Qua phiên tòa này cũng như 3 phiên tòa sơ thẩm, phúc thẩm trước đây, dư luận đã thấy rõ hành vi “phù phép” dự án trang trại nhằm lấy đất nông nghiệp tại phường Đồng Tâm (TP Vĩnh Yên) với giá rẻ rồi chuyển thành đất đô thị để kiếm lời diễn ra như thế nào.
Xây dựng dự án để lấy đất giá rẻ
Vụ án xảy ra từ khoảng tháng 9/2006. Khi đó Nguyễn Anh Quân (đối tượng có tiền án về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản trước đó 4 năm) đã bàn bạc và nhờ vợ chồng Dương Đình Tâm (học cùng phổ thông với Quân, làm nghề kinh doanh buôn bán) đứng tên xin đất nhưng giả làm dự án trang trại với mục đích sau này chuyển thành đất đô thị.
Do có mối quan hệ thân thiết với Lại Hữu Lân (là cậu kết nghĩa, lúc này là Chủ tịch UBND T.X Vĩnh Yên, nay là TP Vĩnh Yên) nên Quân, Tâm đề xuất với Lân xin khoảng 25-30 ha đất nông nghiệp tại phường Đồng Tâm (T.X Vĩnh Yên) để lập dự án trang trại.
Lân đồng ý và giới thiệu để Nguyễn Xuân Trường (lúc này là Chủ tịch UBND phường Đồng Tâm) nhờ giúp đỡ. Tuy biết rõ khu vực Đồng Khóm, Đồng Cửa Chùa, Đồng Sài (phường Đồng Tâm) là khu đất sản xuất nông nghiệp, không thuộc quy hoạch lập dự án nhưng Lân, Trường vẫn cùng Quân, Tâm ra đây để chọn vị trí lập dự án.
Tiếp đó, Lân gọi Nguyễn Thị Kim Liên (Trưởng phòng Tài nguyên Môi trường TX Vĩnh Yên) lên phòng làm việc để giới thiệu Quân là cháu mình và nhờ Liên giúp đỡ.
Liên biết rõ Quân,Tâm lập dự án trang trại là không đúng quy định nên đã bày cách cho “sếp” phải giả danh chủ đầu tư dự án là UBND phường Đồng Tâm để thuận lợi cho việc giải phóng mặt bằng (GPMB), lấy được diện tích đất lớn, không phải thỏa thuận với người dân có đất và chỉ bồi thường với giá rẻ, sau đó mới giao cho cá nhân
Sau khi được Lân đồng ý. Liên đã giao cho Vũ Văn Chức (chuyên viên Phòng TN-MT) khảo sát, đo vẽ bản đồ, soạn thảo các báo cáo tờ trình của UBND phường Đồng Tâm, UBND thị xã Vĩnh Yên đề nghị UBND tỉnh Vĩnh Phúc thu hồi hơn 255.000m2 đất cho UBND phường Đồng Tâm lập dự án trang trại. Báo cáo này cho rằng toàn bộ diện tích đất xin thu hồi là đất quỹ II và đất công ích do phường quản lý.
Tuy nhiên, sau đó, Sở TN-MT đã có văn bản 922/TN&MT kiến nghị việc thu hồi đất giao cho UBND phường Đồng Tâm lập dự án trang trại không đúng với quy định của Luật đất đai nhưng Lân vẫn chỉ đạo Liên gửi hồ sơ, hoàn thiện các thủ tục còn thiếu, ký báo cáo đề nghị UBND tỉnh Vĩnh Phúc thu hồi đất qũy II và đất công tích để giao cho UBND phường làm chủ đầu tư lập dự án trang trại.
“Phù phép” đất nông nghiệp thành đất đô thị
Khi tiếp nhận hồ sơ từ Nguyễn Anh Quân, Nguyễn Ngọc Quyền (Chánh văn phòng UBND tỉnh) đã giao cho cấp dưới là Nguyễn Xuân Liễn nghiên cứu hồ sơ. Mặc dù biết hồ sơ không đủ căn cứ và thiếu các thủ tục như:
UBND phường Đồng Tâm không thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất, giao đất để lập dự án; không có đề cương dự án, không có tờ trình thẩm định của Sở TN&MT; chưa có ý kiến của Thường trực Tỉnh ủy… nhưng Quyền nói với Liễn là dự án của Quân, nhờ Liễn giúp đỡ. Liễn đồng ý và gặp Liên để bổ sung hồ sơ rồi đưa cho Quyền.
Để nhanh có quyết định thu hồi đất, Quân đã nhờ Nguyễn Anh Tuấn (Giám đốc Trung tâm thông tin, Sở TN&MT) soạn thảo Quyết định thu hồi đất của Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Phúc rồi đưa cho Quyền. Quyền đã đến trình ông Nguyễn Văn Hòa (Phó Chủ tịch UBND tỉnh) và nói “Sở TNMT thẩm định rồi anh ạ”.
Do tin Quyền và lầm tưởng Sở TN&MT đã thẩm định, đồng ý nên ông Hòa đã ký Quyết định của Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Phúc thu hồi và giao hơn 255.000m2 đất cho UBND phường làm chủ đầu tư lập dự án trang trại và 05 tờ bản đồ địa chính thu hồi và giao đất.
Tuy nhiên, do Quyết định này sai về thể thức văn bản nên Quyền đã giao cho Liễn sửa lại và loại bỏ văn bản 922 của Sở TN&MT rồi chỉ đạo văn thư xử lý chữ ký ông Hòa để ban hành Quyết định 3101/QĐ-UBND (23/1/2006) của UBND tỉnh thu hồi và giao 255.125m2 đất nông nghiệp cho UBND phường Đồng Tâm làm chủ đầu từ lập dự án trang trại.
Sau khi có Quyết định 3101/QĐ-UBND ngày 23/1/2006, Lại Hữu Lân chỉ đạo Nguyễn Thị Ngọc (Trưởng phòng Tài chính- Kế hoạch kiêm Phó Chủ tịch thường trực Hội đồng bồi thường, GPMB) lập phương án bồi thường GPMB.
Mặc dù biết Quyết định số 3101 là trái quy định và không thuộc trường hợp thu hồi và giao đất theo quy định của Luật Đất đai nhưng Ngọc vẫn tiến hành kiểm kê, quy chủ đất đai, tài sản, áp giá, lập tờ trình, soạn thảo phương án bồi thường, GPMB để trình ký ban hành Quyết định phê duyệt phương án bồi thường GPMT Dự án trang trại phường Đồng Tâm.
Sau đó, Lân còn ký (lùi ngày) Quyết định 1156b/QĐ-UBND thu hồi 64.156m2 đất qũy I của 191 hộ dân, ký Quyết định 1203/QĐ-UBND giao 265.125m2 (nhiều hơn Quyết định 3101 là 10.000m2) cho 3 hộ cá nhân là những người thân của Tâm, Quân. Quyết định này không ghi hình thức giao đất, không ghi thời hạn sử dụng và nghĩa vụ tài chính đối với các hộ được giao đất để Quân, Tâm không phải thỏa thuận bồi thường với các hộ dân có đất bị thu hồi quỹ đất.
Tháng 5/2009, trên cương vị là Bí thư Thành ủy thành phố Vĩnh Yên, Lân đã chỉ đạo Trường giúp Quân làm các thủ tục chuyển đổi chủ đầu tư từ UBND phường Đồng Tâm cho Cty CP bất động sản AZ-Hà Nội.
Nguyễn Ngọc Quyền (lúc này là Chủ tịch UBND Tp Vĩnh Yên) biết việc chuyển chủ đầu tư mang danh UBND phường Đồng tâm cho Cty CP bất động sản AZ-Hà Nội không đúng quy định của Luật Đất đai và không đúng thực tế (đã có Quyết định giao cho 3 hộ cá nhân) nhưng vẫn ký tờ trình đề nghị UBND tỉnh thay đổi chủ đầu tư nhằm chuyển nhượng dự án trái pháp luật
Quyền còn ký quyết định điều chỉnh quyết định phê duyệt phương án bồi thường trước đó để loại bỏ số tiền hỗ trợ quỹ đất II là hơn 7 tỷ đồng. Tháng 5/2010 sau khi được Quân nhờ, Quyền chỉ đạo Liên, Liên chỉ đạo Chức ra thực địa giao mốc giới đất dự án cho Quân và Tâm. Sau khi giao mốc giới, Quân, Tâm đã tổ chức đổ đất, san gạt 37.927,4m2 đất nông nghiệp làm thay đổi hiện trạng đất.
Khi báo chí đăng tải những sai phạm trong việc thu hồi và giao đất cho UBND phường làm chủ đầu tư lập dự án trang trại, Quyền chỉ đạo báo cáo sai sự thật của dự án.
Theo Cáo trạng, hành vi phạm tội của các bị cáo đã xâm phạm đến quyền về tài sản, quyền quản lý, sử dụng đất hợp pháp của tổ chức, cá nhân với một diện tích 255.000m2 đất nông nghiệp, đất chuyên dùng có giá trị quyền sử dụng đất là hơn 5,3 tỷ đồng. Ngoài ra, theo định giá thì chi phí để khôi phục hiện trạng ban đầu của khu đất đã bị đổ đất đá là trên 7 tỷ đồng.
Nguyễn Anh Quân (đối tượng được coi là có vai trò khởi xướng trong vụ án này) hiện đã bỏ trốn ra nước ngoài. Cơ quan CSĐT đã ra quyết định truy nã quốc tế đối với Quân từ năm 2011.
