Trong những năm qua, việc ban hành và triển khai Nghị quyết 120/NQ-CP đã tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về tư duy của các cấp, các ngành trong xây dựng chính sách, xác định các chương trình chiến lược, các dự án cấp bách và đạt nhiều kết quả trong thực tế.
Phương châm “thuận thiên”
Trong cuộc tọa đàm cuối năm 2020 nhìn lại 3 năm triển khai Nghị quyết “thuận thiên”, Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Tài nguyên và Môi trường) Tăng Thế Cường cho biết: Từ năm 2017, "Hội nghị Diên Hồng" về phát triển bền vững ĐBSCL do Thủ tướng Chính phủ chủ trì, ngay sau đó, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 120 về phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu. Sau khi Nghị quyết được ban hành, Lãnh đạo Đảng, Quốc hội, Chính phủ, đặc biệt là Thủ tướng Chính phủ đã quyết liệt chỉ đạo cả hệ thống chính trị vào cuộc, cùng với sự hưởng ứng của người dân trong vùng ĐBSCL. Việc thực hiện Nghị quyết đã đạt được nhiều kết quả quan trọng.
Thứ nhất, hệ thống cơ chế, chính sách bước đầu được hoàn thiện, tập trung thúc đẩy phát triển nông nghiệp hiện đại, bền vững; phát triển nông nghiệp công nghệ cao và phát triển hạ tầng giao thông, đô thị cho vùng ĐBSCL, ổn định dân cư; gắn kết các quy hoạch phát triển.
Thứ hai là, các hoạt động đầu tư cho ĐBSCL đã có tính dẫn dắt, thúc đẩy, kết nối, giải quyết các vấn đề cấp bách về dân sinh được quan tâm. Hoạt động hợp tác quốc tế được thúc đẩy, góp phần thu hút nguồn lực, tri thức, công nghệ cho ĐBSCL. Cụ thể, tổng số vốn đầu tư cho ĐBSCL so với cả nước tăng từ 12,2% (giai đoạn 2011-2015) lên 16,53% (giai đoạn 2016-2020).
Đầu tư qua địa phương đạt khoảng 200.000 tỷ, trong đó: Ngân sách trung ương gần 90.000 tỷ; ngân sách địa phương là 115.000 tỷ đồng. Đầu tư qua bộ, ngành: Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 28.200 tỷ đồng, Giao thông Vận tải 32.961 tỷ đồng, Y tế 947,5 tỷ đồng, Bộ Công Thương đầu tư cấp điện nông thôn 615 tỷ đồng, Chương trình mục tiêu qua Bộ Tài nguyên và Môi trường 5.256 tỷ đồng…
Hỗ trợ đầu tư có mục tiêu 42.322 tỷ đồng; trái phiếu Chính phủ 20.673 tỷ đồng. Theo số liệu thống kê của WB và các đối tác phát triển, tổng số vốn đầu tư hỗ trợ từ các đối tác phát triển cho các chương trình, dự án đã và đang hỗ trợ cho vùng ĐBSCL tính đến năm 2019 vào khoảng 2,48 tỷ USD (57.400 tỷ đồng).
 |
Thủ tướng Chính phủ đã bổ sung vốn từ dự phòng Trung ương 4.858 tỷ đồng, dự phòng Kế hoạch trung hạn 10.263 tỷ đồng. Hiện nay, Chính phủ xem xét thông qua Chương trình hỗ trợ ngân sách có mục tiêu phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với BĐKH với số vốn 1,05 tỷ USD (tương đương 24.302 tỷ đồng).
Trong thời gian tới Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục quan tâm đầu tư cho ĐBSCL. Riêng Bộ Giao thông Vận tải đã đề xuất chủ trương đầu tư 38 dự án cho ĐBSCL với số vốn 94.500 tỷ đồng cho giai đoạn 2021-2025.
Thứ ba là, Nghị quyết đã thúc đẩy chuyển đổi quy mô lớn theo cơ cấu kinh tế và theo lãnh thổ trên cơ sở phát huy tiềm năng thế mạnh của vùng và từng tiểu vùng. Xung đột giữa các mô hình kinh tế đã và đang được giải quyết; Kết nối liên vùng đang được thúc đẩy thông qua kết nối kinh tế, kết nối hạ tầng nội vùng và với TP Hồ Chí Minh, thúc đẩy hình thành chuỗi giá trị cho các sản phẩm, dịch vụ.
Thứ tư là, các chương trình ứng phó với BĐKH, phòng chống thiên tai, khắc phục sụt lún, sạt lở bờ sông, bờ biển, bảo vệ môi trường, đảm bảo an sinh xã hội đang được triển khai thực hiện tập trung vào những vấn đề cấp bách.
Thứ năm là, công tác điều tra cơ bản, quan trắc được tăng cường; số liệu, dữ liệu liên ngành được thiết lập, cập nhật và hệ thống hóa để phục vụ hiệu quả cho công tác dự báo, hoạch định chính sách.
Và thứ sáu là, nghiên cứu khoa học và công nghệ được đẩy mạnh, cung cấp luận cứ, sáng kiến, giải pháp, công nghệ; công tác đào tạo, chuyển đổi nghề đã được quan tâm.
 |
“Xoay trục” chiến lược
Nghị quyết 120 được đánh giá là bước đột phá về đổi mới tư duy tiếp cận trong ứng phó với BĐKH ở Việt Nam và làm thay đổi toàn diện vùng ĐBSCL. Về vấn đề này, ông Tăng Thế Cường cho hay: Nghị quyết số 120/NQ-CP của Chính phủ là chủ trương có tính đột phá về phát triển để kiến tạo vùng ĐBSCL phát triển bền vững, thích ứng với BĐKH và an toàn, thịnh vượng.
Phương châm “thuận thiên” mà Thủ tướng Chính phủ nêu ra được quán triệt thực hiện, qua đó, chúng ta chủ động thích ứng với tác động của BĐKH, sống chung và coi lũ, nước mặn, nước lợ là tài nguyên để phát triển kinh tế với phân vùng hợp lý trên cơ sở phân bổ tài nguyên nước của toàn vùng.
Hiệu quả của việc phân vùng, chuyển đổi sản xuất theo phương châm “thuận thiên” đã được chứng minh qua đợt hạn mặn kỷ lục 2019-2020 vừa qua, qua đó chuyển hóa được thách thức thành cơ hội cho phát triển, giảm thiểu thiệt hại cho sản xuất, kinh doanh. Ví dụ như, thiệt hại về riêng diện tích lúa đợt hạn mặn vừa qua chỉ bằng khoảng 10% so với đợt hạn mặn năm 2015-2016.
Nghị quyết đã tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về tư duy của các cấp, các ngành trong xây dựng chính sách, xác định các chiến lược, chương trình, dự án chuyển đổi quy mô lớn mang tính liên vùng, liên tỉnh.
Qua quá trình triển khai Nghị quyết, nhận thức của nhân dân đã được nâng cao để thích ứng với BĐKH một cách chủ động, bình tĩnh và linh hoạt. Cũng qua quá trình triển khai Nghị quyết, đã tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, chính sách, nguồn lực; đã thúc đẩy được quy hoạch kết nối liên vùng.
Nhờ tư duy và cách tiếp cận mới của Nghị quyết mà các tổ chức quốc tế tích cực tham gia hỗ trợ hiệu quả vùng ĐBSCL. Phát triển bền vững vùng ĐBSCL thích ứng với BĐKH là nhiệm vụ mang tính dài hạn, trong khi chúng ta mới triển khai thực hiện Nghị quyết 120/NĐ-CP được 03 năm.
Tuy nhiên, đến thời điểm này, chúng ta có thể khẳng định được những thay đổi, sự chuyển mình mạnh mẽ của vùng đồng bằng quan trọng bậc nhất nước ta; đời sống nhân dân tốt hơn, đặc biệt là mô hình sản xuất, cơ cấu sản phẩm, nhận thức của cấp ủy, chính quyền và nhân dân chủ động hơn. Kết nối hạ tầng giao thông, liên kết vùng đã và đang có nhiều tiến triển, thay đổi bộ mặt của ĐBSCL.
 |
Theo Nghị quyết 120, tái cơ cấu nông nghiệp ĐBSCL thích ứng với BĐKH đã định hướng phát triển nông nghiệp bền vững theo 3 vùng và xoay trục chiến lược sang thủy sản - trái cây - lúa gạo. Ông Trần Công Thắng phân tích: Một trong những sáng tạo đổi mới để thích ứng BĐKH, nâng cao hiệu quả sử dụng đất, tăng năng suất và nâng cao thu nhập của người dân, thu hút được đầu tư của doanh nghiệp là câu chuyện “xoay trục” chiến lược trong thời gian qua.
Trong quá trình chuyển đổi nông nghiệp vùng ĐBSCL, chúng tôi thấy rất rõ, đã xuất hiện rất nhiều mô hình hiệu quả, rất nhiều vùng chuyển từ lúa kém hiệu quả sang thủy sản, trái cây và đã cho hiệu quả rõ rệt. Tất nhiên vẫn còn những mô hình chuyển đổi tự phát, hệ thống cơ sở hạ tầng chưa theo kịp nhưng ít nhất một chủ trương lớn của Chính phủ đã có được sự hưởng ứng của người dân và tạo ra những hiệu quả tích cực như các địa phương đã chủ động và có định hướng đi theo. Họ cũng nhận thấy rằng đây là những tín hiệu chuyển đổi rất tốt, trong khi trước đây vẫn còn rất dè dặt khi thực hiện chuyển đổi. Cùng với sự hỗ trợ đầu tư của Nhà nước để chuyển đổi hệ thống hạ tầng, hệ thống thủy lợi đi theo. Đa dạng về mục tiêu hơn, hệ thống logistics nếu đi kèm theo nữa sẽ tạo ra được những hiệu quả rất tốt. Những mô hình chuyển đổi đã cho hiệu quả tích cực, trong khi đó về tổng thể, tăng trưởng tốt hơn, xuất khẩu không giảm, chuyển đổi sang giá trị tốt hơn.
