Khó khăn do COVID-19: Người lao động cân nhắc khi hưởng BHXH một lần

Tuy nhiên, các chuyên gia về an sinh xã hội cho biết, việc người lao động nhận bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần sẽ chịu rất nhiều thiệt thòi khi về già hay không còn sức lao động.

Cảnh báo tình trạng nhận bảo hiểm xã hội một lần

Thời gian qua, do tình hình dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp khiến nhiều doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh trên địa bàn toàn quốc phải ngưng sản xuất hay sản xuất cầm chừng, cắt giảm nhân công hoặc tạm thời cho công nhân nghỉ việc luân phiên. Ðiều này khiến người lao động bị mất việc làm, không có nguồn thu nhập, đời sống sinh hoạt hàng ngày gặp nhiều khó khăn. Mong muốn có một khoản chi tiêu trước mắt để trang trải cuộc sống nên nhiều người lao động đã đề nghị thanh toán trợ cấp BHXH một lần.

Theo thống kê của BHXH Việt Nam, số người lao động nghỉ hưởng BHXH một lần đang có xu hướng gia tăng qua các năm. Giai đoạn 2016 - 2020, tốc độ tăng trung bình mỗi năm khoảng 9%. Đặc biệt, riêng trong ba tháng đầu năm 2021, số người lao động nhận BHXH một lần tiếp tục tăng nhanh, với 226.503 người, tăng hơn 20,5% so cùng kỳ năm 2020.

Thực tế cho thấy, có những trường hợp bất khả kháng, không còn sức lao động, không đủ khả năng đóng BHXH tiếp, nguyện vọng hưởng BHXH 1 lần của họ là hoàn toàn chính đáng, và các cơ quan chức năng có trách nhiệm đáp ứng nhu cầu đó. Tuy nhiên, nếu phân tích và suy xét thấu đáo, với số đông, việc tiếp tục tham gia BHXH để nhận lương hưu, tính kế lâu dài vẫn có nhiều cái lợi hơn là “gặt lúa non”, giải quyết vấn đề tình thế trước mắt.

Thế nhưng, dù đã được cơ quan BHXH tỉnh, huyện, thị xã giải thích, tư vấn nhiều lần về những thiệt thòi khi thanh toán BHXH một lần đồng nghĩa với việc mất đi cơ hội hưởng lương hưu, khi về già sẽ phụ thuộc vào con cháu và xã hội; nếu không may mắc bệnh sẽ không có thẻ bảo hiểm y tế (BHYT), phải đối mặt với nguy cơ không thể chi trả nếu bệnh dài ngày… nhiều người lao động vẫn quyết định thanh toán BHXH một lần để sử dụng vào mục đích khác hoặc trang trải chi tiêu cho gia đình.

Tháng 4/2001, chị Phạm Thị Mai (huyện Cẩm Thủy, tỉnh Thanh Hóa) được Công ty 78 tại huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum tuyển dụng làm công nhân. Sau 18 năm 4 tháng (cuối tháng 7/2019), chị Mai đã viết đơn xin nghỉ việc và trở về quê sinh sống. Về quê không có việc làm, chi phí sinh hoạt của gia đình tăng chị đã nghĩ ngay đến việc thanh toán BHXH để giải quyết tình thế trước mắt. Chị Mai chia sẻ: “Do cuộc sống khó khăn, tôi đã thanh toán tiền BHXH để lo cho cuộc sống hiện tại, số còn lại đầu tư vào buôn bán”.

Cũng như chị Mai, hàng trăm lao động trên địa bàn huyện Cẩm Thủy mất việc, đến cơ quan BHXH huyện làm thủ tục để thanh toán BHXH một lần. Theo số liệu thống kê của BHXH huyện Cẩm Thủy, tính đến hết tháng 9/2021, huyện Cẩm Thủy có 899 người thanh toán BHXH một lần với tổng số tiền hơn 26 tỷ đồng.

Bà Nguyễn Thị Hạnh, Giám đốc BHXH huyện Cẩm Thủy cho biết: Việc thanh toán BHXH một lần là quyền lợi của người lao động. Tuy nhiên, khi người lao động đến làm thủ tục thanh toán, chúng tôi phải phối hợp với bộ phận chức năng tuyên truyền ý nghĩa của việc tiếp tục tham gia BHXH và vận động họ tham gia BHXH tự nguyện để sau này có lương hưu. Mặc dù cán bộ đã nỗ lực vận động, tuyên truyền “ở lại” với hệ thống BHXH nhưng người lao động vẫn quyết thanh toán, khiến chúng tôi cảm thấy tiếc nuối thay”.

Việc người lao động ra khỏi hệ thống BHXH là thực trạng đáng quan tâm, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động mà còn ảnh hưởng đến mục tiêu, nỗ lực và quyết tâm của Chính phủ thực hiện an sinh xã hội cho toàn dân. Họ chưa hiểu được rằng nhận BHXH một lần chỉ có thể giải quyết nhu cầu kinh tế trước mắt, nhưng về lâu dài, sẽ rất thiệt thòi khi hết tuổi lao động.

Người lao động cần cân nhắc thật kỹ trước khi rời khỏi hệ thống BHXH

Theo báo cáo của BHXH tỉnh Thanh Hóa, tính đến 15/9/2021, trên địa bàn tỉnh có 19.486 người thanh toán BHXH một lần. Nhận định của BHXH tỉnh, từ nay đến cuối năm, số lượng người thanh toán BHXH một lần sẽ tăng lên do ảnh hưởng COVID-19, nhiều lao động phải nghỉ việc, không có tích lũy, họ cần một nguồn tài chính để trang trải cuộc sống.

Bà Đỗ Thị Dung, Trưởng phòng Chế độ BHXH (BHXH tỉnh Thanh Hóa) cho biết: Việc người lao động ra khỏi hệ thống BHXH là thực trạng đáng quan tâm, bởi khi lựa chọn phương án thanh toán BHXH một lần, quyền lợi của người lao động sẽ bị hạn chế rất nhiều so với hưởng lương hưu. Người lao động sẽ không có thẻ BHYT và người thân không được hưởng tiền mai táng phí, tiền tử tuất khi người tham gia BHXH tử vong.

Sau này, người lao động tham gia lại BHXH sẽ không được cộng nối thời gian đóng BHXH trước đó. Khoản tiền đóng vào quỹ BHXH được ví như “của để dành” của chính mình, nó không mất đi ngược lại vẫn được cơ quan BHXH quản lý và đầu tư tăng trưởng, người lao động có thể bảo lưu thời gian đóng BHXH để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia đóng BHXH hoặc BHXH tự nguyện với sự hỗ trợ của Nhà nước.

Như vậy, khi người lao động nhận BHXH một lần sẽ rất thiệt thòi khi chưa đến tuổi nghỉ hưu dễ tiêu hết tiền dưỡng già. Để đến khi về già, không được hưởng hưu trí, họ phải phụ thuộc vào con cháu; nếu không may bị bệnh, không có thẻ BHYT, họ còn phải đối diện với nguy cơ không chi trả được chi phí khám, chữa bệnh và thời gian nằm viện dài ngày.

Trước thực trạng đó, bà Đỗ Thị Dung - cho rằng: Công tác tư vấn cho người lao động rất quan trọng, để họ thấy được lợi ích, vui vẻ tham gia BHXH tự nguyện để không bị gián đoạn thời gian đóng BHXH. Người lao động sẽ tham gia và quyết định ở lại với hệ thống BHXH khi thấy rõ quyền lợi của mình sau này. Bên cạnh việc điều chỉnh các quy định hiện hành, việc hoàn thiện các chính sách BHXH tự nguyện được đánh giá cần thiết để giữ người lao động ở lại hệ thống BHXH, thực hiện an sinh xã hội.