Truy trách nhiệm cá nhân
Trong 11 quy trình vận hành liên hồ chứa được ban hành lần này, có 8 quy trình vận hành liên hồ chứa trong mùa lũ (sông Mã, sông Cả, sông Hương, sông Vu Gia - Thu Bồn, sông Trà Khúc, sông Kôn - Hà Thanh, sông Đồng Nai và sông Hồng) và 3 quy trình vận hành liên hồ chứa cho cả mùa lũ và mùa cạn (sông Ba, sông Sê San và sông Srêpôk).
Theo đánh giá của Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT), việc ban hành 11 quy trình này có ý nghĩa “kép” vừa bảo đảm được sử dụng tổng hợp nguồn nước vừa phòng chống tác hại do nước gây ra. Theo cơ quan soạn thảo, đây cũng là cơ sở pháp lý cho việc quản lý, sử dụng hợp lý, hiệu quả hơn nguồn nước của các hồ chứa thủy lợi, thủy điện; gắn chế độ vận hành của công trình với các yêu cầu về phòng, chống lũ và điều tiết nước dưới hạ du các hồ để đáp ứng các yêu cầu phát triển kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội và bảo vệ môi trường của các địa phương trên các lưu vực sông lớn, quan trọng.
Một trong những quy định mới trong quy trình vận hành liên hồ chứa được ban hành lần này là tới đây, hầu hết các hồ chứa đều phải dành dung tích trong suốt mùa lũ để cắt, giảm lũ cho hạ du; đồng thời nếu dự báo có lũ về thì phải xả nước, tạo thêm dung tích để tăng khả năng cắt, giảm lũ. Ngoài ra, các hồ chỉ tham gia cắt, giảm lũ khi ở dưới hạ du có lũ tương đối lớn, thông thường trên mức báo động II. Khi lũ ở dưới hạ du đã giảm, các hồ xả nước để đưa về mực nước trước lũ, chuẩn bị sẵn sàng cho các trận lũ tiếp theo.
Thẩm quyền và trách nhiệm cá nhân trong vận hành hồ cũng được quy định rõ hơn khi chủ hồ chỉ được quyết định vận hành trong điều kiện thời tiết bình thường nhưng phải khống chế ở mực nước hồ không được vượt quá mực nước trước lũ. Trưởng ban Chỉ huy phòng, chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn cấp tỉnh được quyết định việc vận hành các hồ khi dự báo có khả năng xuất hiện các tình huống gây mưa lũ. Còn khi xuất hiện tình huống lũ bất thường ở dưới hạ du thì Chủ tịch UBND cấp tỉnh sẽ quyết định việc vận hành hồ.
“Lệnh vận hành điều tiết lũ các hồ trái với các quy định trong quy trình dẫn đến công trình đầu mối, hệ thống các công trình thủy lợi, giao thông và dân sinh ở hạ du bị mất an toàn thì người ra lệnh phải chịu trách nhiệm trước pháp luật. Tương tự, việc thực hiện sai lệnh vận hành mà làm mất an toàn ở hạ du thì giám đốc đơn vị quản lý, vận hành hồ liên quan phải chịu trách nhiệm trước pháp luật” - ông Hoàng Văn Bẩy, Cục trưởng Cục Quản lý Tài nguyên nước nhấn mạnh.
Đặt camera giám sát xả lũ
Quy trình mới còn cho thấy việc đảm bảo hiệu quả cấp nước và nhu cầu sử dụng nước ở hạ du cũng đã được đặt cao hơn về hiệu quả phát điện trong thứ tự ưu tiên vận hành vào mùa cạn.
Theo Cục trưởng Bẩy, khi xây dựng quy trình, cơ quan soạn thảo đưa ra nguyên tắc phân bổ nguồn nước của các hồ chứa để bảo đảm khả năng điều tiết của từng hồ, đáp ứng nhu cầu sử dụng nước trong suốt thời gian mùa cạn, đặc biệt là những năm cạn kiệt thiếu nước nhưng vẫn bảo đảm đến cuối mùa cạn vẫn đủ nước, đồng thời tránh việc lãng phí khi thừa nước, khi thiếu nước.
“Quy định mực nước tối thiểu của từng hồ vào đầu mùa cạn và từng thời đoạn tiếp theo để cân bằng hồ, cân đối nguồn nước (trên cơ sở lượng nước đến, lưu lượng xả của hồ) nhằm đáp ứng yêu cầu sử dụng nước dưới hạ du. Ngoài ra, các hồ phải vận hành điều tiết với lưu lượng tối thiểu theo quy định và phải bảo đảm mực nước hồ trong từng thời đoạn không được nhỏ hơn giá trị quy định. Nguyên tắc này nhằm bảo đảm cân đối nguồn nước cho cả mùa cạn, kể cả trong trường hợp hạn hán, thiếu nước vẫn đảm bảo nhu cầu tối thiểu”- ông Bẩy nói.
Về trách nhiệm vận hành liên hồ chứa trong mùa cạn, đáng chú ý quy trình quy định việc các chủ hồ phải lắp đặt camera giám sát việc xả nước và truyền tín hiệu hình ảnh về UBND và Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn các tỉnh. Ngoài ra, các chủ hồ tới đây còn phải lập kế hoạch xây dựng, lắp đặt hệ thống giám sát tự động, trực tuyến việc vận hành xả nước của các hồ chứa. P.H
“Trong thời gian qua, kể từ khi các quy trình có hiệu lực và được áp dụng vào thực tế vận hành, lãnh đạo Bộ đã chỉ đạo Cục Quản lý Tài nguyên nước thành lập các tổ giám sát để thường xuyên theo dõi, giám sát việc vận hành các hồ chứa nhằm đảm bảo việc các hồ điều tiết, vận hành theo đúng quy trình. Trong thời gian tới sẽ tiếp tục tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra nhằm nâng cao trách nhiệm và ý thức chấp hành pháp luật của các tổ chức, cá nhân quản lý hồ trong việc thực hiện quy trình vận hành các quy trình liên hồ chứa đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt”. Thứ trưởng Bộ TN&MT Trần Hồng Hà.
