Không tỉnh táo sẽ rơi vào “bẫy tín dụng đen”

Không tỉnh táo  sẽ rơi vào “bẫy tín dụng đen”
(PLO) - Trước nhu cầu tiêu dùng ngày càng cao, các dịch vụ tín dụng tiêu dùng “nở rộ” với những “chiêu trò” hấp dẫn đã khiến không ít người tiêu dùng rơi vào “bẫy  tín dụng đen”, gánh lãi “cắt cổ” nếu không tỉnh táo, lựa chọn cẩn trọng nhà cung cấp tín dụng.

80% phản ánh, khiếu nại liên quan đến tín dụng tiêu dùng

Các chuyên gia kinh tế đều lo ngại, vay tiêu dùng là khoản vay “dễ dãi” nhất khi hầu như không có điều kiện về thế chấp, thời gian thẩm định và giải ngân rất ngắn, những ràng buộc hay chế tài liên quan tới nghĩa vụ trả nợ cũng rất đơn giản. Chính vì vậy, Cục Quản lý cạnh tranh (Bộ Công Thương) đã phải phát đi nhiều cảnh báo đến người tiêu dùng (NTD) lưu ý khi tham gia các hợp đồng tín dụng tiêu dùng (TDTD). 

Nhưng tính đến thời điểm hiện tại, các phản ánh, khiếu nại liên quan đến TDTD vẫn tiếp tục tăng, chiếm hơn 80% tổng số phản ánh, khiếu nại trong  lĩnh vực tài chính - ngân hàng nói chung. “Các tranh chấp giá trị không có nhưng để lại hậu quả nghiêm trọng tới tài chính, danh dự, sức khỏe NTD, đồng thời ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển bền vững của thị thường TDTD” – ông Trịnh Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý cạnh tranh, Bộ Công Thương khẳng định.

Theo Bộ Công Thương, NTD cần tư vấn về TDTD hoặc khi quyền lợi có dấu hiệu bị xâm phạm trong quá trình thực hiện các hoạt động TDTD có thể liên hệ Tổng đài tư vấn, hỗ trợ NTD tại đầu số miễn phí 1800.6838 của Cục Quản lý cạnh tranh (Bộ Công Thương).

Qua tiếp nhận phản ánh của NTD về các vụ “lừa” trong TDTD, ông Hồ Tùng Bách (Phòng bảo vệ quyền lợi NTD, Cục Quản lý cạnh tranh) cho biết, một số doanh nghiệp cho vay tiêu dùng cung cấp thông tin không đầy đủ, chính xác, cố tình gây nhầm lẫn, lừa dối về lãi suất, điều kiện, phí phạt khi vi phạm hợp đồng… là một vi phạm điển hình trong lĩnh vực TDTD. Một hành vi khác là không thông báo rõ ràng mục đích thu thập thông tin, thể hiện qua việc trong quá trình thu thập thông tin để làm hồ sơ vay tiền, NTD không được thông báo là các số điện thoại của người thân sẽ được sử dụng trong quá trình thu hồi nợ (nếu có) phát sinh về sau. 

Một hành vi xâm phạm quyền lợi NTD mà Cục Quản lý cạnh tranh nhận được phản ánh là nhân viên thu hồi nợ có dấu hiệu đe dọa, quấy nhiễu NTD và người thân của NTD trong quá trình thu hồi nợ. Trong tất cả các vụ việc hiện đang được Cục Quản lý cạnh tranh xem xét giải quyết, tất cả NTD và cả người thân của NTD thường xuyên và liên tục bị các cuộc điện thoại, tin nhắn liên hệ với mục đích thu hồi nợ. Những cuộc điện thoại và tin nhắn này liên tục kèm theo nội dung đe dọa với lời lẽ thiếu tôn trọng người nghe. Thậm chí, rất nhiều cuộc gọi và tin nhắn được thực hiện lúc tối muộn và tần suất liên hệ trên dưới 10 cuộc/ngày.

Lãi cao 

Được xây dựng theo mô hình TDTD phổ biến trên thế giới, đặc biệt là tại các nước phát triển, các công ty TDTD Việt Nam đang ở giai đoạn đầu phát triển nên chủ yếu hướng tới việc chiếm thị phần, “hút” khách hàng bằng những “miếng mồi” về lãi suất, thủ tục và điều kiện giải ngân nhanh chóng, đơn giản, thuận tiện, đáp ứng những nhu cầu tiêu dùng có giá trị nhỏ, tức thời. Với các ưu thế “không rắc rối như ở các ngân hàng thương mại”, hoạt động TDTD ngoài ngân hàng đã chiếm ưu thế trên thị trường cho vay đối với những khách hàng có thu nhập trung bình đang có nhu cầu tiêu dùng các sản phẩm gia dụng, giải trí... 

Theo phân tích của các chuyên gia, có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến lãi suất của TDTD ngoài ngân hàng thường cao hơn ngân hàng là do nguồn huy động của các công ty tài chính thông thường đắt hơn; điều kiện duyệt vay của các công ty tài chính dễ hơn; các khoản TDTD ngoài ngân hàng thường chứa đựng những rủi ro cao hơn so với rủi ro của hệ thống ngân hàng. Ngoài ra, mức lãi suất được áp dụng trong quan hệ TDTD thường cao phù hợp với quan hệ cung-cầu và quan hệ cạnh tranh trên thị trường này trong giai đoạn khởi điểm của thị trường như hiện nay. 

Cùng với đó, pháp luật chưa có quy định riêng đối với TDTD. Quy chế cho vay đang áp dụng chung cho cả ngân hàng và công ty tài chính còn sơ sài, ít tác động đến hoạt động cho vay tiêu dùng. Mặc dù đã có nhiều quy định về lãi suất cho vay, lãi suất quá hạn và chế tài khi vi phạm quy định về lãi suất (tội cho vay nặng lãi trong Bộ luật Hình sự) nhưng quy định trần lãi suất 20% là “lãi suất trong mơ” và để chống “bóc lột” NTD đang được các chuyên gia kinh tế nhận định là “không còn phù hợp”. 

Bà Đinh Thị Thanh Nhàn (Trường Đại học Thương mại) cho rằng, đó là nguyên nhân khiến các công ty tài chính có xu hướng “cài cắm” điều khoản trong hợp đồng để tăng lãi suất hoặc áp dụng nhiều các khoản phí, khoản phạt nhằm lách quy định về giới hạn lãi suất trần của pháp luật. Do đó, trong các hợp đồng cho vay tiêu dùng, mức lãi suất trần cho vay thường bị “lờ” đi mà áp dụng các mức lãi suất quá cao (22-60%), thậm chí là 72-84%/năm. Nhưng các quảng cáo cho vay tiêu dùng chỉ đưa ra lãi suất là 20-30%/năm (tương đương 2-3%/tháng).

TS.Vũ Đình Ánh nhìn nhận, Bộ luật Dân sự sửa đổi đã quy định về trần lãi suất, nếu vượt quá trần lãi suất đó thì sẽ trở thành cho vay nặng lãi hay còn gọi là “tín dụng đen”. Tuy nhiên, trong Luật cũng có nội dung đề cập đến các quy định khác, liên quan đến sự thỏa thuận giữa bên đi vay và bên cho vay. Các công ty tài chính thuộc sự điều chỉnh của Luật Các tổ chức tín dụng. Do vậy, lãi cho vay của các công ty này được xác lập theo nguyên tắc cơ bản sau: Đảm bảo lãi suất bù đắp được chi phí đầu vào, chi phí hoạt động, bù đắp rủi ro và một tỷ lệ lợi nhuận nhất định; một khía cạnh nào đó người ta cũng dựa vào yếu tố cung - cầu trên thị trường. 

“Với đặc điểm thị trường còn mất cân đối cung – cầu như hiện nay, TDTD với các điều kiện về cạnh tranh còn hạn chế. Do vậy mà lãi suất CVTD hiện nay hợp lý hay không hợp lý phụ thuộc vào sự thỏa thuận giữa hai bên. Khi thị trường phát triển, lãi suất đó sẽ được điều tiết bởi quy luật cung - cầu cũng như quy luật về cạnh tranh” – TS.Vũ Đình Ánh nhận xét.

NTD nhận bất lợi để có món vay “hời”?

Trước “mánh khóe” của công ty cho vay tiêu dùng, đại bộ phận NTD lại chưa hiểu biết đầy đủ về tính chất trọn gói của hợp đồng theo mẫu, không được cảnh báo về hệ lụy phát sinh (trách nhiệm trả nợ: thời hạn, phương thức, tiền phạt phát sinh…), không được cầm hợp đồng để nắm được thông tin đầy đủ về hợp đồng. “Khi mời chào ký hợp đồng thì nhân viên rất nhiệt tình nhưng khi tiếp nhận và giải quyết khiếu nại lại có biểu hiện trốn tránh, kéo dài thời gian giải quyết thông tin; không có thiện chí trong việc tiếp nhận thông tin, đẩy trách nhiệm…”, bà Đinh Thị Thanh Nhàn phản ánh.

Các hợp đồng TDTD thường được thực hiện tại các trung tâm thương mại/siêu thị điện máy. Có trường hợp, hợp đồng để trống phần lãi suất, điều kiện thực hiện… Sau khi ký kết hợp đồng, bản chính của hợp đồng không được doanh nghiệp cung cấp kịp thời cho NTD, thậm chí đối với một số trường hợp, sau khi ký kết vài tháng và khi có yêu cầu của NTD thì công ty mới gửi hợp đồng khiến NTD phải “ngậm ngùi” thực hiện hợp đồng đã ký với những điều khoản bất lợi được điền vào sau khi đã ký hợp đồng.

Ông Hồ Tùng Bách cũng cảnh báo, các công ty cho vay tiêu dùng có hiện tượng sử dụng thông tin của NTD không đúng mục đích như quấy rối, gọi điện liên tục đe dọa đối với NTD và cả người thân, gây ảnh hưởng  tới uy tín, danh dự của NTD trong quá trình thu hồi nợ. Có trường hợp đã ép người thân ký giấy nhận nợ thay khi người vay bỏ trốn/không liên hệ được.

Minh bạch hóa hoạt động cho vay tiêu dùng

Từ đó, để tránh rơi vào “bẫy” TDTD, giải pháp đầu tiên là nâng cao nhận thức và kiến thức của NTD để “tiêu dùng thông minh và có trách nhiệm”. Từ góc độ cơ quan quản lý nhà nước, Cục Quản lý cạnh tranh lưu ý, khi có nhu cầu vay tiền, NTD cần tham khảo các hình thức tín dụng tại các ngân hàng. Nếu không còn lựa chọn nào khác mới tham khảo hình thức TDTD tại các tổ chức tài chính, và phải lựa chọn các công ty, tổ chức cung cấp dịch vụ cho vay có uy tín. Trước khi đặt bút ký hợp đồng, NTD phải làm rõ những nội dung trong hợp đồng, đặc biệt lưu ý các điều khoản về lãi suất vay, các khoản phí, lãi phạt, quy định về thanh lý hợp đồng.  

Theo quy định pháp luật, hiện nay dịch vụ cho vay tiêu dùng thuộc danh mục dịch vụ phải đăng ký hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung tại các cơ quan quản lý nhà nước. Vì vậy, khi lựa chọn bất kỳ đơn vị nào cung cấp dịch vụ, NTD có quyền yêu cầu công ty thông báo về việc đã hoàn thành nghĩa vụ đăng ký tại cơ quan có thẩm quyền hay chưa? 

Sau khi ký hợp đồng, NTD cần kiểm tra một lần nữa các nội dung của hợp đồng. Nếu có gì sai khác, thông báo ngay cho công ty và thực hiện quyền hủy hợp đồng (nếu cần thiết). NTD có trách nhiệm yêu cầu và lưu giữ hợp đồng để làm căn cứ đối chiếu, so sánh trong trường hợp xảy ra tranh chấp. Ngoài ra, cần tóm tắt và lưu giữ một số thông tin cơ bản như số tiền trả nợ hàng tháng, phương thức trả nợ và thời hạn trả nợ để có thể theo dõi và thực hiện đúng định kỳ;  lưu giữ tất cả các hóa đơn, tài liệu chứng minh nghĩa vụ thanh toán nợ. 

Nhưng các chuyên gia kinh tế kiến nghị, bản thân các cơ quan chức năng  cũng phải có cảnh báo, công cụ tư vấn, hỗ trợ thông tin cho NTD. Xây dựng khuôn khổ pháp lý quy định về hoạt động cho vay tiêu dùng với nguyên tắc bảo đảm sự hài hòa giữa lợi ích NTD – lợi nhuận của DN – sự phát triển lành mạnh của thị trường. Khuyến khích môi trường cạnh tranh lành mạnh trong lĩnh vực TDTD. Nâng cao trách nhiệm giám sát và quản lý của cơ quan chức năng đối với hoạt động cho vay tiêu dùng. Đặc biệt, theo Cục Quản lý cạnh tranh, phải minh bạch hóa hoạt động cho vay tiêu dùng.

Theo bà Đinh Thị Thanh Nhàn, trong ngắn hạn, cần nới lỏng mức lãi suất trần cho vay tiêu dùng, quy định cụ thể giới hạn thu các khoản phí trong các hợp đồng cho vay tiêu dùng. Trong dài hạn, hạn chế sử dụng công cụ lãi suất trần. Tăng cường quản lý bằng các biện pháp khác như kiểm soát quy trình, giới hạn rủi ro, tăng cường cơ chế giám sát thông tin đảm bảo tính minh bạch trong việc tính toán áp dụng lãi suất.

Giá trị TDTD ở Việt Nam tháng 8/2015 là 10,4 tỷ USD, tương đương 6,6% GDP. Tháng 12/2015 Việt Nam có 16 công ty tài chính. Tốc độ tăng trưởng của thị trường TDTD đến tháng 8/2014 là 18%.

Số liệu của Ngân hàng Nhà nước cho thấy, trong 7 năm qua tổng dư nợ cho vay tiêu dùng đã tăng trưởng trung bình gần 20%/năm (ước tính hiện có khoảng 15,8 triệu người là khách hàng tiềm năng của các công ty cung cấp TDTD).

Báo cáo tài chính của một công ty hoạt động trong lĩnh vực cấp TDTD cho thấy, trong 2 năm 2013-2014, mức lợi nhuận của công ty tăng 38,7%, tổng tài sản tăng 124,7% từ mức 2.611 tỷ đồng lên 5.867 tỷ đồng.

Tin cùng chuyên mục

Các ngân hàng đồng loạt “thúc” khách hàng cập nhật sinh trắc học. (Ảnh: VCB)

Ngân hàng “thúc” cập nhật sinh trắc học trước “giờ G”

(PLVN) - Từ ngày 01/01/2025, các tài khoản ngân hàng chưa đối chiếu, chưa cập nhật sinh trắc học sẽ bị dừng giao dịch trực tuyến. Đây là lý do khiến các ngân hàng đang đồng loạt triển khai các chương trình nhằm thúc đẩy khách hàng thực hiện cập nhật sinh trắc học.

Đọc thêm

Bộ NN&PTNT: Hỗ trợ tích cực phòng chống dịch bệnh và xử lý môi trường

Bộ NN&PTNT: Hỗ trợ tích cực phòng chống dịch bệnh và xử lý môi trường
(PLVN) - Ngày 10/12, tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ Y tế Lê Đức Luận cùng bà Aler Grubbs, Giám đốc quốc gia Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) và bà Martina Stepheny, Giám đốc cấp cao tổ chức FOUR PAWS International (FPI) đồng chủ trì Diễn đàn cấp cao năm 2024 về Một sức khỏe phòng chống dịch bệnh từ động vật sang người.

Tận dụng các FTA giúp ngân hàng tăng doanh thu

Ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương).
(PLVN) - Ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cho biết, cơ hội từ các FTA giúp ngân hàng tăng được số lượng khách hàng, tăng doanh thu. Bởi số lượng doanh nghiệp tham gia xuất khẩu, tham gia vào các FTA, nếu họ tận dụng hiệu quả thì đây là nguồn khách hàng tiềm năng cho hệ thống ngân hàng. Như vậy, trước mắt các cán bộ ngân hàng phải hiểu rõ, hiểu sâu để tận dụng, thực thi các FTA.

Cơ bản đã đủ pháp lý để triển khai điện hạt nhân

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân thông tin về dự án điện hạt nhân tại Ninh Thuận trong buổi họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 11/2024. (Ảnh: VGP)
(PLVN) -  Tái khởi động dự án điện hạt nhân đang nhận được sự đồng thuận của toàn xã hội. Trong đó, các chuyên gia về điện cho rằng, phát triển nguồn điện hạt nhân không chỉ giúp đa dạng nguồn cung, mà còn bảo đảm an ninh năng lượng và chuyển dịch năng lượng xanh.

FTA Index - công cụ 'hỗ trợ' Quốc hội giám sát, chỉ đạo công tác thực thi FTA

Nhiệm vụ quan trọng của Vụ Chính sách thương mại đa biên là hoàn thành báo cáo kết quả xây dựng Bộ Chỉ số và trình lên Thủ tướng Chính phủ.
(PLVN) - Thông qua FTA Index, cơ quan, doanh nghiệp địa phương có thể soi chiếu được việc thực hiện kế hoạch hành động của Chính phủ gắn với kế hoạch hành động của các tỉnh, thành phố xây dựng FTA Index để xác định được những điểm đã làm được và những điểm cần phải thúc đẩy hơn nữa, từ đó tìm ra những giải pháp, chính sách cụ thể hơn cho các doanh nghiệp trên địa bàn của mình tận dụng được FTA.

Địa chỉ tin cậy giúp địa phương và doanh nghiệp tối ưu hóa lợi ích từ FTA

Ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương).
(PLVN) - Cổng thông tin điện tử Hiệp định Thương mại tự do của Việt Nam (Vietnam FTA Portal, gọi tắt là Cổng FTAP tại địa chỉ fta.gov.vn) là một công cụ tra cứu các cam kết về Hiệp định thương mại tự do (FTA) và các thông tin liên quan một cách thông minh, tiên tiến, có ý nghĩa rất lớn trong việc giúp địa phương, cộng đồng doanh nghiệp và người dân tận dụng tối đa cơ hội từ các FTA .

Khởi động dự án nhà máy sản xuất ô tô điện VinFast Hà Tĩnh

Khởi động dự án nhà máy sản xuất ô tô điện VinFast Hà Tĩnh
(PLVN) - Dự án xây dựng nhà máy sản xuất ô tô điện VinFast tại KKT Vũng Áng (Hà Tĩnh) có công suất thiết kế 400.000 xe/năm với tổng mức đầu tư xây dựng 7.300 tỷ đồng. Dự kiến, tháng 6/2026, dự án hoàn thành tiến độ xây dựng cơ bản và đưa vào khai thác vận hành.

Thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm cây ăn quả các tỉnh phía Bắc

Toàn cảnh diễn đàn.
(PLVN) - Chiều 6/12, Cục Trồng trọt, Hội Làm vườn Việt Nam, Sở NN-PTNT tỉnh Hòa Bình và các đơn vị liên quan phối hợp Báo Nông nghiệp Việt Nam tổ chức Diễn đàn “Nâng cao chất lượng, chuỗi giá trị và thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm cây ăn quả các tỉnh phía Bắc”.

Chống hàng lậu, hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ: Hải quan chủ động giải pháp đấu tranh, ngăn chặn

Ông Vũ Hoài Linh trao đổi về giải pháp ngăn chặn hàng vi phạm sở hữu trí tuệ. (Ảnh: TD)
(PLVN) - Tình hình hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ thời gian qua tiềm ẩn diễn biến phức tạp, tinh vi, khó lường. Theo số liệu của Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia, trong 9 tháng năm 2024, các lực lượng đã phát hiện, bắt giữ và xử lý trên 39.000 vụ vi phạm, giảm 32,7% so với cùng kỳ năm 2023.