Nhóm người làm cháy nhà Lang có thể phải ngồi tù 12 năm?

Mất mát khó bù đắp!

19h tối ngày 24 tháng 10 năm 2013, ngọn lửa tai ác bùng lên thiểu hủy ngôi nhà sàn của vị quan Lang duy nhất còn sót lại đang được bảo tồn tại Bảo tàng Không gian Văn hóa Mường thuộc địa phận Mường Chậm, huyện Tân Lạc, Hòa Bình. 

Sau đám cháy, người ta đau xót thấy ngôi nhà quan Lang với tuổi thọ hơn 100 năm, đã bị thiêu hủy trên 90%, chỉ còn lại bộ khung cột. Đây là một công trình kiến trúc nguyên bản của nhà Lang - tầng lớp cao nhất trong xã hội người Mường - được gia đình lưu giữ qua nhiều đời. Bảo tàng Mường bảo tồn ngôi nhà này  như một hiện vật văn hóa giá trị nhất. 

Điều đáng buồn hơn, ngôi nhà Lang chứa đựng bên trong nó gần 200 hiện vật tái hiện nguyên bản đời sống sinh hoạt của nhà Lang: Bộ cồng chiêng, bộ sưu tập súng săn, bộ  đồ đồng sinh hoạt, nồi các cỡ, đèn đồng; các loại đồ gốm bát, đĩa, bình,  đồ gia dụng mây tre đan, rương, chăn, gối… được Bảo tàng Mường tìm kiếm và sưu tập trong thời gian gần 15 năm, đã bị thiêu hủy toàn bộ. 

Bộ công chiêng có một không hai ở nhà Lang

Phía đại diện Bảo tàng đã xót xa nhận định rằng, đây là những hiện vật không thể tái hiện lại được nữa!

Kế đó, mọi thông tin cho thấy, vụ việc xảy ra do một nhóm khách tại Hòa Bình, gồm  hai nam hai nữ đi trên hai ôtô, vào Bảo tàng Mường tham quan và sử dụng dịch vụ ăn uống trên nhà Lang. 

Trong thời gian chờ đợi món ăn, nhóm khách tự ý đốt lửa ở bếp Mường trong nhà Lang để nướng ngô. Khi ngọn lửa bùng lên, khách hoảng loạn, không kêu trợ giúp từ nhân viên Bảo tàng, mà lên xe ôtô tháo chạy. 

Các nhân viên Bảo tàng Mường đã làm mọi công tác và biện pháp khống chế, khắc phục hoả hoạn, tuy nhiên, do tuyến đường từ thành phố Hòa Bình dẫn vào Bảo tàng Mường đang trong quá trình sửa chữa, xe cứu hỏa sau 30 phút mới tới được nơi xảy ra cháy. 

Ngôi nhà Lang, chủ yếu kết cấu bằng khung gỗ, sàn vách gỗ, mái cọ, cùng gần 200 hiện vật nhiều chủng loại nguyên bản từ nền văn hóa Mường đã bị thiêu hủy hoàn toàn.

Sau đó, dư luận được biết, bốn người có liên quan đến đám cháy nói trên đều là cán bộ, công chức làm việc trên địa bàn tỉnh Hòa Bình, ở độ tuổi từ 33- 55. Với hậu quả nặng nề do đám cháy gây ra, Công an tỉnh Hòa Bình ra quyết định khởi tố vụ án vi phạm quy định trong phòng cháy chữa cháy.

Đại diện công an tỉnh Hòa Bình cho biết, ngoài bốn nghi phạm là cán bộ,  thì tổ phục phụ ở khu nhà Lang cũng được triệu tập để làm rõ nguyên nhân. Cho đến thời điểm hiện tại chưa đủ bằng chứng để gán trách nhiệm cho tổ phục vụ với những người có liên quan trực tiếp gây cháy nhà Lang nên công an tỉnh chưa quyết định khởi tố bị can.

Cố ý hay vô ý cũng đều cấu thành dấu hiệu của tội phạm

Cũng theo thông tin được đưa ra từ đại diện CQĐT Công an tỉnh Hòa Bình, thì hiện cơ quan này đang tiến hành điều tra làm rõ, nếu bị kết tội cố ý gây cháy, nhóm người nói trên sẽ phải chịu mức phạt nặng, còn gây cháy do vô tình thì chỉ xử phạt dân sự. 

Tuy nhiên, thông tin này có vẻ chưa làm vừa lòng dư luận, khi mà chung quanh đám cháy còn khá nhiều tình tiết đáng bàn, không chỉ nằm ở chỗ "cố ý" hay "vô tình".

Liên quan đến đám cháy, có hai luồng thông tin trái chiều chung quanh một chi tiết: Nhóm người gây  cháy có bỏ trốn sau khi lửa bùng lên hay không?

Phía công an tỉnh Hòa Bình thì phát ngôn rằng, không có chuyện bốn nghi phạm này bỏ chạy sau khi phát hiện hỏa hoạn. Theo CQĐT, sau khi thu thập thông tin cho thấy,  khi lửa bùng lên, bốn nghi phạm đã hô hoán và cùng người dân, người phục vụ ở đó dập lửa và báo cảnh sát chữa cháy. 

Tuy nhiên, ngược lại, phía Bảo tàng Không gian Văn hóa Mường, ngay thông tin sau đám cháy xảy ra, lẫn phản hồi về nhận định của phía CQĐT, vẫn khẳng định chuyện nhóm người trên sau khi gây cháy có bỏ trốn, thậm chí húc ngã nhân viên bảo vệ của Bảo tàng là sự thật. 

Ông Vũ Đức Hiếu, giám đốc Bảo tàng Không gian Văn hóa Mường khẳng định: Khi ngọn lửa bùng lên, khách hoảng loạn, không kêu trợ giúp từ nhân viên Bảo tàng mà bỏ chạy lên xe ôtô , dùng xe húc thẳng vào ba nhân viên Bảo tàng khi các nhân viên này muốn ngăn họ lại.

Nếu như thông tin từ phía Bảo tàng là đúng sự thật, thì khó lòng mà có thể cho rằng, nhóm cán bộ kia "vô tình" gây cháy. Ngoài tội cố ý gây cháy, nhóm nghi phạm này  có khả năng đối diện với mức phạt vì hành vì không khắc phục hậu quả. 

Bên cạnh đó còn là vấn đề về công tác quản lý cháy nổ ở Khu bảo tồn văn hóa. Theo điều tra từ phía Công an, thì trước đó, việc đốt lửa nướng ngô vẫn thường xuyên diễn ra đối với du khách đến tham quan nhà Lang. Như vậy, có nên xem lại nội quy về bảo quản di sản văn hóa, và liệu nếu đã có quy định cấm lửa mà các nhân viên phục vụ nhà Lang vẫn để cho khách tùy tiện đốt lửa, thì có phạm vào hành vi "Thiếu trách nhiệm..." không ?

Toàn bộ nội thất nhà Lang trước đám cháy

Xoay quanh việc định tội cho các hành vi gây cháy này, chuyên viên Kiều Anh Vũ, Văn phòng Luật sư Lê Nguyễn đã đưa ra những ý kiến như sau: “Hiện tại cơ quan điều tra cũng đã khởi tố vụ án để làm rõ các hành vi liên quan. Tuy nhiên, vụ án sẽ đi đến đâu và những người gây ra vụ việc sẽ phải chịu trách nhiệm như thế nào, tội danh gì phải chờ kết quả điều tra, xét xử. 

Dù vậy, theo thông tin báo chí đã phản ánh, tôi cho rằng vụ việc này có dấu hiệu của tội Vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy theo Điều 240 Bộ luật Hình sự. Cần lưu ý rằng dù lỗi vô ý hay cố ý đều có thể là dấu hiệu của tội phạm này chứ không phải chỉ “cố ý gây cháy” mới có dấu hiệu tội phạm, còn vô ý thì “xử lý dân sự”! 

Trong vụ án này, hậu quả xảy ra là rất lớn, đủ để làm căn cứ để  khởi tố vụ án, xem xét trách nhiệm hình sự của người vi phạm. Tuy nhiên, cũng cần điều tra, xác định rõ mức độ nghiêm trọng cụ thể (nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hay đặc biệt nghiêm trọng)... để áp dụng khung hình phạt phù hợp nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm. 

Theo khoản 3 Điều 240 BLHS, “Phạm tội gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng”, khung hình phạt cao nhất trong trường hợp gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng có thể lên đến 12 năm tù”.

Liên quan đến khía cạnh có hay không hành vi xâm phạm, phá hoại di tích lịch sử, chuyên viên Vũ nhận định: “BLHS hiện hành cũng có quy định về tội vi phạm các quy định về bảo vệ và sử dụng di tích lịch sử, văn hoá, danh lam, thắng cảnh..  theo quy định tại Điều 272 BLHS. 

Tuy nhiên trong trường hợp này, với thông tin hiện có, tôi nhận thấy  không có cơ sở để khẳng định có dấu hiệu của tội phạm này. Để xác định có dấu hiệu của tội phạm này hay dấu hiệu của tội Vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy theo  Điều 240 Bộ luật Hình sự thì cần xác định nhà Lang bị cháy có phải là di tích lịch sử, văn hóa hay không và việc nhận định, đánh giá này phải phù hợp với quy định của Luật Di sản văn hóa và các văn bản liên quan”.