa, dành nhiều gian và tâm sức hơn nữa cho vở diễn. Tôi hy vọng và mang khát vọng rằng các khán giả nhỏ sẽ có một tuổi thơ thật đẹp và ý nghĩa khi đến với sân khấu của Nhà hát Tuổi trẻ.
Những truyện cổ của đại thi hào Andersen luôn là những giấc mơ cổ tích dành cho các em nhỏ. Trong đó “Bầy chim thiên nga” là một câu chuyện cổ tích có tính nhân văn, gợi trí tưởng tượng phong phú cho khán giả và những bài học trong cuộc sống phù hợp với lứa tuổi các em nhỏ. Đó là tình yêu, sự hy sinh của nàng công chúa xinh đẹp Li-dơ dành cho các anh trai và gia đình của mình. Tính văn học đậm đặc trong “Bầy chim thiên nga” đã tạo cho diễn viên có cơ hội được thể hiện kỹ năng nghề nghiệp qua từng vai diễn.
Trong vở có kẻ yếu, người mạnh, có người tốt lẫn kẻ xấu, đặc biệt có công chúa, hoàng tử, bà Tiên, phù thủy…là những nhân vật mà các em nhỏ rất thích. Khán giả nhí đến với Bầy chim thiên nga” không chỉ được đắm mình trong không gian cổ tích, được gặp những nhân vật yêu thích, mà còn được vui, buồn cùng nàng công chúa Li-dơ và các người anh của nàng. Từ những tình huống của câu chuyện, các em nhỏ sẽ biết phân biệt việc tốt, việc xấu, thêm yêu thương những người thân trong gia đình”. Đạo diễn Ánh Tuyết chia sẻ.
Tương tác với khán giả
Trong khi diễn suất, nhân vật trên sân khấu đã có những câu hỏi đối với các bạn nhỏ, như với việc làm này thì nên xử lý như thế nào? việc làm này có tốt không?... và được các em đồng thanh trả lời lại. Vở diễn đã kết hợp nhiều thể loại nhạc, trong đó có rap. Vở kịch cũng sử dụng các bài hát thịnh hành hiện nay, như là cách để nhạc kịch không rời xa công chúng, mà ngược lại còn giúp cho ý nghĩa câu chuyện đến gần với công chúng.
Nhà Lý luận phê bình, nhạc sĩ Trần Lệ Chiến chia sẻ: “Cảm ơn NSƯT - Đạo diễn Lê Ánh Tuyết và Ban Giám đốc Nhà hát Tuổi trẻ đã tin tưởng, mời tôi làm biên kịch cho tác phẩm Bầy chim Thiên nga. Đây thực sự là một trải nghiệm để tôi được trở về với thế giới tuổi thơ. Trước khi bắt tay là viết kịch bản, tôi và đạo diễn Lê Ánh Tuyết đã có những trao đổi, chia sẻ thẳng thắn về mục đích, ý nghĩa, xây dựng tiêu chí nghệ thuật, cũng như chọn những chi tiết đắt của cốt truyện để sân khấu hóa, tạo đất diễn cho diễn viên được bộc lộ tài năng của mình.
Nội dung kịch bản dựa trên cốt truyện cổ tích, nhưng không quá lệ thuộc vào chi tiết của nội dung một cách máy móc, mà chúng tôi đã đưa vào đó những tình tiết khá thú vị mang hơi thở cuộc sống, mang thông điệp giáo dục, rất gần gũi với các em, thông qua ngôn ngữ diễn xuất, âm nhạc và lời thoại. Là một nhạc sĩ nên việc biên kịch cho vở diễn này cũng cho tôi nhiều cảm xúc để trợ giúp ê kíp bằng tác phẩm “Khúc ca cuộc đời”. Lễ hội của toàn vương quốc trong ngày gia đình công chúa Li-dơ đoàn tụ, viết lời Việt cho ca khúc I see the light (tanged) nói về tình cảm yêu thương gia đình và khát vọng về một tương lai tươi sáng bên những người thân yêu của công chúa Li-dơ.
Ê kíp thực hiện đã chọn hình thức sân khấu tổng hợp mang phong cách nhạc kịch để kể một câu truyện cổ quen thuộc với thiếu nhi, giúp các em có một không gian thưởng thức nghệ thuật mới lạ, hấp dẫn và cũng là cách để các em tiệm cận gần hơn với nghệ thuật chuyên nghiệp tổng hợp như: diễn xuất, nhảy hiện đại, múa bale, hát… Thành công của vở diễn là nhờ vào bàn tay nhào nặn của Đạo diễn Lê Ánh Tuyết đã thổi hồn cho kịch bản, làm cho tác phẩm trở nên sinh động, gần gũi với các em hơn”.
Trong vở diễn, đáng chú ý với vai Công chúa Li-dơ do diễn viên Ngô Lệ Quyên đóng. Vai diễn đã cho người xem đi từ bất ngờ này tới bất ngờ khác. Từ một cô bé vô tư, hồn nhiên trong sáng đến một cô gái đầy nghị lực, ngoan cường, dùng tâm thiện, tấm lòng từ bi để chiến thắng cái ác. Hay vai Hoàng tử Darling do Nguyễn Quang Trọng đóng, đó là một hoàng tử đẹp trai, đĩnh đạc, tình cảm sâu sắc.
Được biết, vở nhạc kịch với kịch bản của Nhạc sĩ Trần Lệ Chiến với lượng khán giả đến xem chật kín khán phòng đã bước đầu cho thấy những thành công nhất định. Từ câu chuyện cổ tích đã được hiện đại hóa gần gũi, mang tính giáo dục cho trẻ nhỏ và cả người lớn.
