Phát ngôn gây tranh cãi
Thành phố yên bình Charlottesville ở Virginia, Mỹ vừa trải qua một cơn bão tố khi cuộc tuần hành bảo vệ một tượng đài ở trung tâm biến thành thảm kịch đâm xe và đụng độ khiến một phụ nữ thiệt mạng và hàng chục người bị thương.
Tâm điểm của cơn bão là bức tượng đại tướng Robert E. Lee, tư lệnh Liên minh miền Nam trong cuộc nội chiến Mỹ thế kỷ 19. Những người muốn bảo vệ tượng đài lập luận đại tướng Lee là một anh hùng bởi ông đã quyết định đầu hàng để chấm dứt cảnh huynh đệ tương tàn, "thúc đẩy hòa hợp dân tộc khi nhận ra thất bại". Song những người phản đối nói hình ảnh tướng Lee mặc quân phục, cưỡi chiến mã chỉ là dấu vết của một phong trào, tư tưởng coi những người da màu như nô lệ mà tướng Lee từng dẫn dắt, là biểu tượng cho chủ nghĩa "da trắng thượng đẳng" cần phải xóa bỏ khỏi xã hội Mỹ.
Tổng thống Mỹ đầu tiên từ chối nêu đích danh bên đứng sau cơn hỗn loạn ở Charlottesville. Sau đó, dưới áp lực từ dư luận, ông gọi những người theo thuyết "da trắng thượng đẳng" và chủ nghĩa phát xít mới (Neo-Nazi) đều là "tội phạm và côn đồ". Nhưng cuối cùng, ông lại quay về với lý lẽ ban đầu, đổ lỗi cho "nhiều bên" gây ra khủng hoảng.
Những cố vấn hàng đầu cho Tổng thống Mỹ hôm 15/8 đứng ở hậu trường cuộc họp báo tại sảnh Tháp Trump, New York, với vẻ mặt căng thẳng như muốn xông ngay lên bục để kết thúc buổi họp. Trong lúc ấy, Trump thoải mái đưa ra hàng loạt câu hỏi về hậu quả của các cuộc đụng độ giữa những người tuần hành mang quan điểm cực hữu và đám đông phản đối họ tại Charlottesville. Trump quả quyết những người phân biệt chủng tộc "chắc chắn phải bị lên án" trong vụ hỗn loạn ở thành phố Charlottesville, nhưng đám đông người phản đối "cũng có thành phần gây sự".
Ngôn từ cũng như giọng điệu ở Tổng thống Mỹ khác hoàn toàn so với thông báo chính thức do Nhà Trắng phát đi một ngày trước đó. Hôm 14/8, trong tuyến bố của mình, Trump sử dụng những câu hoàn chỉnh với giọng điệu bình tĩnh, kiềm chế chưa từng thấy ở ông. "Những kẻ lây lan bạo lực nhân danh niềm tin mù quáng đang tấn công mạnh mẽ vào các giá trị cốt lõi của nước Mỹ", Trump nói. "Trong những thời điểm như thế này, Mỹ luôn thể hiện rõ bản chất tốt đẹp: Đáp lại hận thù bằng tình yêu, đáp lại sự chia rẽ bằng tinh thần đoàn kết và đáp lại bạo lực bằng quyết tâm vững chắc vì công lý".
Một ngày sau, không có kịch bản hay máy nhắc chữ, ông liền quay về với hình ảnh và con người ban đầu, từ chối nói những điều mà các chính trị gia kêu gọi ông thực hiện suốt hai ngày cuối tuần vừa qua. "Tuyên bố tôi đưa ra hôm 12/8, tuyên bố đầu tiên, là một tuyên bố hoàn toàn ổn", Trump quả quyết. Sau đó, ông tái khẳng định thông điệp đầu tiên mà mình phát đi.
Trước đó, ngày 12/8, trong một cuộc họp báo, Tổng thống Mỹ lên án tình cảnh bạo lực ở Charlottesville nhưng không nêu đích danh những nhóm gây ra vụ việc mà đổ lỗi cho "các bên". Hành động này của Trump khiến những người chỉ trích cho rằng ông cố tình "né tránh" và phản ứng còn quá hời hợt.
Việc Trump lật lại hoàn toàn những thông điệp mà mình truyền đi chỉ một ngày trước là bằng chứng rõ ràng nhất cho thấy ông vẫn cương quyết không chịu khuất phục trước áp lực, dù chúng đến từ đâu, giới quan sát nhận xét. Bản chất hiếu thắng ở Tổng thống Mỹ tiếp tục được thể hiện qua từng phát ngôn của ông.
 |
| Donald Trump trong một cuộc họp với hội đồng cố vấn gồm các CEO |
“Khủng khoảng niềm tin”
Phát ngôn này không chỉ gây tranh cãi trong dư luận, mà còn gây ra một cuộc “khủng khoảng niềm tin” với Tổng thống Mỹ, mà một minh chứng là một số nhóm cố vấn quan trọng đã “chia tay” Trump sau sự việc.
Ngày 15/8, Indra Nooyi, giám đốc điều hành (CEO) PepsiCo, có một cuộc điện thoại quan trọng với các lãnh đạo doanh nghiệp khác, những người tham gia hội đồng kinh tế cố vấn cho Tổng thống Mỹ Donald Trump giống như bà. Kế hoạch nói lời chia tay ông chủ Nhà Trắng bắt đầu thành hình từ đây.
Cùng với các lãnh đạo doanh nghiệp khác, bà Nooyi đã chăm chú theo dõi những lùm xùm xung quanh Tổng thống Trump với một tâm trạng đầy hoang mang, lúng túng, khi ông đổ lỗi cho "nhiều bên" vì gây ra cảnh bạo lực ở thành phố Charlottesville.
Nooyi lúc bấy giờ nói chuyện với Mary T. Barra, người đứng đầu General Motors, Virginia M. Rometty, CEO công ty IBM, và Rich Lesser, CEO công ty tư vấn quản lý Boston Consulting Group. Họ đều không hài lòng với cách Tổng thống Mỹ phản ứng trước tình hình hỗn loạn tại Charlottesville. Họ cùng có chung phân vân rằng liệu đã đến lúc rút lui khỏi Diễn đàn Chính sách và Chiến lược hay chưa. Đây là một nhóm được thành lập hồi cuối năm ngoái, tập hợp những nhà lãnh đạo doanh nghiệp tài năng với nhiệm vụ cố vấn Tổng thống Mỹ về các vấn đề kinh tế.
Trong lúc các cuộc điện thoại trên diễn ra, một nhóm cố vấn quan trọng khác của Tổng thống Trump mang tên Sáng kiến Sản xuất Việc làm cũng bắt đầu xuất hiện dấu hiệu tan rã. Sáng 14/8, CEO công ty dược Merck rút tên khỏi nhóm. Sau đó, CEO tập đoàn Intel và công ty sản xuất đồ thể thao Under Armour cùng các đại diện đến từ một liên minh doanh nghiệp phi lợi nhuận tiếp tục nối bước ra đi.
Một số CEO hôm 15/8 vẫn phân vân giữa hai lựa chọn: Ở lại ban cố vấn chính sách cho Tổng thống Mỹ hay tuyên bố rút lui. Nhưng khi ông Trump tổ chức cuộc họp báo tại Tháp Trump, New York, tối cùng ngày để lên án tất cả "các bên" trong cuộc hỗn loạn ở Virginia, rất nhiều lãnh đạo doanh nghiệp đã có được quyết định cuối cùng.
Sáng 16/8, hàng loạt CEO của những doanh nghiệp có ảnh hưởng nhất nước Mỹ cùng tham gia một cuộc thảo luận qua điện thoại. Sau một hồi tranh luận, họ đi đến thống nhất: Diễn đàn Chính sách và Chiến lược nên giải thể.
 |
| Cảnh hỗn loạn vì bạo lực ở thành phố Charlottesville |
“Cái ác cần bị lên án và không thể dung túng nó”
Các chuyên gia cho rằng quyết định này là một đòn giáng mạnh vào Tổng thống Trump, người luôn tự hào về mối quan hệ gần gũi giữa ông với các lãnh đạo doanh nghiệp.
Tuy nhiên, trước khi các CEO kịp ra thông báo về quyết định giải thể, Trump đã lên tiếng trước. Ông nghe được thông tin về kế hoạch của họ và muốn là người nói lời cuối cùng. Trên mạng xã hội Twitter, ông chủ Nhà Trắng viết: "Thay vì trút áp lực lên những doanh nhân thuộc Hội đồng Sản xuất cũng như Diễn đàn Chính sách và Chiến lược, tôi sẽ chấm dứt cả hai. Cảm ơn tất cả!"
Tổng thống Trump xuất thân là một doanh nhân tỷ phú. Trên cương vị người đứng đầu nước Mỹ, ông đã lấp đầy không ít vị trí quan trọng trong chính quyền bằng những cái tên nổi tiếng đến từ Phố Wall hay giám đốc doanh nghiệp. Ông thuyết phục được hàng loạt CEO đình đám trở thành cố vấn cho mình.
Nhưng sau 7 tháng ngồi trên chiếc ghế Tổng thống Mỹ, Trump đang phải đối diện với tình thế khó khăn: các lãnh đạo doanh nghiệp giờ đây không còn muốn liên quan đến ông.
"Các CEO phải chịu áp lực liên tiếp từ khách hàng, nhân viên, cổ đông và thành viên hội đồng quản trị yêu cầu họ phải thể hiện rõ ràng quan điểm phản đối trước những gì đang diễn ra và điều đó khiến họ dần tách khỏi các hội đồng của Tổng thống Trump", cựu CEO một công ty sản xuất thiết bị y tế nhận xét. "Họ không thể tồn tại khi khách hàng nghĩ rằng họ cùng phe với một ai đó ủng hộ thuyết người da trắng thượng đẳng và chủ nghĩa phát xít mới".
Theo giới quan sát, việc hội đồng cố vấn của Tổng thống Trump bị giải tán hay việc các CEO rút khỏi nó là dấu hiệu cho thấy ông chủ Nhà Trắng đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng niềm tin mới trong cộng đồng lãnh đạo doanh nghiệp. "Trong lịch sử nước Mỹ, chúng ta chưa từng thấy các lãnh đạo doanh nghiệp từ chối thực hiện nghĩa vụ quốc gia khi được tổng thống yêu cầu", một chuyên gia bình luận. "Vậy mà họ lại đang quay lưng với ông ấy".
Các công ty cũng đã bắt đầu lên tiếng. Johnson & Johnson cho biết CEO của họ, ông Alex Gorsky, đã rời hội đồng cố vấn trước lúc ông Trump thông báo trên Twitter. Những CEO từng ủng hộ Trump cũng lần lượt thông báo họ không còn liên quan tới ông chủ Nhà Trắng.
"Không có chỗ cho sự lập lờ ở đây: Cái ác cần bị lên án và không thể dung túng nó tại một quốc gia nhân đạo và đa dạng như chúng ta", CEO JPMorgan Jamie Dimon viết.
"Tuần trước, chúng tôi đã chứng kiến và nghe thấy những sự kiện và tuyên bố đi ngược lại các giá trị của chúng tôi", một người khác cho hay.
Theo New York Times, khi nhóm cố vấn bắt đầu tan rã, Stephen A. Schwarzman, CEO công ty quản lý tài sản Blackstone Group, vẫn do dự. Ông Schwarzman là một trong những cố vấn thân cận nhất với Tổng thống Trump, đồng thời giữ vai trò chủ tịch diễn đàn chính sách. Dù vậy, Schwarzman cũng giận dữ trước các bình luận từ ông chủ Nhà Trắng.
Tối 15/8, Schwarzman gọi cho con rể Tổng thống Trump, để thông báo rằng diễn đàn chính sách đang sụp đổ. Cùng lúc, ông bắt tay vào soạn thảo sẵn một thông báo về việc giải thể nhóm cố vấn.
Sáng 16/8, Laurence D. Fink, CEO BlackRock, công ty quản lý tài sản lớn nhất thế giới, gọi cho bà Nooyi, bà Rometty, bà Barra và ông Douglas McMillon, CEO Walmart.
Fink quyết định rút lui sau khi chứng kiến những tuyên bố từ Tổng thống Trump tối 15/8. Ông muốn kêu gọi các giám đốc doanh nghiệp khác theo bước mình.
Cuộc họp trực tuyến bắt đầu với sự chủ trì của Schwarzman. Hầu hết ý kiến nghiêng về ý muốn giải thể hội đồng cố vấn.
Cuộc họp kết thúc cũng là lúc cả nhóm đồng ý phương án giải thể. Sau khi thông qua quyết định cuối cùng, Schwarzman gọi tới Nhà Trắng để báo tin. Ông nhận được yêu cầu phải nêu rõ rằng Tổng thống Trump đồng ý với việc giải thể. Không lâu sau, ông Trump thông báo quyết định giải thể nhóm cố vấn trên Twitter.
