Thiếu sách vì nhiều lý do
Theo giá thị trường, một bộ sách giáo khoa (SGK) từ lớp 1 đến lớp 5 giá từ 106.000 - 208.000 đồng, lớp 6 đến lớp 9 có giá từ 250.000 - 330.000 đồng, lớp 10 đến lớp 12 có giá từ 266.000 - 284.000 đồng. Điều này gây khó khăn cho nhiều bậc phụ huynh khi phải lo chi phí mua SGK cho 1-2 đứa con, nhất là nơi đời sống người dân còn nhiều khó khăn. Vì vậy, nhiều học sinh đến lớp học “chay” vì không có sách.
2h ngày 14/9/2016, cơn lũ lịch sử đã quét qua 4 huyện miền núi Tây Nghệ An gồm Quỳ Châu, Quế Phong, Thanh Chương và Tương Dương, gây thiệt hại ước tính trên 748 tỷ đồng. Cơn lũ đã khiến 26 điểm trường bị ảnh hưởng, trong đó 31 phòng bị ngập nước, các trang thiết bị phục vụ học tập, sinh hoạt của nhà trường, giáo viên và học sinh nhiều trường bị cuốn trôi, hư hỏng. Sau cơn lũ, những học sinh có sách vở bị ngập nước mang sách ra phơi, thế nhưng số sách vở mới mua đã mờ nhòe, bị rách hay không mở được do các trang dính chặt vào nhau. Học sinh vùng lũ nhanh chóng đi học trở lại nhưng nhiều em đến lớp tay không vì mất hết sách vở, nhiều em thiếu sách. Công tác dạy và học gặp nhiều khó khăn.
Từ năm học 2015-2016 trở về trước, ngoài thực hiện các chính sách hỗ trợ của Trung ương, với đặc thù của một tỉnh có đông học sinh DTTS, Đắk Lắk có thêm chính sách hỗ trợ SGK, vở viết cho học sinh DTTS nhằm động viên, khuyến khích các em đến trường.
Tuy nhiên, do nguồn thu ngân sách khó khăn nên năm học 2016-2017 tỉnh tạm dừng cấp SGK, vở. Tháng 6/2016, Sở Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) đã có công văn gửi các phòng GD-ĐT, các đơn vị trực thuộc Sở thông báo rõ điều này. Dù được giáo viên thông báo nhưng nhiều phụ huynh không mua sách vở cho con mà vẫn đợi Nhà nước cấp tiền hỗ trợ chi phí học tập, hoặc không biết đi mua khiến nhiều em đến lớp không có đủ sách.
Theo phản ánh của một số giáo viên tại Trường Phổ thông dân tộc bán trú THCS Trà Leng (xã Trà Leng, Trà Bồng, Quảng Nam), trường hiện có 236 em theo học thì khoảng một nửa trong số này không có đủ bộ SGK để học. Các em hầu hết đều sử dụng sách cũ, có em thiếu một cuốn sách, có em thiếu đến vài ba cuốn nên trong giờ học phải ngồi chụm lại với nhau để xem chung.
Năm học 2015-2016, tỉnh Gia Lai có gần 2.000 học sinh bỏ học. Huyện Chư Sê có số học sinh bỏ học ở bậc THCS cao với gần 200 em, chiếm tỷ lệ 2,33%. Hành trình vận động các em đến trường, duy trì sỹ số ở nhiều địa phương còn lắm gian nan. Đến lớp, học sinh đi tay không, hỏi thì bố mẹ các em lắc đầu: “Mình không có tiền”.
Không để học sinh đến trường tay không
Năm học 2015-2016, nhiều trường học ở vùng sâu, vùng xa, vùng DTTS lao đao vì Nghị định số 74/2013/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 49/2010/NĐ-CP quy định về miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập và cơ chế thu, sử dụng học phí đối với cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân từ năm học 2010 - 2011 đến năm học 2014 - 2015 hết hiệu lực thi hành. Nghị định số 86/2015/NĐ-CP (gọi tắt là Nghị định 86) chưa được ban hành nên những học sinh thuộc diện được hưởng hỗ trợ chi phí học tập 70 nghìn đồng/tháng trong 9 tháng bị cắt hỗ trợ, không có tiền mua SGK. Nhiều trường có học sinh thuộc diện hộ nghèo trong toàn quốc thiếu SGK, dẫn tới việc học sinh phải dùng chung SGK hay nhiều học sinh phải dùng SGK cũ.
Ngày 2/10/2015, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 86 quy định về Cơ chế thu, quản lý học phí đối với cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân và chính sách miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập từ năm học 2015-2016 đến năm học 2020-2021, có hiệu lực từ ngày 1/12/2015. Theo đó, Nhà nước hỗ trợ trực tiếp chi phí học tập cho trẻ em học mẫu giáo, học sinh phổ thông có cha mẹ thuộc hộ nghèo, trẻ mồ côi cả cha lẫn mẹ hoặc bị tàn tật, khuyết tật có khó khăn về kinh tế với mức 100.000 đồng/tháng/học sinh và không quá 9 tháng/năm học để mua sách, vở và các đồ dùng học tập khác, tăng 30 nghìn đồng/tháng so với quy định trước đây.
Với những đối tượng khó khăn, chính sách của Nhà nước đã mở cho các em những cánh cửa bước vào tương lai. Chính sách miễn học phí và hỗ trợ chi phí học tập những năm qua có tác động rất lớn và hiệu quả đến công tác giáo dục. Tại Nghệ An, Trường Tiểu học và THCS Nậm Nhoóng (huyện Quế Phong) có 349 học sinh theo học, trong đó 86% học sinh là con em hộ nghèo.
Tỷ lệ hộ nghèo của huyện Quế Phong hơn 34%. Huyện rẻo cao, biên giới Kỳ Sơn còn hơn 52% hộ nghèo. Theo Phòng GD-ĐT huyện, năm học 2014 - 2015, riêng số tiền hỗ trợ chi phí học tập cho học sinh nghèo của huyện là hơn 7,8 tỷ đồng với hơn 25.000 lượt học sinh được hưởng. Trường THCS Môn Sơn (huyện Con Cuông) có 268/439 học sinh thuộc hộ nghèo được miễn học phí và hỗ trợ chi phí học tập, chiếm tỷ lệ 61%. Số học sinh con hộ cận nghèo là 146 em. Năm 2015, số tiền miễn, giảm học phí và chi phí học tập theo Nghị định 49/2010 và 74/2013 của tỉnh Nghệ An là 60 tỷ đồng.
Theo Nghị định 86, chỉ có trẻ em có cha mẹ thuộc hộ nghèo, trẻ mồ côi… mới được hỗ trợ chi phí học tập, còn trẻ em DTTS nếu không thuộc diện trên thì không được hỗ trợ. Vì vậy, nhiều học sinh DTTS không có sách đến trường. Các học sinh thuộc diện cận nghèo không được hưởng chính sách hỗ trợ nên nhiều trẻ em đi học cũng không có SGK.
Năm học 2016-2017, dù Nghị định 86 đã có hiệu lực từ đầu năm nhưng việc chuyển tiền hỗ trợ tới học sinh chậm, không trả gộp nhiều tháng nên nhiều nơi vẫn đang chờ hỗ trợ, việc mua SGK của phụ huynh học sinh hạn chế. Tỉnh Đắk Lắk có 42.000 học sinh được hỗ trợ chi phí học tập theo Nghị định 86 với kinh phí khoảng 17-18 tỷ đồng. Để các em có đủ sách học, Sở GD-ĐT tỉnh đã có công văn yêu cầu các trường lập danh sách học sinh được hỗ trợ, xem xét đăng ký mua sách cho các em. Một số địa phương “sáng tạo” mua chịu sách trước, trả tiền sau, quyên góp SGK cũ hay vận động các tổ chức, nhà hảo tâm ủng hộ tiền để mua thêm sách vở, dụng cụ học tập cho các em.
