Trước đó, trong một bài trả lời phỏng vấn đăng trên PLVN, một cựu quan chức của TKV đã thẳng thắn chỉ ra nhiều tồn tại mà theo vị này chính là nguyên nhân dẫn tới việc hàng chục triệu tấn “vàng đen” đang bị tồn kho, cụ thể là: “Quản lý Nhà nước về sản phẩm than bị buông lỏng”, ngành Than chỉ biết “sản xuất ra cái mình có”, thậm chí vị này còn chỉ trích “than tồn đọng như hiện nay còn do gian lận”...
Tồn kho theo... định mức Nhà nước giao
Xung quanh vấn đề nói trên, trao đổi với PLVN, người đứng đầu Tập đoàn TKV khẳng định: “Ngành Than lúc nào cũng có lượng than tồn kho dự trữ để đảm bảo an toàn năng lượng Quốc gia. Đấy là định mức tồn kho, được Nhà nước giao, và ngành Than phải đảm bảo được định mức an toàn.”.
Cũng theo ông Chuẩn, định mức tồn kho của ngành Than là từ 8 - 9 triệu tấn. Định mức này có thể thay đổi theo từng thời kỳ - mùa mưa thì tăng lên, mùa khô thì giảm xuống. Tính đến tháng 7 năm nay, số than tồn kho là khoảng 11,2 triệu tấn. Còn con số 12 triệu tấn là tính chung cả lượng tồn kho của Tổng Công ty Đông Bắc (Bộ Quốc phòng). Công ty này hiện tồn khoảng 700 ngàn tấn.
“Than tồn kho có hai loại đó là than sạch và than bán thành phẩm, tức là than chưa được làm sạch, chưa được chế biến. Than bán thành phẩm chiếm gần 2 triệu tấn trong tổng số tồn kho gần 12 triệu tấn của ngành Than. Như vậy, lượng than tồn kho hiện nay cao hơn mức than tồn kho định mức gần 4 triệu tấn. Và trong 4 triệu tấn này, thì khoảng một nửa là than bán thành phẩm.”, ông Lê Minh Chuẩn giải thích.
Nhưng thưa ông, theo dư luận trong đó có ý kiến của những người được cho là có hiểu biết về lĩnh vực than và khoáng sản thì lại nói rằng “than tồn kho chủ yếu là than xấu, không bán được nên mới tồn”?
- Dư luận nói vậy là chưa chính xác, chưa hiểu về bản chất của than tồn. Tôi xin nói lại, trong than tồn kho của TKV có than cám tiêu chuẩn và than cục tiêu chuẩn. Đây là những loại than sẵn sàng cho nhu cầu của thị trường.
 |
| TKV cho rằng, các điều hành xuất - nhập than như hiện nay khiến công nhân ngành này "đói" việc |
Hơn nữa, về chuyên ngành, người ta không nói là than xấu hay than tốt mà nói chuẩn xác phải là than có nhiệt năng thấp hay nhiệt năng cao.
Than dùng cho nhiệt điện trong kho của TKV có những loại nhiệt năng từ 5.800 đến nhiệt năng 6.200. Thậm chí, có loại than có lượng nhiệt năng khoảng 4.800 đến 5.000.
Tạo việc làm cho lao động nước ngoài?
Như ông vừa nói, thì nhưng giải thích xung quanh việc tồn than nói trên là chưa chính xác, chưa thực sự tường tận về ngành Than? Vậy, theo ông đâu là nguyên nhân chính gây tồn đọng một lúc tới 12 triệu tấn khiến dư luận và công luận quan tâm bàn luận nhiều trong thời gian qua?
- Nguyên nhân rất cơ bản đó là sự điều hành về năng lượng ở tầm Quốc gia đang chưa đúng với quy hoạch. Ví dụ, theo đúng quy hoạch, thì năm nay Việt Nam chỉ nhập 1,5 triệu tấn than. Ở một số nước khác thì lại đang muốn xuất khẩu than với số lượng lớn để cứu ngành công nghiệp mỏ của họ.
Trong khi đó, chúng ta lại cho phép rất nhiều nhà nhập khẩu than về trong nước (khoảng gần 50 đầu mối được phép nhập). Theo tôi biết, trong 9 tháng đầu năm nay, con số nhập khẩu than là khoảng 10 triệu tấn - vượt xa so với con số quy hoạch nói trên.
Nhu cầu tiêu thụ than chỉ tăng lên khoảng 10 đến 15%, nhưng lượng than nhập về quá lớn. Kế hoạch của ngành năm nay được sản xuất 39 triệu tấn than nguyên khai, nhưng nếu đã có kế hoạch cho nhập khẩu như đã nói ở trên, thì trong điều hành, Nhà nước phải có biện pháp chỉ đạo ngành Than giảm xuống mới phải, nhưng thực tế thì lại không làm điều này.
Theo tôi, Nhà nước phải điều hành giữa sản xuất than trong nước và nhập khẩu như thế nào đó cho nó hài hòa, cân đối.
Năm nay, TKV được giao sản xuất 39 triệu tấn, vì thế toàn ngành chúng tôi phải đầu tư con người và kỹ thuật để làm ra chừng ấy sản phẩm, nhưng lại cho nhập khẩu than về ồ ạt như thế khiến than trong nước không bán được.
Không những thế, sự bất cập này còn gián tiếp tạo công ăn việc làm cho lao động nước khác trong khi để công nhân mình “đói”, không có việc làm...
Lợi nhuận thấp vì phải “cõng” thuế, phí
Những gì ông vừa đề cập liệu có phải là nguyên nhân chính?
- Còn nữa. Nguyên nhân tiếp theo là ở chỗ Nhà nước nhập khẩu than nhưng lại không khống chế số lượng nhập. Như vừa nói, hiện nay đang có khoảng gần 50 đầu mối nhập khẩu than, với số lượng không khống chế.
Chúng tôi ủng hộ ngành Than hoạt động theo thị trường, nhưng khi ngành Than trong nước sản xuất ra thì Nhà nước lại áp đặt, chỉ cho xuất với số lượng vừa phải. Đó là nghịch lý! Cấm TKV xuất khẩu để phục vụ cho nhu cầu trong nước thì phải giảm nhập khẩu mới đúng chứ?
Nguyên nhân thứ ba, lượng than lộ thiên không còn nhiều, phải đào sâu xuống lòng đất mới có than, từ đó chi phí đầu tư tăng lên. Chi phí an toàn mỏ, khí hậu, môi trường cho chính bản thân ngành Than cũng phải tăng lên. Dù vậy, ngành Than vẫn cố gắng giảm giá thành xuống thấp.
Cụ thể, 9 tháng đầu năm nay, giá than giảm được 1,5% so với cùng kỳ năm trước. Nhà nước biết những khó khăn này để điều chỉnh chính sách thuế, phí, nhưng Nhà nước lại không làm; ngược lại còn tăng một số phí.
Hiện nay, riêng thuế, phí và VAT, mỗi tấn than trong nước phải “gánh” 25% trong giá thành. 20 đến 30% là chi phí khai thác; 17% chi phí bảo hiểm xã hộ và trả tiền lương; chi phí khác chiếm 3 đến 4%... Như vậy, thì lợi nhuận còn lại không nhiều.
Cụ thể, ở Việt Nam, than hầm lò bị đánh thuế 12%, than lộ thiên 14%, trong khi đó ở các nước xung quanh như ở Indonesia chỉ đánh thuế từ 7 đến 10% mà thôi.
Cảm ơn ông!
Không thể bao cấp cho than trong nước
Một chuyên gia trong lĩnh vực than từng nhận định, khó khăn của ngành này là có thật, nhưng do chính sách “tăng phí tài nguyên môi trường” thì chỉ là phần nhỏ. Khó khăn lớn nhất là do chi phí khai thác hiện nay đang tăng lên nhanh, trong khi chất lượng than lại giảm đi rất nhanh.
Thực tế mà ngành Than đang phải đối mặt hiện nay là giá thành than sản xuất trong nước đã cao hơn giá than nhập khẩu. Trong khi sức mua (nhiệt điện, xi măng, phân bón, vật liệu xây dựng…) không hề tăng, và Nhà nước cũng không thể bao cấp cho ngành Than thông qua điều tiết giá.
