Áp dụng thành công biện pháp này sẽ tiết kiệm được rất nhiều thời gian, công sức của Chấp hành viên và nâng cao hiệu quả THADS. Tuy nhiên, trên thực tế rất ít cơ quan THADS và chấp hành viên lựa chọn áp dụng biện pháp này. Một trong những nguyên nhân chủ yếu là do các quy định pháp luật còn bất cập dẫn đến việc áp dụng biện pháp cưỡng chế thu tiền từ HĐKD của người phải thi hành án còn gặp nhiều khó khăn.
Điều 79 Luật THADS quy định trường hợp người phải thi hành án có thu nhập từ HĐKD thì Chấp hành viên ra quyết định thu tiền từ HĐKD của người đó để thi hành án. Người phải thi hành án ở đây có thể là cá nhân hoặc tổ chức có HĐKD. Tuy nhiên, việc xác định thu nhập của người phải thi hành án từ hoạt động kinh doanh là rất khó khăn. Điều này xuất phát từ việc nền kinh tế nước ta vẫn chủ yếu tiêu dùng bằng tiền mặt, không dễ quản lý thu nhập từ HĐKD của người phải thi hành án. Mặt khác, việc xác định thu nhập từ HĐKD lại bị chi phối bởi nhiều yếu tố khác như: ngành nghề kinh doanh, yếu tố thị trường, giá cả biến động …
Để xác định mức thu tiền từ hoạt động kinh doanh của người phải thi hành án Chấp hành viên phải kiểm tra các loại sổ sách, báo cáo tài chính của doanh nghiệp, việc này đòi hỏi chấp hành viên phải có kiến thức chuyên môn về tài chính doanh nghiệp, đây cũng là một trở ngại lớn. Hơn nữa, trong thực tiễn, rất khó để người phải thi hành án cung cấp các loại giấy tờ, sổ sách, chứng từ mua bán cho cơ quan THADS. Pháp luật THADS cũng chưa quy định chế tài pháp lý để xử lý đối với các trường hợp người phải thi hành án không cung cấp, cung cấp không đầy đủ hoặc không chính xác các loại sổ sách, giấy tờ liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh cho cơ quan THADS.
Điều 22 Nghị định số 62/2015/NĐ-CP của Chính phủ chỉ hướng dẫn “Khi xác định mức tiền thu từ hoạt động kinh doanh của người phải thi hành án, Chấp hành viên căn cứ vào kết quả kinh doanh trên cơ sở sổ sách, giấy tờ và tình hình kinh doanh thực tế của người phải thi hành án” mà chưa hướng dẫn cụ thể là khoản thu từ HĐKD này là khoản thu sau thuế hay khoản thu từ lợi nhận ròng của cá nhân, tổ chức kinh doanh. Hơn nữa, nếu là HĐKD của doanh nghiệp thì khoản thu sau thuế sẽ được phân bổ cho nhiều loại quỹ, ví dụ: quỹ đầu tư và phát triển, quỹ dự phòng tài chính, quỹ khen thưởng, quỹ phúc lợi,… Như vậy, nếu họ là người phải thi hành án thì có cho phép họ phân bổ khoản thu cho các loại quỹ đó hay không?
Khi ra quyết định thu tiền, chấp hành viên phải để lại số tiền tối thiểu cho HĐKD và sinh hoạt của người phải thi hành án và gia đình. Về “Mức tiền tối thiểu để lại cho hoạt động sản xuất kinh doanh” của người phải thi hành án (Điều 79 Luật THADS và khoản 2 Điều 22 Nghị định số 62/2015/NĐ-CP) có thể được hiểu là với mức tiền này thì doanh nghiệp có thể tiến hành hoạt động sản xuất, kinh doanh bình thường, không dẫn đến tình trạng giải thể, phá sản. Đây là một công việc đòi hỏi rất cao về chuyên môn. Hơn nữa, pháp luật hiện nay vẫn chưa có quy định cụ thể về mức tối thiểu cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Do vậy, mức tiền tối thiểu để lại cho hoạt động sản xuất kinh doanh là không có cơ sở xác định.
Trường hợp người phải THA không chấp hành quyết định thu tiền từ HĐKD của chấp hành viên, theo khoản 6 Điều 52 Nghị định số 110/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bổ trợ tư pháp, hành chính tư pháp, hôn nhân và gia đình, THADS, phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã thì mức xử phạt đối với hành vi không chấp hành quyết định của người có thẩm quyền THA về việc thu tiền từ HĐKD của người phải thi hành án là 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng. Tuy nhiên, mức phạt tiền này vẫn là quá thấp, chưa đủ sức răn đe.
Từ những khó khăn trên có thể thấy việc áp dụng biện pháp cưỡng chế thu tiền từ HĐKD của người phải thi hành án hiện nay chỉ mới có thể áp dụng đối với người phải thi hành án có các hoạt động kinh doanh đơn giản như cho thuê tài sản và các HĐKD mang tính ổn định với dòng lưu chuyển tiền tệ rõ ràng như kinh doanh nhà hàng khách sạn…
Còn đối với các HĐKD phức tạp như thương mại, dịch vụ,… thì việc áp dụng biện pháp khấu trừ này còn rất hạn chế. Do vậy, cần phải tiếp tục nghiên cứu và có những quy định hướng dẫn cụ thể hơn đối với biện pháp cưỡng chế thu tiền từ HĐKD của người phải thi hành án để biện pháp này phát huy hiệu quả trong thực tiễn./.
