Xây dựng hương ước, quy ước: Bảo đảm dung hòa giữa “phép vua” với “lệ làng”

Toàn cảnh Hội thảo tham vấn về hương ước.
Toàn cảnh Hội thảo tham vấn về hương ước.
(PLO) - Vừa qua, tại Hà Nội, Bộ Tư pháp phối hợp với Dự án Quản trị nhà nước nhằm tăng trưởng toàn diện USAID/GIG tổ chức Hội thảo tham vấn Dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước. Với kinh nghiệm thực tiễn phong phú, các đại biểu đã tập trung thảo luận, góp ý cho Dự thảo Quyết định để có một dự thảo tốt nhất trình Thủ tướng Chính phủ.

Hơn 109 nghìn bản hương ước, quy ước được phê duyệt 

Vụ trưởng Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật (Bộ Tư pháp) Đỗ Xuân Lân nêu rõ, ở nước ta, hương ước, quy ước có từ thế kỷ 15, có vị trí quan trọng trong đời sống xã hội. Đây là những quy phạm xã hội chứa đựng các quy tắc xử sự chung do cộng đồng dân cư cùng thỏa thuận, tự nguyện xây dựng nên để điều chỉnh các quan hệ xã hội mang tính tự quản của nhân dân nhằm giữ gìn và phát huy những phong tục, tập quán, truyền thống văn hóa tốt đẹp của làng, bản, thôn, ấp, cụm dân cư, góp phần duy trì trật tự trong cộng đồng dân cư.

Từ vị trí, vai trò đó, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách, quy định về xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước, tạo khung khổ pháp lý điều chỉnh khá toàn diện về xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước. Đến nay, việc xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước đã đi vào ổn định, rộng khắp trên cả nước. Trong số hơn 125 nghìn thôn, làng được rà soát, có gần 109,7 nghìn bản hương ước, quy ước đã được phê duyệt (chiếm 87,7%); có gần 6,7 nghìn bản hương ước, quy ước đang trong quá trình phê duyệt và hơn 3,2 nghìn bản hương ước, quy ước đang xây dựng. Hương ước, quy ước đã khẳng định được vị trí, vai trò trong xây dựng, thực hiện nếp sống văn minh, thực hiện dân chủ ở cơ sở, phát huy vai trò tự quản và xây dựng tình đoàn kết, tương thân, tương ái trong cộng đồng dân cư.

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, công tác xây dựng, thực hiện hương ước còn bộc lộ hạn chế. Chẳng hạn, nội dung của nhiều bản hương ước, quy ước còn rập khuôn, máy móc, thiếu đặc thù; có dấu hiệu vi phạm pháp luật, hạn chế quyền con người, quyền công dân. Việc soạn thảo, thông qua, phê duyệt hương ước, quy ước ở một số nơi chưa đúng trình tự, thủ tục, không đảm bảo dân chủ, tự nguyện. Việc rà soát, sửa đổi, bổ sung hương ước, quy ước chưa thường xuyên, kịp thời. Việc thực hiện ở một số địa phương chưa thực sự nghiêm túc, nhiều hương ước, quy ước được xây dựng mang tính phong trào, đảm bảo các tiêu chí bình xét thi đua, sau khi được xây dựng và phê duyệt không đi vào cuộc sống… 

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến hạn chế trên nhưng nguyên nhân chủ yếu do pháp luật về xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước chưa hoàn thiện, còn mâu thuẫn, chồng chéo hoặc điều chỉnh chưa toàn diện. Vì vậy, Bộ Tư pháp được giao chủ trì phối hợp với bộ, ngành, địa phương nghiên cứu, xây dựng trình Thủ tướng Chính phủ Quyết định về xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước. Theo giới thiệu của Phó Vụ trưởng Vụ Phổ biến giáo dục pháp luật Phan Hồng Nguyên về Dự thảo Quyết định, hương ước, quy ước được xây dựng theo quy trình 4 bước gồm xin ý kiến người dân chủ trương xây dựng, UBND cấp xã thành lập tổ soạn thảo, công nhận hương ước, quy ước... Nội dung của hương ước, quy ước sẽ quy định mang tính định hướng về những nội dung gắn với các lĩnh vực của đời sống cộng đồng dân cư. Việc xử lý hương ước, quy ước có 3 hình thức gồm tạm ngừng việc thực hiện, bãi bỏ và hủy bỏ... Đặc biệt, liên quan đến việc cho phép áp dụng phạt tiền, phạt vật chất để xử lý những trường hợp vi phạm quy định trong hương ước, quy ước, ông Nguyên hiện cho biết có 2 luồng ý kiến ủng hộ và phản đối, còn quan điểm của Bộ Tư pháp là không cần thiết quy định nội dung này.

Trọng tâm vẫn là tuân thủ pháp luật

Góp ý vào nhiều điều khoản cụ thể, bà Trần Thị Hồng An (Vụ Pháp chế, Bộ Nội vụ) cho biết, về cơ bản Bộ Nội vụ nhất trí với Tờ trình do Bộ Tư pháp xây dựng, nhất trí với phương án không cho phép phạt tiền, vật chất trong hương ước, quy ước. Trước ý kiến đề nghị hạn chế hương ước, quy ước, bà An quan niệm: Với tư cách là giá trị văn hóa thuộc về quy tắc cộng đồng, kể cả thừa nhận hay không thừa nhận thì hương ước, quy ước vẫn tồn tại. Nếu muốn thúc đẩy hương ước, quy ước phát triển thì Nhà nước có thể bảo đảm kinh phí, hỗ trợ cơ sở vật chất để tạo sự cộng hưởng. Còn chỉ khi nào hương ước, quy ước có nội dung không đúng với quy định pháp luật, có nguy cơ lạc hậu… thì mới cần đến sự xử lý của Nhà nước. 

Trưởng phòng Phổ biến giáo dục pháp luật (Sở Tư pháp TP Hà Nội) Vũ Thị Thanh Tú đánh giá, hương ước, quy ước vốn đơn giản nhưng Dự thảo Quyết định dường như đang mang tính hành chính. Bên cạnh đó, nếu quy định thẩm quyền của UBND cấp huyện trong xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước có khi lại làm thêm khuôn mẫu, không phù hợp với đặc tính của khu dân cư. “Quy trình xây dựng, ban hành như với 1 văn bản quy phạm pháp luật từ soạn thảo, lấy ý kiến... liệu có phức tạp không?” - bà Tú nêu vấn đề và kiến nghị phải đẩy mạnh hơn nữa sự tham gia của ngành Văn hóa bởi hương ước, quy ước là góp phần xây dựng đời sống văn hóa dân cư. 

Một cán bộ hưu trí tại Bắc Ninh dẫn chứng rất nhiều nội dung trong hương ước của các làng mà ông được đọc như 23h không kèn trống, cúng tế không kéo dài, người đi đêm 11h30 phải có đèn… Từ đó, ông cho rằng nếu không đưa vào được thì không quản lý dân được đâu, “chúng ta vẫn nói sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật, còn ở địa phương phải đưa được vào quy ước và hương ước. Rồi thì lễ, rước, quản lý di tích lịch sử cũng có trong quy ước, hương ước của làng. Nếu không có hương ước, quy ước lấy đâu tiền để trông nom” - ông chia sẻ và tâm niệm hương ước, quy ước “trọng tâm là khác luật nhưng vẫn phải tuân thủ pháp luật, bảo đảm sự dung hòa giữa phép vua với lệ làng”. 

Đọc thêm

Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật Hội thảo tham vấn ý kiến về đề xuất sửa đổi Nghị định hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa

Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật Hội thảo tham vấn ý kiến về đề xuất sửa đổi Nghị định hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa
(PLVN) -Thực hiện Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa giai đoạn 2021-2025 và Đề án về nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp giai đoạn 2021-2030 năm 2024, chiều ngày 04/11/2024, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật tổ chức Hội thảo tham vấn ý kiến về việc sửa đổi, bổ sung Nghị định số 55/2019/NĐ-CP ngày 26/4/2019 của Chính phủ về hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng.

Tổ chức đấu giá Quyền sử dụng đất tại Khu đất dịch vụ Đông Đạo, phường Đồng Tâm, thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc

Đồng chí Phùng Huy Thọ - Đấu giá viên, phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Dịch vụ đấu giá tài sản tỉnh Vĩnh Phúc điều hành cuộc bán đấu giá
(PLVN) - Căn cứ Quyết định số 22/QĐ-TNMT ngày 18/9/2024 của Phòng Tài nguyên và Môi Trường về việc phê duyệt kết quả lựa chọn đơn vị thực hiện đấu giá QSD đất đối với 05 thửa đất thuộc dự án: Khu đất dịch vụ Đông Đạo, phường Đồng Tâm, thành phố Vĩnh Yên; Hợp đồng dịch vụ đấu giá quyền sử dụng đất số 24/2024/HĐ-DVĐGQSDĐ ngày 23/9/2024 ký giữa Trung tâm dịch vụ đấu giá tài sản tỉnh Vĩnh Phúc với Phòng Tài Nguyên và Môi Trường thành phố Vĩnh Yên. Vừa qua, Trung tâm dịch vụ đấu giá tài sản tỉnh Vĩnh Phúc tổ chức bán đấu giá thành công 5/5 ô đất với tổng giá khởi điểm là 17.316.000.000 đồng.

Hơn 400 học sinh tham dự phiên tòa xét xử lưu động tại Lào Cai

Hơn 400 học sinh tham dự phiên tòa xét xử lưu động tại Lào Cai
(PLVN) -  Ngày 4/11/2024, tại Trường THCS Bắc Cường, Tòa án nhân dân Thành phố Lào Cai đã tổ chức phiên tòa xét xử lưu động vụ án hình sự mua bán, tàng trữ trái phép chất ma túy. Phiên tòa có sự tham dự của cán bộ, giáo viên và hơn 400 học sinh trường THCS Bắc Cường, thành phố Lào Cai.

Đoàn công tác của Bộ Tư pháp tham dự Hội nghị chuyên gia pháp luật Châu Á lần thứ 12

Đoàn công tác của Bộ Tư pháp tham dự Hội nghị chuyên gia pháp luật Châu Á lần thứ 12
(PLVN) -Nhận lời mời của Bộ trưởng Lập pháp Chính phủ Hàn Quốc, trong khuôn khổ chuyến thăm và làm việc tại Hàn Quốc, ngày 01/11/2024, Đoàn công tác của Bộ Tư pháp do Thứ trưởng Nguyễn Khánh Ngọc làm Trưởng đoàn đã tham dự Hội nghị chuyên gia pháp luật Châu Á lần thứ 12 (ALES 12) tại Seoul, Hàn Quốc.

Bình Định ban hành Quy chế phối hợp trong quản lý nhà nước về đăng ký biện pháp bảo đảm bằng quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất

Ảnh minh họa
(PLVN) - UBND tỉnh Bình Định vừa ban hành Quy chế phối hợp trong quản lý nhà nước về đăng ký biện pháp bảo đảm bằng quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất nhằm kịp thời giải quyết các yêu cầu của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn về đăng ký biện pháp bảo đảm.

Khởi công xây dựng "Mái ấm Tư pháp" tại Lào Cai

Khởi công xây dựng "Mái ấm Tư pháp" tại Lào Cai

(PLVN) -  Ngày 1/11/2024, tại thôn Nậm Lòn, xã Cốc Lầu, huyện Bắc Hà đã diễn ra lễ khởi công xây dựng nhà "Mái ấm Tư pháp" cho ông Hầu Seo Dỉ - Công chức Tư pháp - Hộ tịch xã Cốc Lầu bị sập và hư hỏng hoàn toàn căn nhà cấp 4 mới xây do ảnh hưởng của cơn bão số 3 gây ra.

Sửa đổi quy trình ban hành văn bản pháp luật, tạo thuận lợi cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội

TS. Đinh Văn Minh, Nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế- Thanh tra Chính phủ
(PLVN) - Nên xem xét lại cách quy định như hiện nay chỉ cho phép Chính phủ quy định chi tiết những điều khoản được xác định ngay trong luật. Thực tế xây dựng các văn bản hướng dẫn đã gặp không ít khó khăn từ quy định này và để không bị “bó tay” trước yêu cầu thực tiễn đặt ra trong quá trình triển khai luật, các Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành với tên gọi là “các biện pháp bảo đảm thi hành”. Điều này cần được cân nhắc, điều chỉnh trong thời gian tới để tránh tình trạng "tự trói tay" mình rồi lại phải cố gắng "tự giải thoát" như hiện nay

Cán bộ Tư pháp - Hộ tịch Dương Chính Nghĩa 20 năm tận tuỵ với tư pháp cơ sở

Anh Dương Chính Nghĩa 20 năm tận tụy với công việc tư pháp ở cơ sở.
(PLVN) - Anh Dương Chính Nghĩa, công chức tư pháp - hộ tịch xã Tượng Sơn, huyện Thạch Hà (Hà Tĩnh) đã có gần 20 năm gắn bó với công việc tư pháp - hộ tịch ở cơ sở. Với địa bàn rộng, đông dân cư nhưng anh Nghĩa luôn tâm huyết, trách nhiệm, yêu nghề, nỗ lực hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao và luôn là “lá cờ đầu” triển khai các mô hình điểm về phổ biến, giáo dục pháp luật tại Hà Tĩnh.

Bạc Liêu: Bồi dưỡng, tập huấn kiến thức về nghiệp vụ giám định tư pháp

Bạc Liêu: Bồi dưỡng, tập huấn kiến thức về nghiệp vụ giám định tư pháp
(PLVN) - Ngày 2/11, Sở Tư pháp tỉnh Bạc Liêu chủ trì, phối hợp với Bộ Tư pháp tổ chức lớp bồi dưỡng nghiệp vụ giám định tư pháp cho cán bộ, công chức, viên chức làm công tác giám định tư pháp trên địa bàn tỉnh, nắm rõ các quy định của pháp luật về giám định tư pháp, một số kỹ năng pháp lý cơ bản, cần thiết của người giám định viên tư pháp.

Chủ quyền nhân dân trong xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam

GS.TS Trần Ngọc Đường, Nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội
(PLVN) - Tư tưởng Hồ Chí Minh về chủ quyền nhân dân xuyên suốt trong tư duy lý luận và quan điểm, đường lối của Đảng ta về xây dựng nhà nước, từ nhà nước dân chủ nhân dân, rồi nhà nước chuyên chính vô sản và hiện nay là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Cốt lõi trong quan điểm về chủ quyền nhân dân là tư tưởng chính quyền thuộc về nhân dân.

Khoa Pháp luật Kinh tế, Trường Đại học Luật Hà Nội: Không ngừng đổi mới và phát triển

TS. Đoàn Trung Kiên, Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội.
(PLVN) - Ngày 3/11/2024, Khoa Pháp luật Kinh tế, Trường Đại học Luật Hà Nội tổ chức gặp mặt truyền thống 45 năm ngày thành lập (10 /11/1979 – 10/11/2024 ) và đón nhận Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ. Sau 45 năm thành lập, Khoa Pháp luật kinh tế đã chủ động, sáng tạo, phát triển không ngừng, có nhiều đóng góp trong thực hiện sứ mạng, tầm nhìn của Nhà trường. Nhân dịp này, Báo Pháp luật Việt Nam đã phỏng vấn TS. Đoàn Trung Kiên, Hiệu trưởng Nhà trường.