LS Trương Thanh Đức – Thành viên Tổ công tác thi hành Luật Doanh nghiệp – Luật Đầu tư, Chủ tịch Công ty Luật BASICO bình luận vào thời điểm chỉ còn 15 ngày nữa các Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư sẽ có hiệu lực.
Điều kiện kinh doanh được xây dựng kiểu “tám không”?
Tại Hội thảo “Điều kiện kinh doanh: nhận diện và kiến nghị” sáng qua (14/6) do Tổ công tác thi hành Luật Doanh nghiệp – Luật Đầu tư phối hợp với VCCI tổ chức, LS Trương Thanh Đức đưa ra con số, sau 16 năm, số giấy phép con, tức ĐKKD do các bộ, ngành và chính quyền địa phương ban hành trái luật không những không giảm đi mà còn không ngừng tăng vọt với con số lên đến khoảng 4.000 ĐKKD trái luật. Đến nay, “ngoài cuộc chiến tiếp diễn chống lại ĐKKD do các thông tư ban hành trái luật, thì còn phải đối mặt thêm với các nghị định trái luật và ngay cả luật trái luật” – LS Trương Thanh Đức cảnh báo.
Vì ngay cả trường hợp ngành, nghề kinh doanh có điều kiện đã được quy định trong Luật Đầu tư năm 2014, nhưng nếu cứ chép lại ĐKKD trong các thông tư vào nghị định hay cứ ban hành ĐKKD không có cơ sở hợp lý, thì không những gây khó khăn, cản trở hoạt động kinh doanh, mà cũng còn trái với quy định tại khoản 1, Điều 7 về “Ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện” trong Luật Đầu tư năm 2014.
Thêm vào đó, “dù rất cần thiết rà soát, sắp xếp, loại bỏ các ĐKKD bất hợp lý nhưng công tác này vẫn chưa đạt kỳ vọng và thực chất, mới thực hiện một cách cơ học, chưa đánh giá tính hợp lý, hiệu quả của các ĐKKD” – ông Vũ Tiến Lộc nhận xét. Các bộ đã rất “đủng đỉnh” trong việc xây dựng các nghị định này đến khi thời điểm 1/7 – ngày Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư có hiệu lực càng đến gần mới bắt đầu “vắt chân lên cổ”. Và do điều kiện gấp về thời gian nên nhiều nghị định quy định ĐKKD đang được xây dựng với quy trình “tám không”, trong đó không có lấy ý kiến, tiếp thu, giải trình, đánh giá tác động…
Theo ông Nguyễn Am Hiểu – Trọng tài viên VIAC, ban hành pháp luật là trách nhiệm của Nhà nước. Nhà nước chưa ban hành kịp thì người dân không thể gánh chịu hậu quả vì họ không có lỗi. Trong trường hợp đến 1/7 các Nghị định về ĐKKD chưa được ban hành thì DN có quyền áp dụng các Nghị định cũ, trừ những vấn đề Nghị định cũ trái với luật đã có hiệu lực.
Dễ “quên” nguy cơ nhũng nhiễu
Ông Đậu Anh Tuấn – Trưởng ban Pháp chế VCCI nhận thấy, DN đang rất lo ngại về chất lượng, tác động, tính khả thi, hiệu quả của các ĐKKD mới trong các nghị định này bởi họ không được hỏi ý kiến và không có đánh giá tác động. Nên để ĐKKD không phải là rào cản hoạt động sản xuất, kinh doanh, minh bạch là điều quan trọng nhất vì “DN không sợ ĐKKD, DN chỉ sợ ĐKKD không minh bạch”.
Theo VCCI, các ĐKKD có thể giúp đạt các mục tiêu về quốc phòng, an ninh quốc gia; trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe cộng đồng nhưng đồng thời cũng sẽ gây hệ quả thường bị các cơ quan ban hành bỏ qua như giảm tính cạnh tranh thị trường, tăng cơ hội độc quyền, khả năng hình thành cartel. Cùng với đó có thể giảm tính năng động, sáng tạo, đổi mới của DN, làm tăng giá, giảm chất lượng, giảm dịch vụ đi kèm dành cho người tiêu dùng và nguy cơ tiêu cực, tham nhũng.
Vì vậy, khi soạn thảo ĐKKD, dù theo thủ tục rút gọn vẫn “cần lấy ý kiến các DN, đánh giá tác động về chi phí đầu vào tối thiểu, khả năng gia nhập thị trường của DN mới và khả năng đáp ứng của các DN đang hoạt động” – ông Đậu Anh Tuấn kiến nghị. Bên cạnh đó, ông Vũ Tiến Lộc nhấn mạnh, nếu quan điểm của bộ, ngành về quản lý DN không thay đổi tích cực thì sẽ còn nhiều ngành, nghề khác tiếp tục được bổ sung vào danh mục các ngành, nghề kinh doanh có điều kiện sau “làn sóng” các quy định về ĐKKD chuẩn bị được ban hành.
Để thi hành Luật DN và Luật Đầu tư, Chính phủ cần ban hành 49 nghị định quy định về ĐKKD nhưng đến ngày 30/5 các bộ mới trình được 38 nghị định. Còn 11 nghị định vẫn đang “treo” khiến 16 ngành nghề chưa có văn bản hướng dẫn về ĐKKD dù Thủ tướng Chính phủ đã cho phép xây dựng các nghị định này theo thủ tục rút gọn.
