Theo ông Chu Thành Quang, Vụ trưởng Vụ Pháp chế - Quản lý khoa học TANDTC, án lệ số 10/2016/AL trên đây được phát triển từ Quyết định giám đốc thẩm số 08/2014/HC-GĐT của Hội đồng Thẩm phán (HĐTP) TANDTC về vụ án hành chính “Khiếu kiện quyết định bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất” tại tỉnh Vĩnh Long giữa người khởi kiện là bà Võ Thị Lựu (ấp Rạch Cốc, xã Tân An Luông, huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long) với người bị kiện là UBND tỉnh Vĩnh Long.
Khởi kiện yêu cầu bồi thường theo giá thị trường
Trước đó, vào năm 2008, UBND tỉnh Vĩnh Long đã có Quyết định số 1768/QĐ-UBND thu hồi hơn 117.000m2 đất tại xã Tân An Luông do hộ gia đình, cá nhân và tổ chức quản lý sử dụng để thực hiện dự án xây dựng trại giống vật nuôi nông nghiệp tỉnh Vĩnh Long (trại giống), giao cho UBND huyện Vũng Liêm quyết định thu hồi đất. Thực hiện nội dung này, ngày 2/10/2008, UBND huyện Vũng Liêm có Quyết định số 2592/QĐ-UBND thu hồi hơn 2300m2 đất trồng lúa của bà Võ Thị Lựu (thửa số 222, tờ bản đồ số 03). Sau đó, Ban bồi thường, hỗ trợ và tái định cư huyện Vũng Liêm tiến hành lập tờ khai và kiểm kê về nhà, đất, cây trồng và vật kiến trúc của các hộ bị ảnh hưởng giải tỏa thuộc dự án.
Đến ngày 15/5/2009, Sở Tài chính tỉnh Vĩnh Long có Tờ trình số 177/TTr.STC gửi UBND tỉnh Vĩnh Long về việc xin phê duyệt phương án đền bù giải tỏa mặt bằng công trình trại giống, theo đó hộ bà Lựu được bồi thường hỗ trợ về đất là hơn 155 triệu đồng (giá đất bồi thường là 50.000đ/m2; bồi thường hỗ trợ về tài sản trên đất, ổn định cuộc sống và đào tạo nghề hơn 19 triệu đồng…)
Dựa trên Tờ trình này, ngày 4/6/2009, Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long có Quyết định số 1216/QĐ-UBND phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư công trình trại giống với tổng giá trị bồi thường, hỗ trợ và tái định cư là 9,4 tỷ đồng (bồi thường, hỗ trợ về đất hơn 8 tỷ; giá trị nhà và vật kiến trúc hơn 161 triệu đồng…).
Không đồng ý với quyết định nêu trên, bà Lựu có đơn khiếu nại yêu cầu nâng giá bồi thường. Sau khi bị Chủ tịch UBND huyện Vũng Liêm bác khiếu nại, bà Lựu đã có đơn khởi kiện tại TAND tỉnh Vĩnh Long yêu cầu hủy Quyết định số 1216/QĐ-UBND của UBND tỉnh Vĩnh Long đối với phần áp giá, bồi thường; yêu cầu giải quyết lại nâng giá bồi thường đất bằng với giá thị trường chuyển nhượng ở nơi có đất thu hồi.
Cả Tòa cấp sơ thẩm và phúc thẩm đều có thiếu sót
Tại phiên xử sơ thẩm, TAND tỉnh Vĩnh Long đã không chấp nhận yêu cầu khởi kiện trên của bà Lựu. Tiếp đó, khi xét xử phúc thẩm, Tòa Phúc thẩm TANDTC tại TP Hồ Chí Minh đã hủy Bản án hành chính sơ thẩm nói trên và đình chỉ giải quyết vụ án vì cho rằng Quyết định số 1216/QĐ-UBND của UBND tỉnh Vĩnh Long là quyết định mang tính tổng thể, không phải là đối tượng khởi kiện vụ án hành chính.
Nhận thấy phán quyết trên là không chính xác nên ngày 5/3/2014, Chánh án TANDTC có kháng nghị giám đổc thẩm, đề nghị HĐTP TANDTC hủy bản án hành chính phúc thẩm và giao hồ sơ vụ án cho Tòa Phúc thẩm TANDTC tại TP Hồ Chí Minh xét xử phúc thẩm lại.
Tại phiên tòa giám đốc thẩm, HĐTP TANDTC nhận định: Theo Điều 2 Quyết định số 1216/QĐ-UBND của UBND tỉnh Vĩnh Long có quy định: “Giám đốc Sở Tài chính chịu trách nhiệm trước UBND tỉnh về kết quả các số liệu, khối lượng và đơn giá, trong tờ trình số 177/TTr.STC ngày 15/5/2009”. Trong khi đó, Tờ trình 177/TTr nêu trên có quy định phần bồi thường cụ thể cho hộ bà Lựu, nên phần phê duyệt đó tác động trực tiếp, cụ thể đến quyền và lợi ích của hộ bà Lựu, là đối tượng khởi kiện vụ án hành chính.
Vì vậy, TAND tỉnh Vĩnh Long đã thụ lý giải quyết yêu cầu khởi kiện của bà Lựu về phần bồi thường hỗ trợ cho gia đình bà trong Quyết định số 1216/QĐ-UBND là đúng với quy định tại khoản 1 Điều 3 và khoản 1 Điều 28 Luật Tố tụng Hành chính (TTHC). Tuy nhiên, Tòa án cấp sơ thẩm chưa xem xét làm rõ mục đích của việc thu hồi đất để xây dựng trại giống là cơ sở kinh tế của Nhà nước hay của tư nhân để làm cơ sở giải quyết bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất của gia đình bà Lựu theo đúng quy định của pháp luật.
Bà Lựu kháng cáo yêu cầu được bồi thường về đất theo giá thị trường. Trong trường hợp này, Tòa án cấp phúc thẩm phải xem xét đơn kháng cáo của bà Lựu về vấn đề bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất cho gia đình bà Lựu có đúng quy định của pháp luật không, nhưng lại cho rằng Quyết định số 1216/QĐ-UBND của UBND tỉnh Vĩnh Long là quyết định mang tính tổng thể, không phải là đối tượng khởi kiện vụ án hành chính nên đã xử hủy Bản án hành chính sơ thẩm và đình chỉ giải quyết vụ án là sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật TTHC.
Từ nhận định trên, HĐTP TANDTC đã chấp nhận kháng nghị của Chánh án TANDTC, hủy Bản án hành chính phúc thẩm và Bản án hành chính sơ thẩm; giao hồ sơ vụ án về TAND tỉnh Vĩnh Long xét xử sơ thẩm lại theo quy định của pháp luật.
