Biết không hiệu quả nhưng vẫn làm
Kết quả kiểm toán đối với dự án đường sắt Cát Linh-Hà Đông (Dự án) của cơ quan kiểm toán cho thấy, ngày từ khi lập dự án chủ đầu tư đã kết luận hiệu quả về mặt kinh tế của dự án là thiếu chính xác, thậm chí một số dự báo còn bị khai “vống” lên so với thực tế.
Cụ thể, theo KTNN, lưu lượng khách hàng do đơn vị tư vấn lập Dự án giải định tính toán, phân tích hiệu quả tài chính, hiệu quả kinh tế xã hội tăng cao hơn nhiều so với số liệu dự báo của Viện chiến lược GTVT.
Theo phân tích hiệu quả tài chính của Dự án cho thấy, tỷ suất nội hoàn vẫn thấp hơn tỷ suất vay, giá trị hiện tại ròng âm, tỷ số lợi ích chi phí xét trên góc độ tài chính Dự án sẽ phải bũ lỗ. Tuy nhiên, các đơn vị có liên quan chưa thẩm tra, đánh giá nội dung này.
“Khi phân tích tính kinh tế của dự án, chủ đầu tư không xem xét đến chi phí vận hành chiếm tỷ trọng lớn trong giai đoạn khai thác dẫn đến kết luận Dự án hiệu quả về mặt kinh tế là thiếu chính xác; phương án tài chính ngay từ lập Dự án đã phải bù lỗ nhưng các bên có liên quan chưa đề xuất phương án khai thác hiệu quả”- Kết luận KTNN nêu.
Ngoài ra, theo Hồ sơ dự án, tổng mức đầu tư (TMĐT) ban đầu chưa thể hiện cơ sở tính toán đơn giá các hạng mục chi phí làm cơ sở xây dựng TMĐ; TMĐT điều chỉnh tăng 9.231 tỷ đồng nhưng chủ đầu tư chưa chứng minh về hiệu quả tài chính, kinh tế - xã hội do việc điều chỉnh Dự án mang lại; chi phí dự phòng điều chỉnh chưa xem xét yếu tố trượt giá của xu hướng giám 3 năm liền kề, tính tỷ lệ dự phòng (1%) cho cả khối lượng hoàn thành đã được nghiêm thu, thanh toán chưa phù hợp; TMĐT điều chỉnh chưa xác định cơ sỏ điều chỉnh tăng chi phí các hạng mục thiết bị, chi phí đào tạo và chuyển giao công nghệ, chi phí vận hành chạy thử.
Bộ GTVT phê duyệt điều chỉnh cơ cấu TMĐT bao gồm chi phí trả nợ gốc phần vay lại của Hiệp định vay 250 triệu USD chưa đúng quy định. Phê duyệt bổ sung vào TMĐT chi phí xây lắp tăng thêm 21,07 triệu USD (tương đương 6% chi phí xây dựng) do một số nguyên nhân khác quan, thay đổi biện pháp thi công từ đầu Dự án khi chưa có dự toán chi tiết, thiếu cơ sở pháp lý.
Kết quả kiểm toán cũng cho thấy, ở Dự án này, chủ đầu tư dự án cũng đã không tổ chức thi tuyển thiết kế kiến trúc dự án; bản vẽ thiết kế cơ sở chưa thể hiện được kết cấu chính của dầm cầu, trụ cầu tuyến đường sắt; khi lập dự án không tính toán đến việc xử lý nền đất yếu dẫn đến phải điều chỉnh bổ sung.
Chưa xác nhận 1.659 tỉ đồng rót vào dự án
Theo KTNN, có nhiều "lỗ hổng" trong quá trình đầu tư khiến Bộ GTVT phải điều chỉnh vốn đầu tư dự án lên gần 10 ngàn tỷ đồng. Tuy nhiên, khi quyết định điều chỉnh tăng vốn dự án vào tháng 2/2016, Bộ GTVT không báo cáo Thủ tướng để trình Quốc hội thông qua chủ trương điều chỉnh vốn là chưa thực hiện đúng nghị quyết 49 của Quốc hội, trái với quy định của Luật đầu tư công.
Kết luận của KTNN cho thấy, đến hết 30/6/2018, số tiền đầu tư vào Dự án theo báo cáo của chủ đầu tư khoảng 11.337 tỉ đồng, nhưng số kiểm toán được chỉ là 8.679 tỉ đồng, chênh 2.656 tỷ đồng.
Nguyên nhân chênh, theo KTNN là do chênh lệch do sai khối lượng 360 triệu đồng, sai đơn giá 175 tỷ đồng, sai khác 698 tỷ đồng, chưa đủ điều kiện quyết toán là 1.781 tỷ đồng.
Cũng theo cơ quan kiểm toán, chủ đầu tư dự toán một số hạng mục công việc xây lắp, mua sắm vật tư, thiết bị áp dụng chưa phù hợp với quy định của pháp luật Việt Nam về quản lý định mức, quản lý hợp đồng EPC số tiền 889 tỷ đồng; chưa đủ điều kiện xác nhận số tiền 1.659 tỷ đồng.
Chỉ riêng giá trị hạng mục thiết bị và đầu máy toa xe của Dự án đã được điều chỉnh tăng vốn khoảng 3.143 tỉ đồng, trong đó chi phí mua các đoàn tàu tăng 364 tỉ đồng (tăng34,4%) , hạng mục thiết bị tăng 2.778 tỉ đồng (tăng 227%).
Cơ quan KTNN đề nghị, BQLDA đường sắt điều chỉnh sổ kế toán, báo cáo tài chính của Dự án theo kết quả kiểm toán của KTNN; xử lý tài chính số tiền 874 tỷ đồng, hoàn thiện hồ sơ, thủ tục theo quy định làm cơ sở thanh quyết toán số 1.781 tỷ đồng.
Đối với Bộ GTVT, KTNN đề nghị xem xét trách nhiệm tập thể, cá nhân trong việc phê duyệt TMĐT vượt gần 10.000 tỷ đồng khi chưa báo cáo Thủ tướng chính phủ để xem xét và chỉ đạo xin chủ trương của Quốc hội về điều chỉnh dự án đầu tư; Đồng thời xem xét trách nhiệm việc thẩm định, phê duyệt dự án đầu tư, TMĐT còn nhiều sai sót.
