Xin lùi thời hạn
Trước đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định 36/2014/NĐ-CP quy định về tỉ lệ mạ băng (lớp băng có tác dụng bảo vệ thực phẩm chống oxy hóa các thành phần dinh dưỡng do tiếp xúc với không khí - PV) không quá 10%, hàm lượng nước trong cá tra không quá 83%.
Tỉ lệ mạ băng và hàm lượng nước nêu trên được quy định dựa trên yêu cầu về công nghệ chế biến cá tra theo tiêu chuẩn quốc tế trung bình tỉ lệ mạ băng trong cá fillet đông lạnh là 5%, tôm đông lạnh là 7%). Tuy nhiên, theo báo cáo của các doanh nghiệp chế biến cá tra xuất khẩu, lượng sản phẩm không đáp ứng quy định về hàm lượng nước, tỉ lệ mạ băng sau ngày 12/9/2014 vẫn còn tới 364,067 tấn.
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), lượng hàng không đáp ứng quy định tại Nghị định 36 tới thời điểm quý IV/2014 vẫn còn nhiều như vậy là do đặc thù sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp còn nhiều khó khăn, khó thực hiện theo đúng tiến độ. Trước tình hình đó, Bộ NN&PTNT đề xuất Chính phủ cho phép các doanh nghiệp còn hàng tồn được tiêu thụ đến hết năm 2015. “Vì việc rã đông, tái chế sản phẩm sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cảm quan, không đảm bảo chất lượng sản phẩm xuất khẩu, gây thiệt hại lớn cho các doanh nghiệp” — Bộ NN&PTNT đề xuất.
Phải thay đổi
Nuôi, chế biến và xuất khẩu cá tra đã có những bước phát triển vượt bậc, đặc biệt tại một số tỉnh Tây Nam bộ. Số liệu thống kê của Tổng cục Thủy sản cho thấy tiềm năng nuôi trồng loại thủy sản này: năm 2014 sản lượng cá tra nuôi là 1,1 triệu tấn; kim ngạch xuất khẩu đạt 1,8 tỷ USD.
Tiềm năng là thế nhưng trong những năm gần đây, sản xuất, chế biến, xuất khẩu cá tra đã có những biểu hiện thiếu bền vững mà nguyên nhân lớn nhất là chất lượng sản phẩm cá tra không đảm bảo dẫn đến nhiều lúc giá thu mua cá nuôi thấp hơn giá thành. Trong khi các cảnh báo của thị trường nhập khẩu về chất lượng thấp, không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm ngày càng tăng.
Đáng lưu ý, tại Hội nghị của Liên minh Thanh tra thủy sản thế giới tại Hoa Kỳ năm 2012 và gần đây là tại Diễn đàn về gian lận thực phẩm của Tổng vụ Sức khỏe và Bảo vệ người tiêu dùng, Ủy ban Châu Âu ngày 23-24/10/2014 tại Rome (Italia), cá tra fillet đông lạnh đã trở thành một ví dụ về việc lạm dụng phụ gia tăng trọng và mạ băng.
Trong bối cảnh các thỏa thuận hiệp định song phương với các thị trường xuất khẩu lớn sắp được ký kết, nhất là Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU, từ đầu 2015, hàng thủy sản Việt Nam xuất khẩu vào các thị trường này sẽ được hưởng nhiều ưu đãi như ưu đãi về thuế. Tuy nhiên, việc đáp ứng các yêu cầu cao theo tiêu chuẩn quốc tế như sản phẩm thủy sản bền vững, tăng các đòi hỏi về truy nguyên nguồn gốc lại là trở ngại.
Theo nhiều chuyên gia kinh tế, mặc dù nhu cầu nhập khẩu thủy sản từ các nước như Mỹ, EU, Nhật Bản... còn rất lớn nhưng giải pháp để cạnh tranh quan trọng nhất đối với các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản nước ta là phải cạnh tranh bằng con đường chất lượng hàng hóa mới duy trì được mức tăng trưởng, duy trì được hàm lượng giá trị gia tăng.
Bộ NN&PTNT cũng cho rằng, việc áp dụng tỉ lệ mạ băng không quá 10% là đủ để bảo vệ sản phẩm, chống cháy lạnh và khả thi trong thực hiện. Về hàm lượng nước trong sản phẩm cá tra đông lạnh, kết quả nghiên cứu cho thấy ngâm quay theo phương án phù hợp sẽ cải thiện chất lượng cảm quan. Phương án sử dụng phụ gia cải thiện chất lượng cảm quan sẽ đảm bảo được sản phẩm cá tra fillet chất lượng cao, có uy tín về lâu dài nhưng ở thời điểm hiện tại sẽ có khó khăn cho doanh nghiệp trong thương lượng với khách hàng ký hợp đồng vì từ trước tới nay các bên đã quen với việc mua bán cá tra giá rẻ và quan ngại sản phẩm chất lượng cao sẽ khó cạnh tranh với các loài cá thịt trắng khác.
