“Nợ xấu” trong khoa học công nghệ
Mở đầu phiên chất vấn hôm qua, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KHCN) Nguyễn Quân nhận được các câu hỏi từ Đại biểu Quốc hội (ĐB) liên quan đến thị trường công nghệ, sử dụng cán bộ KHCN, sử dụng kinh phí cho KHCN, việc nhập khẩu máy móc dây chuyền thiết bị cũ, chuyển giao KHCN… và đặc biệt nổi lên là vấn đề các đề tài khoa học phải “xếp ngăn kéo”.
ĐB Nguyễn Mạnh Cường (Quảng Bình) chỉ ra tình trạng “đề tài nghiên cứu xong xếp ngăn kéo rất phổ biến, tỷ lệ các kết quả nghiên cứu được ứng dụng vào thực tế rất thấp và còn chưa được công khai, gây lãng phí lớn” và đề nghị Bộ trưởng cho biết nguyên nhân và trách nhiệm trong việc giải quyết vấn đề này?
Cùng mối quan tâm, ĐB Nguyễn Sỹ Cương (Ninh Thuận) cũng cho rằng lãng phí trong nghiên cứu khoa học là vô cùng lớn. Ngân sách nhà nước cho khoa học nhiều nhưng “kết quả mang lại không tương xứng với số kinh phí chúng ta bỏ ra”. ĐB Cương cũng đề nghị Bộ trưởng cho biết giải pháp kiểm soát và quy trách nhiệm đối với việc sử dụng kinh phí nghiên cứu khoa học mà các đề tài không được ứng dụng.
Thẳng thắn với quan tâm của các ĐB, Bộ trưởng Nguyễn Quân cho biết hàng năm có khoảng trên dưới 3.000 tỷ đồng dành cho nghiên cứu khoa học. Tuy nhiên, các đề tài xếp ngăn kéo có 3 loại, trong đó có loại vì nó đi trước thời đại, nó phải nằm trong ngăn kéo để chờ đợi trình độ phát triển của xã hội đến một mức độ nhất định mới có thể ứng dụng được.Thứ hai, rất nhiều đề tài nghiên cứu thành công nhưng không tìm được nguồn đầu tư, ngân sách nhà nước chỉ hỗ trợ cho giai đoạn nghiên cứu và sản xuất thử nghiệm.
Vì thế, muốn trở thành sản phẩm được thương mại hóa thì phải có sự đầu tư từ doanh nghiệp, nhưng doanh nghiệp hầu hết là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, chưa đủ năng lực đầu tư nên nhiều kết quả nghiên cứu tốt vẫn phải chờ cơ hội hoặc có một tập đoàn lớn đầu tư, hoặc phải tìm kiếm được nguồn đầu tư từ trong nước và nước ngoài.
Thừa nhận có một số loại đề tài xếp ngăn kéo thực sự, tức là nghiên cứu xong không ứng dụng được, Bộ trưởng Nguyễn Quân cho rằng: “Điều này xuất phát từ chỗ các đề tài này không được nghiên cứu từ nhu cầu của doanh nghiệp và từ nền kinh tế, nghiên cứu theo sở thích và mong muốn của những người làm khoa học. Vì thế, nếu thực hiện nghiêm Luật Khoa học và Công nghệ 2013 thì sẽ không còn tình trạng đề tài nghiên cứu xong phải bỏ ngăn kéo, gây lãng phí cho ngân sách nhà nước mà không ứng dụng được”.
Bộ trưởng cũng cho biết, hiện nay quy trình xét duyệt đề tài rất chặt chẽ. Các đề tài, dự án không hoàn thành hoặc vi phạm thì áp dụng chế tài xử lý. Cơ quan chủ trì không được tham gia thực hiện các đề tài, dự án trong thời gian 2 năm. Cá nhân vi phạm có thể sẽ bị loại bỏ vĩnh viễn không được tham gia vào các đề tài, dự án hoặc “treo” bút từ 3 năm đến 5 năm. “Chế tài như thế đủ để răn đe đối với những tổ chức và cá nhân thực hiện không nghiêm túc quy định của pháp luật trong lĩnh vực này”, Bộ trưởng Nguyễn Quân nhấn mạnh.
Chưa thỏa mãn với câu trả lời của Bộ trưởng, nhiều ĐB bấm nút hỏi Bộ trưởng lần thứ hai. ĐB Nguyễn Thị Khá (Trà Vinh) lưu ý: “Có địa phương chỉ sử dụng khoảng 30% ngân sách được phân bổ thì Bộ trưởng có giải pháp gì? Có thu hồi hay điều chỉnh cho địa phương khác ngang cấp?”.
Bộ trưởng Nguyễn Quân cho biết, Bộ thường xuyên tổ chức thanh tra, kiểm tra, nếu như đề tài, dự án nào có những vi phạm hoặc không có khả năng hoàn thành thì cho dừng, thu hồi lại kinh phí Nhà nước đã đầu tư. Riêng những khoản kinh phí đã sử dụng hợp lý, có thể chấp nhận được thì báo cáo với Bộ Tài chính có thể xử lý. Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng thừa nhận: “Đến nay nợ đọng thu hồi còn tương đối lớn, có nhiều đề tài, dự án rất khó thu hồi, trở thành nợ xấu trong KHCN”.
Kết thúc phần chất vấn Bộ trưởng, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đề nghị Bộ trưởng Bộ KHCN nghiên cứu, tham mưu cho Chính phủ, Quốc hội các chính sách để: Phát triển thị trường KHCN đồng bộ, tiếp tục phối hợp với lãnh đạo các Bộ, ngành liên quan xây dựng, phát triển sản phẩm quốc gia với chất lượng cao, giá thành hợp lý, được thị trường trong và ngoài nước chấp nhận. Kiên quyết thực hiện tự chủ trong nghiên cứu KHCN. Tiếp tục hoàn thiện hệ thống cơ chế, thể chế liên quan, tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế tham gia, đầu tư phát triển KHCN... để KHCN thực sự là quốc sách hàng đầu.
Không có “cú sốc trong triển khai”
Phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phạm Vũ Luận “nóng” ngay từ đầu với những vấn đề mà cả xã hội hết sức quan tâm như kỳ thi THPT Quốc gia, chương trình - sách giáo khoa mới, tự chủ tài chính đại học, chính sách hỗ trợ giáo viên mầm non, bồi dưỡng giáo viên, đánh giá học sinh tiểu học…
Liên quan đến kì thi THPT Quốc gia, ĐB Trịnh Ngọc Thạch (Hà Nội) quan ngại sự thay đổi trong kì thi năm nay so với năm trước có thể dẫn đến tỷ lệ đỗ tốt nghiệp sẽ thấp. Bộ trưởng Phạm Vũ Luận khẳng định, việc chấm và coi thi đều có Quy chế, việc gian lận trong thi cử sẽ không có chỗ vì kỳ thi được tiến hành một cách nghiêm túc, hướng đến phần lớn thí sinh chứ không phải thay đổi đột ngột.
Bộ trưởng nhấn mạnh với các thí sinh dự thi năm nay, cần yên tâm ôn tập, làm bài một cách cố gắng nhất. Kết quả học tập sẽ được ghi nhận. Đối với xã hội, Bộ trưởng khẳng định: “Sẽ không có cú sốc trong quá trình triển khai. Mục tiêu của đổi mới căn bản toàn diện giáo dục đào tạo không phải là tạo ra những cú sốc mà tạo ra sự thay đổi từ sự chuyển biến từ chất lượng, ngày càng tốt lên”.
Trước băn khoăn của nhiều ĐB vì tổ chức các kỳ thi như trước đây, học sinh phải lặn lội đường sá xa xôi để về các TP lớn dự thi thì với cách đổi mới kỳ thi như năm nay, học sinh sẽ thuận lợi hơn vì Bộ đã bố trí thành 38 cụm thi trên cả nước. Thí sinh không chỉ giảm quãng đường mà giảm cả số lần đi thi, vì chỉ phải thi một lần để vừa xét tốt nghiệp, vừa xét tuyển vào đại học, cao đẳng. Đối với học sinh miền núi, vùng khó khăn, Chính phủ đã có quy định về chế độ ưu tiên, ưu tiên khu vực, ưu tiên theo đối tượng... Còn việc bảo đảm cơ sở vật chất tại các điểm thi thì chính quyền các cấp cùng phải vào cuộc.
Trả lời câu hỏi của ĐB Phạm Tất Thắng (Vĩnh Long) về tình trạng bạo lực trong học đường, người đứng đầu Bộ GD&ĐT thừa nhận: “Vấn đề là liên quan phương thức giáo dục, ta quá chú trọng dạy chữ, nhiều môn liên quan đến giáo dục đạo đức, trang bị về lòng yêu nước, đối nhân xử thế trở thành môn văn hóa cũng được giảng dạy, nhưng hoạt động trải nghiệm thiếu điều kiện triển khai dẫn đến học sinh phát triển không hoàn chỉnh. Do đó, sắp tới bên cạnh việc đánh giá kết quả học tập thì còn chú trọng hơn đến việc tu dưỡng đạo đức cho các em”.
Cuối giờ chiều 12/6, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phạm Vũ Luận nhận thêm nhiều câu hỏi của ĐB và sẽ tiếp tục đăng đàn vào sáng nay 13/6.
