Từ duyên kỳ ngộ cứu thầy địa lý
Văn hoá dân gian đã ghi nhận một truyền thuyết đượm màu thần bí về việc chọn đất đặt mộ tổ của họ Trần.
Truyền thuyết kể lại rằng, ông tổ họ Trần là Trần Kinh đến ở hương Tức Mặc (Nam Định ngày nay) rất thạo sông nước, sống bằng nghề chài lưới lênh đênh trên sông Nhị Hà, chỗ nào cũng là nhà, lấy người con gái ở hương ấy sinh ra Trần Hấp. Vào thời Lý Thần Tông (1128 - 1138), có một thầy địa lí đi xem tướng đất, thấy ở Hương Tinh Cương xã Thái Đường huyện Ngự Thiên phủ Long Hưng (huyện Hưng Hà, Thái Bình ngày nay) có một Gò Hỏa Tinh, thầy cười mà nói rằng: “ở nơi bằng phẳng lại nổi lên một gò lớn, hẳn không phải là một hoang địa”.
Thầy vào làng bên nghỉ trọ trong một gia đình, biết là thầy là người giỏi xem đất gia đình ngỏ ý nhờ thầy giúp đỡ tìm nơi đặt mộ. Cảm ơn việc đối xử tốt của gia đình, thầy địa lý đã đồng ý giúp, song đề phòng bất trắc thầy dặn sau này khi trời mưa to sấm chớp thấy trên mặt mộ có màu đỏ thì phải chuyển mộ ngay, nếu không gia đình sẽ bị triệt diệt. Tuy nhiên, xong việc đặt mộ, sợ bị lộ, người khác biết chuyện, gia đình ấy đem lòng bội bạc trói thầy địa lí quảng xuống sông. May thay gặp lúc thủy triều xuống và lúc đó Trần Hấp đánh cá gần đó thấy người kêu cứu liền tới đem thuyền và hỏi duyên cớ. Cảm ơn sự chăm lo chu đáo của Trần Hấp, thầy địa lí thưa rằng: “Tôi đội ơn người đã cứu tôi thoát nạn xin tìm nơi cát địa để báo ơn ”.
 |
| Ông Đỗ Văn Bình, Phó Chủ tịch UBND huyện Hưng Hà |
Theo sự chỉ dẫn của thầy, giờ lành ngày Tân Dậu tháng Đinh Tỵ năm Quý Sửu, Trần Hấp di mộ cha từ Tức Mặc (Nam Định) về đặt tại gò Hỏa Tinh. Mộ đặt ở hướng Càn (Bắc) nhìn ra ngã ba sông lớn, tục gọi là Cửa Vàng. Thế đất đặt mộ cha Trần Hấp theo thầy địa lí là: “Phấn đại đương giao chiếu, liên hoa đối diện sinh, tha nhật dĩ đắc thiên hạ” (Nghĩa là phấn son cùng chiếu rọi, trước mặt nở hoa sen, sau này có người do nhan sắc mà lấy được thiên hạ), lại nói: “Nữ nhập cung phi, nam cư phụ chính”.
Linh thiêng nơi phát tích nghiệp đế vương
Có một điều rất kỳ lạ là vào những ngày giáp Tết, dù cây cỏ những khu ruộng xung quanh có héo úa do mưa rét thì cỏ trên mộ các vị vua nhà Trần vẫn mơn mởn xanh tươi và um tùm một cách kỳ lạ. Ông Phạm Văn Cường, thành viên Ban Quản lý Di tích đền thờ các vua Trần cho biết, dù cỏ trên mộ xanh tốt như vậy nhưng người dân xung quanh không dám đến cắt bao giờ do khu mộ có rất nhiều rắn, có người còn nhìn thấy những con rắn trắng có mào, dựng lên phun phì phì như bảo vệ mộ Vua khi thấy có người đến gần.
Ông Đỗ Văn Bình, Phó Chủ tịch UBND huyện Hưng Hà thì cho biết, bên cạnh những câu chuyện đượm màu thần bí về nơi phát tích của một triều đạicó nhiều công lao xây dựng và bảo vệ quốc gia Đại Việt trong lịch sử phong kiến Việt Nam thì vùng đất Thái Đường xưa (nay là Tam Đường, xã Tiến Đức, huyện Hưng Hà) là nơi ghi dấu rất nhiều chứng tích về lịch sử nhà Trần.
Sử cũ chép rằng, trải qua 28 năm trước khi sinh Trần Lý, Trần Hấp đã gắn bó với vùng đất Thái Đường. Khi Trần Lý trưởng thành đã tiến về phía Bắc và định cư ở làng Hải ấp (nay là xã Canh Tân) cách Tiến Đức 3km. Thực tế, dòng dõi họ Trần thạo nghề sông nước, dọc địa bàn ven sông Hồng là ngư trường hoạt động chủ yếu là lẽ đương nhiên. Thái Đường với Hải ấp cũng cách nhau không đáng là bao.
Vào thời Lý Cao Tông (1176 - 1210) Hải ấp là quê hương của tướng quân Đàm Phụng Thị, một danh nhân triều Lý. Con gái của Đàm tướng quân trở thành hoàng hậu của vua Lý Cao Tông. Bà hoàng hậu họ Đàm đã sinh ra Thái Tử Sảm.
Lúc ấy họ Trần ở vùng Hải ấp (Hưng Hà) là quê ngoại của Thái Tử Sảm, nhờ có nghề chài lưới mà giàu có, có thế lực, quy tụ được long dân. Trần Lý sinh được 4 người con (2 trai, 2 gái). Một trong hai người con ấy là Trần Thị Dung, sau này kết duyên với Thái tử Sảm của vương triều Lý. Thiên tình sử đó diễn ra trong bối cảnh quốc gia có nhiều biến loạn.
Kết quả của cuộc tình mặn mà ấy là hai công chúa Thuận Thiên và Chiêu Thánh ra đời, để rồi sau này Chiêu Thánh công chúa (Lý Chiêu Hoàng) trở thành hoàng hậu đầu tiên của vua Trần, đó là Trần Cảnh (Trần Thái Tông).
Như vậy nhà Trần ở Tức Mặc chỉ có một đời, từ đời Trần Hấp đã di mộ tổ sang Thái Đường (năm Quý Sửu 1133), thì Tức Mặc chỉ còn là quê ngoại. Tính đến Trần Cảnh thì nhà Trần ở đất Long Hưng, trước khi dấy nghiệp có tới 4 đời vua (khoảng 70 năm): Trần Hấp sinh Trần Lý, Trần Lý sinh Thừa, Thừa sinh Cảnh là vị vua khai sáng triều Trần.
Vì vậy có thể nói rằng: Thái Đường Phủ Lộ Long Hưng (Tiến Đức ngày nay) là nơi phát tích nhà Trần, nơi sinh tồn phát triển và dựng nghiệp của một triều đại có nhiều công lao xây dựng và bảo vệ quốc gia Đại Việt trong lịch sử phong kiến Việt Nam. Những câu chuyện thần bí càng làm cho lịch sử gần hơn, ăn sâu hơn vào tâm thức người Việt về một triều đại có công với dân tộc.
Cách đây hơn 700 năm, tại đây, các vị vua khai nghiệp nhà Trần sinh ra và khởi nghiệp. Trong khoảng thời gian 175 năm tồn tại, triều Trần đã lãnh đạo quân dân Đại Việt lập nên những chiến công hiển hách, ba lần đánh thắng quân xâm lược Nguyên - Mông hung hãn bậc nhất thời đó. Trong cả ba cuộc kháng chiến đó, sau thành Thăng Long, mảnh đất Long Hưng - Ngự Thiền đều là nơi nhà Trần chọn làm hậu cứ để xuất nhập thần kỳ.
