“Vô hình” trước chính sách và mức lương
Theo ước tính của ILO, trước cuộc khủng hoảng COVID-19, trên toàn thế giới có khoảng 260 triệu lao động làm việc tại nhà, chiếm 7,9% tổng số việc làm toàn cầu và 56% trong số họ (147 triệu người) là nữ.
Đối tượng này bao gồm những người lao động làm việc từ xa thường xuyên, những người lao động tham gia những khâu sản xuất hàng hóa không thể tự động hóa được như thêu ren, thủ công mỹ nghệ và lắp ráp đồ điện tử; lao động làm việc trên nền tảng kỹ thuật số cung cấp các loại hình dịch vụ như xử lý yêu cầu thanh toán bảo hiểm, hiệu đính văn bản…
Do những công việc được thực hiện tại nhà diễn ra trong không gian cá nhân nên những người làm việc ở nhà thường bị coi là “vô hình”. Ở các nước thu nhập thấp và trung bình, hầu như tất cả những người làm việc tại nhà (90%) đều làm công việc phi chính thức.
Không những thế còn còn bị trả công thấp hơn so với những người ra ngoài làm việc, ngay cả với những công việc đòi hỏi kỹ năng cao. Thu nhập trung bình của người làm việc tại nhà ở Anh thấp hơn những người làm việc ở ngoài 13%, ở Hoa Kỳ thấp hơn 22%; ở Nam Phi thấp hơn 25% và con số này ở Argentina, Ấn Độ và Mexico là khoảng 50%.
Những người làm việc tại nhà cũng phải đối mặt với nhiều nguy cơ về an toàn và sức khỏe hơn và ít có cơ hội được đào tạo hơn so với những người không làm việc tại nhà, và điều này có thể ảnh hưởng đến triển vọng nghề nghiệp của họ.
Báo cáo của ILO cũng cho thấy lao động làm việc tại nhà không được hưởng mức an sinh xã hội như những người lao động khác. Họ cũng ít có khả năng sẽ gia nhập một tổ chức công đoàn nào đó hay là đối tượng điều chỉnh của bất cứ một thỏa ước lao động tập thể nào.
Cần trở thành đối tượng điều chỉnh của pháp luật lao động
Bà Janine Berg, chuyên gia kinh tế cao cấp của ILO đồng thời là một trong những tác giả của báo cáo cho biết: “Nhiều quốc gia trên thế giới đã ban hành pháp luật, đôi khi được bổ trợ bởi các thỏa ước lao động tập thể, nhằm giải quyết những vấn đề thâm hụt việc làm thỏa đáng khác nhau liên quan đến hình thức làm việc tại nhà. Tuy nhiên mới chỉ có 10 Quốc gia thành viên của ILO đã phê chuẩn Công ước số 177 về thúc đẩy đối xử bình đẳng giữa lao động làm việc tại nhà và các đối tượng làm công ăn lương khác và rất ít quốc gia có chính sách toàn diện về hình thức làm việc tại nhà.”
Ước tính trong những tháng đầu năm 2020 khi đại dịch COVID-19 mới bùng phát, có khoảng 1/5 lực lượng lao động trên thế giới đã phải làm việc tại nhà. Con số này chắc chắn sẽ tăng lên đáng kể so với năm trước, khi có đầy đủ số liệu thống kê đầy đủ của năm 2020. Và cũng chính vì thế mà việc giải quyết những vấn đề mà lao động làm việc tại nhà và người sử dụng lao động của họ gặp phải sẽ trở thành vấn đề cấp thiết.
Hiện nay, việc quản lý, điều tiết hình thức làm việc tại nhà và việc tuân thủ luật pháp hiện hành còn yếu kém vẫn là một thách thức. Trong nhiều trường hợp, người lao động làm việc tại nhà được xếp vào nhóm nhà thầu độc lập, do đó, họ không thuộc phạm vi điều chỉnh của pháp luật lao động.
Để giải quyết vấn đề, bản báo cáo của ILO đã đưa ra những khuyến nghị cụ thể nhằm giúp hình thức làm việc tại nhà được biết đến nhiều hơn và từ đó được bảo vệ tốt hơn.
Cụ thể, đối với lao động làm việc tại nhà thuộc lĩnh vực công nghiệp, cần tạo điều kiện giúp họ chuyển dịch sang khu vực kinh tế chính thức bằng cách mở rộng phạm vi bảo vệ của pháp luật; đối với lao động làm việc tại nhà trên nền tảng kỹ thuật số nên sử dụng dữ liệu do công việc của họ tạo ra để giám sát điều kiện làm việc và các công cụ để định ra mức lương công bằng; đối với lao động làm việc từ xa, những nhà hoạch định chính sách triển khai những hành động cụ thể nhằm giảm thiểu những nguy cơ về tâm lý và ban hành “quyền được ngắt kết nối” nhằm đảm bảo tôn trọng ranh giới giữa đời sống công việc và đời sống cá nhân…
Theo dự đoán hình thức làm việc tại nhà có khả năng sẽ đóng vai trò quan trọng hơn nữa trong những năm tới đây. Vì thế, các chính phủ, cùng với các tổ chức của người lao động và người sử dụng lao động cần phối hợp với nhau nhằm đảm bảo mọi người lao động làm việc tại nhà, dù là người đan mây tại Indonesia, hay chế biến bơ hạt mỡ tại Ghana, gắn thẻ ảnh tại Ai Cập, may khẩu trang tại Uruguay hay làm việc từ xa tại Pháp, được chuyển dịch từ công việc vô hình tới việc làm thỏa đáng.
