Miệt mài hồi sinh nghề gốm Chu Ru giữa đại ngàn

Các sản phẩm gốm mộc truyền thống của đồng bào Chu Ru.
Các sản phẩm gốm mộc truyền thống của đồng bào Chu Ru.
0:00 / 0:00
0:00
(PLVN) -  Tiếc nuối vì nghệ thuật cồng chiêng tại địa phương đã mai một, bà Ma li (SN 1957, ngụ thôn K’răng Gọ, xã P’ró, huyện Đơn Dương, tỉnh Lâm Đồng) tự nhủ lòng mình phải giữ lại bằng được nghề làm gốm thủ công của người Chu Ru.

Nhen nhóm thắp lại lửa gốm

Theo tiếng K’Ho, chữ “Gọ” trong K’răng Gọ nghĩa là chiếc nồi. Cũng không ai nhớ vì sao lại có chữ “Gọ” trong tên buôn làng nhưng nhiều bậc cao niên lý giải có thể vì có nghề làm gốm lâu đời, làm nồi vung nên người xưa đưa vào đặt tên buôn làng.

Bà Ma li vẫn nhớ như in những tháng ngày hoàng kim của nghề gia truyền. Đó là những năm 70-80 trở về trước, nhà nhà trong thôn đều làm gốm. Cứ sáng sớm nghe tiếng gà gáy, những cô gái Chu Ru lại gánh gốm sang các huyện Lạc Dương, Di Linh… để bán hoặc đổi ngô, lúa về ăn: “Ngày đó, ở trong bản cứ tối đến bếp củi lại rực sáng, người già người trẻ quay quần làm gốm, hát cồng chiêng vui lắm”, nét mặt người phụ nữ rạng rỡ.

Nghệ nhân dân gian Ma li là người hiếm hoi còn nắm vững các kỹ năng làm gốm Chu Ru ở K’răng Gọ.Nghệ nhân dân gian Ma li là người hiếm hoi còn nắm vững các kỹ năng làm gốm Chu Ru ở K’răng Gọ.

Đang vui vẻ, bất chợt giọng bà Ma li trầm xuống, nhìn về xa xăm. Bà bộc bạch, nghề gốm giúp dân bản có ăn có mặc như vậy nhưng giờ cả thôn không còn ai còn theo nghề…

Bà Ma li cũng từng bỏ nghề gần 20 năm. Mãi đến năm 2008-2009, khi bà nội trước khi qua đời căn dặn Ma li đừng bỏ nghề, bỏ nghề là đói. Làm nông nếu không có nước sẽ mất mùa còn làm gốm vẫn đổi được thóc, ngô để ăn, vừa giữ lại nghề cho con cháu: “Ngẫm thấy lời căn dặn đúng nên tôi quyết định làm gốm trở lại. Ban ngày vẫn đi trồng lúa, chăn nuôi, tối về tranh thủ làm gốm. Nếu mình không làm, nghề gốm của cha ông sẽ thất truyền”, bà Ma li kể.

Thời gian đầu, nghệ nhân dân gian Ma li chỉ làm vài chiếc bình uống nước, vài chiếc nồi, chảo đất, bình hoa… chủ yếu để sử dụng trong nhà. Năm này qua năm khác, dân làng địa phương rỉ tai nhau rồi từ đó cái tên già làng Ma li chuyên làm gốm thủ công ở K’Răng Gọ ngày càng được nhiều người biết đến. Nhiều du khách đến Lâm Đồng du lịch cũng đặt mua làm quà tặng. Cách đây hơn 5 năm, bà còn được một công ty nước ngoài mời xuống Bình Dương trả lương để làm gốm bán ra nước ngoài. Tuy nhiên không chịu nổi cái nóng cũng như cuộc sống nhộn nhịp phố thị, sau 2 năm gắn bó bà quyết định về lại K’Răng Gọ làm gốm.

Kỳ công nghề làm gốm Chu Ru

Ở K’răng Gọ, bà Ma li là nghệ nhân dân gian hiếm hoi còn nắm thành thục kỹ năng làm gốm Chu Ru. Nói về các công đoạn làm gốm, bà Ma li say sưa chia sẻ: Chọn đất là khâu đầu tiên cũng là quan trọng nhất quyết định chất lượng sản phẩm gốm Chu Ru: Người Chu Ru dùng làm gốm phải là đất sét được lấy từ chân núi “To-rum-ủ” cách thôn chừng 3km.

Đất sét ở đây có màu vàng đặc trưng, rất dẻo chứ không như đất sét thông thường. Loại đất này khi nhào nặn vừa dẻo, dễ tạo hình, lúc nung lên cho màu vàng óng rất đẹp. Đặc biệt đất sét ở núi “To-rum-ủ” nung lên không bị nứt, độ bền lâu.

Gốm Chu Ru hoàn toàn làm thủ công.

Gốm Chu Ru hoàn toàn làm thủ công.

“Đào sâu xuống khoảng 50cm, loại bỏ lớp đất bên trên, chỉ lấy đất sét theo luồng của nó và tuyệt đối không để lẫn đất khác vào”, bà Ma li chia sẻ kinh nghiệm.

Đất sét được đem từ núi về tiếp tục đem phơi khô sau đó đập mịn, sàng nhiều lần để loại bỏ mọi tạp chất, hạt đất to. Tiếp đó, người nghệ nhân cho nước vừa phải để nhào nhuyễn đất như một loại hồ dính rồi bắt đầu tạo hình theo ý muốn: “Tạo hình xong đem phơi nắng, khi đất ráo nước tiếp tục dùng dụng cụ bằng tre để lấy đất bên trong ra ngoài, miết phẳng lòng bình gốm rồi lại tiếp tục phơi nắng cho thật khô từ 2-3 tuần mới đem nung”, bà Ma li kể về công đoạn làm gốm.

Khác với các nơi, người dân K’răn gọ nung gốm không cần lò mà chất củi giữa sân rồi đốt. Theo lời nghệ nhân dân gian Ma li, công đoạn này khó không kém khâu chọn đất. Nếu chọn củi là những cây trồng, nhất là cây có mủ như mận, bơ… thì khi đốt nhựa cây chảy ra bám vào gốm sẽ tạo những vết bẩn mất thẩm mỹ. Kinh nghiệm của bà Ma li là nhặt củi rừng về đốt gốm, vừa đượm vừa sạch…

Đặc biệt toàn bộ quá trình làm gốm của bà Ma li hoàn toàn thủ công, thậm chí một chiếc bàn xoay với người phụ nữ này là thứ quá xa lạ. Cũng vì làm hoàn toàn thủ công nên gốm của người Chu Ru ở K’răng Gọ không có độ tinh xảo cao, thậm chí nhiều bình gốm còn méo, độ dày mỏng của đồ gốm chưa đồng đều. Tuy nhiên cũng vì sự thô mộc và thủ công hoàn toàn này mà các sản phẩm gốm Chu Ru là độc bản.

Để làm sống lại nghề gốm gia truyền, hiện nay bà Ma li khuyến khích con cháu học nghề. Bà còn vận động người trong thôn làm gốm trở lại. Nhiều học sinh cũng được nhà trường dẫn xuống nhà Ma li xem cách làm gốm thủ công, trải nghiệm thực tế.

Bà Ma li ấp ủ dự định dành một phần đất tại ngôi nhà đang ở để làm sân chơi cồng chiêng kết hợp làm nơi dạy làm gốm truyền thống, giới thiệu các sản phẩm gốm K’răng Gọ để ngày càng nhiều biết đến những đặc trưng văn hóa địa phương: “Tôi mong muốn các cấp chính quyền, những người yêu quý văn hóa K’Ho chung tay để làm sống lại nghề gốm truyền thống cũng như nghệ thuật cồng chiêng”.

Ông Châu Văn Kỳ, chủ tịch UBND xã P’ró, huyện Đơn Dương cho biết, làm gốm là nghề truyền thống của đồng bào Chu Ru. Sản phẩm gốm Chu Ru được đánh giá cao bởi hoàn toàn thủ công, độc bản, thể hiện bản sắc văn hóa vùng miền. Tuy nhiên nghề gốm đang đứng trước nguy cơ mai một, thất truyền. Thời gian qua chính quyền địa phương đã tích cực vận động người dân giữ nghề, truyền nghề lại cho các thanh thiếu niên trong làng, hỗ trợ giới thiệu, tìm kiếm đầu ra cho gốm Chu Ru để khuyến khích người dân theo nghề truyền thống.

Tin cùng chuyên mục

Quang cảnh hội thảo.

Nâng tầm giá trị sâm Ngọc Linh

(PLVN) - Hội thảo sâm Ngọc Linh được tổ chức tại huyện Tu Mơ Rông (tỉnh Kon Tum) nhằm đánh giá giá trị lịch sử, khoa học và kinh tế của loại dược liệu quý này. Đồng thời, các chuyên gia cũng đưa ra các giải pháp cho người dân về phương pháp trồng, chăm sóc và phân biệt sâm Ngọc Linh.

Đọc thêm

Vinacoco – hành trình đưa thạch dừa đến từng nhà

Vinacoco – hành trình đưa thạch dừa đến từng nhà
(PLVN) -  Vinacoco ( Công ty CP Cô Cô Việt Nam) - một thành viên của GC Food Group - vừa vinh dự nhận được 2 giải thưởng lớn: Giải thưởng Chất lượng Quốc gia năm 2022 và Sao Vàng Đất Việt năm 2024. Đây là sự công nhận xứng đáng cho những nỗ lực không ngừng nghỉ trong việc biến nước dừa, một thức uống bình thường trở thành thạch dừa cao cấp của Việt Nam.

Găng tay cao su thiên nhiên Nam Long: Hơn một thập kỷ khẳng định chất lượng và niềm tin với hàng Việt

Găng tay cao su thiên nhiên Nam Long: Hơn một thập kỷ khẳng định chất lượng và niềm tin với hàng Việt
(PLVN) - Được sản xuất từ nguyên liệu cao su thiên nhiên an toàn, sản phẩm của Nam Long không chỉ đảm bảo chất lượng vượt trội mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng. Nỗ lực không ngừng nghỉ hơn 10 năm qua với cam kết mang lại giá trị tốt nhất, Nam Long đã và đang trở thành sự lựa chọn đáng tin cậy của người tiêu dùng, đồng hành cùng sự phát triển của hàng Việt.

Làng bưởi Tân Triều tất bật cho vụ Tết

Làng bưởi Tân Triều tất bật cho vụ Tết
(PLVN) -  Vào những tháng cuối năm gần dịp Tết Nguyên đán, người dân làng bưởi Tân Triều đang tất bật chăm sóc vườn bưởi để cho ra những trái bưởi ngon và chất lượng nhất chuẩn bị phục vụ người tiêu dùng cùng thị trường bưởi tết năm 2025.

Giữ 'hồn' để thương hiệu bưởi Đoan Hùng vang xa

Trong vườn của gia đình ông Nguyễn Minh Mạch, cây bưởi lâu đời nhất có tuổi lên đến hơn 30 năm.

(PLVN) - Tự hào vì bưởi Đoan Hùng, đặc biệt là bưởi Sửu "vang danh" nhờ mùi thơm và vị ngon đặc biệt, suốt nhiều năm qua, người dân đất Tổ luôn cố gắng giữ gìn và phát triển sản vật mà tổ tiên để lại. Bưởi Đoan Hùng đã được dán tem, nhãn mác mang chỉ dẫn địa lý đưa ra tiêu thụ trên thị trường cả nước...

'Ửng hồng không ửng đỏ' - chung tay chăm sóc trẻ em vùng cao

Chương trình “Ửng hồng không ửng đỏ” hướng đến các mục tiêu nhân văn.
(PLVN) - “Ửng hồng không ửng đỏ” là một chương trình phi lợi nhuận do Cocoon và Trung tâm UNESCO Hợp tác Giáo dục và Văn hoá Việt Nam (UNESCO-CEP) phối hợp tổ chức, hướng đến xây dựng sân chơi an toàn, sạch sẽ, góp phần nâng cao điều kiện học tập và mang lại niềm vui cho trẻ em vùng cao.

Triển lãm Gốm Biên Hòa xưa và nay

Triển lãm Gốm Biên Hòa xưa và nay
(PLVN) - Sáng 29/11, tại TP Biên Hòa, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đồng Nai phối hợp cùng Bảo tàng tỉnh Đồng Nai tổ chức triển lãm Gốm Biên Hòa xưa và nay.

Cà Mau tìm giải pháp để mở rộng thị trường cho sản phẩm OCOP

Cà Mau tìm giải pháp để mở rộng thị trường cho sản phẩm OCOP
(PLVN) - Cà Mau vừa tổ chức Hội nghị xúc tiến thương mại, tìm kiếm thị trường mới để thúc đẩy xúc tiến thương mại cho các sản phẩm chủ lực, sản phẩm OCOP, đặc sản của địa phương, kết nối với các kênh phân phối hiện đại và mở rộng thị trường trong thời gian tới.

“Xé màn” hậu cung cùng phấn nụ

Bà Phan Thị Tố Như chủ nhân thương hiệu phấn nụ Nhất Chi Mai
(PLVN) - Mang dáng hình của một nụ hoa, phấn nụ đã trải qua những biến cố thăng trầm của lịch sử, xé bỏ bức màn bí mật nơi chốn hậu cung để bước ra đời sống dân dã và tồn tại cho đến ngày nay. Đây được coi là một sản phẩm làm đẹp nổi tiếng của phụ nữ xứ Huế.

Khởi nghiệp từ phòng trọ 20m2: Đồ chơi gỗ Made in Vietnam "làm mưa làm gió" trên thị trường nội địa

Anh Phạm Vĩnh Hải và Phạm Công Nhất 2 nhà sáng lập Công ty Cổ phần đầu tư thương mại và sản xuất Hùng Cường (HUCUCO).
(PLVN) -   Từ những ý tưởng bắt đầu từ phòng trọ 20m2, hai chàng trai cựu sinh viên Bách Khoa đã và đang phát triển thành công các dòng sản phẩm đồ chơi gỗ cho trẻ em mang thương hiệu "Made in Vietnam". Những món đồ chơi gỗ truyền thống như ô ăn quan, cờ caro, cờ cá ngựa... đã khẳng định được chỗ đứng vững chắc trên thị trường trong nước, được nhiều gia đình Việt tin dùng.

Chàng trai Hòa Bình và hành trình nâng tầm nông sản Việt

Sản phẩm chuối Viba được bày bán tại các siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch.
(PLVN) - Nhận thấy mẹ thiên nhiên ưu ái cho Việt Nam rất nhiều loại nông sản, trái cây đặc sản có những vị thơm ngon, bổ dưỡng, nhưng chỉ theo mùa vụ, rất dễ rơi vào cảnh “được mùa, mất giá”, Trần Đức Thuận và anh trai đã cùng nhau nghiên cứu tìm hướng đi mới cho nông sản Việt, giúp người nông dân bảo đảm sản xuất bền vững.

Mô hình nuôi tôm rừng sinh thái ở Cà Mau mang lại hiệu quả cao

Mô hình nuôi tôm rừng sinh thái ở Cà Mau mang lại hiệu quả cao
(PLVN) -  Để khai thác tối đa lợi thế tự nhiên và gia tăng giá trị cho sản phẩm thủy sản địa phương, tỉnh Cà Mau đang đẩy mạnh mô hình nuôi tôm rừng sinh thái. Mô hình này không chỉ mang lại lợi nhuận cao cho người dân nhờ các doanh nghiệp cam kết thu mua sản phẩm với giá cao hơn thị trường từ 10% đến 20%, mà còn hướng tới phát triển bền vững, thân thiện với môi trường.

Bộ Công Thương phát động Chương trình nhận diện hàng Việt Nam năm 2024

Chương trình nhận diện hàng Việt Nam thường niên trên quy mô toàn quốc với tên gọi “Tinh hoa hàng Việt Nam” “Tự hào hàng Việt Nam” năm 2024 gắn với kỷ niệm 15 năm thực hiện Cuộc vận động của ngành Công Thương. (Ảnh minh hoạ).
(PLVN) -  Bộ Công Thương vừa phát động Chương trình nhận diện hàng Việt Nam thường niên trên toàn quốc với tên gọi "Tinh hoa hàng Việt Nam – Tự hào hàng Việt Nam" năm 2024. Đây là sự kiện trọng điểm kỷ niệm 15 năm Cuộc vận động "Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam", nhằm tăng cường nhận thức, khuyến khích người tiêu dùng và doanh nghiệp ưu tiên lựa chọn sản phẩm nội địa, góp phần thúc đẩy kinh tế Việt Nam trong tình hình mới.