Sự việc xảy ra vào khoảng 22h30’ ngày 10/12/2012 trong lúc ông Nguyễn Văn Giang, lái xe của Cty Hải Thành điều khiển đi từ hướng thủy điện Nậm Chiến (huyện Mường La, tỉnh Sơn La) về Hà Nội. Khi đến địa bàn tiểu khu 3, thị trấn Ít Ong, huyện Mường La thì bị một nhóm người đi xe máy lạng lách, chèn ép rồi bất ngờ bị chiếc xe ô tô Prado màu đen BKS 26K-5338 lao tới chắn ngang đường.
Lúc này, một người phụ nữ tầm khoảng 45 tuổi từ trên chiếc xe ô tô Prado BKS 26K-5338 bước xuống, theo sau là 4, 5 người đàn ông mặt mày bặm trợn, trên tay lăm lăm tuýp sắt, gậy và ra lệnh cho anh Giang phải ra khỏi xe nếu không chúng sẽ giết chết.
Do quá hoảng sợ, anh Giang mở cửa xe bỏ chạy và đến trụ sở Công an huyện Mường La trình báo toàn bộ sự việc. Sau đó anh Giang quay lại lấy xe thì tiếp tục bị nhóm người do người phụ nữ cầm đầu đuổi đánh. Không còn cách nào khác, anh Giang buộc phải khóa cửa xe rồi bỏ chạy. Sáng hôm sau anh Giang quay lại lấy xe thì chiếc xe trị giá hàng tỉ đồng đã “không cánh mà bay”.
Quá trình giải quyết vụ việc, Cơ quan cảnh sát điều tra (CSĐT) Công an huyện Mường La xác định người giữ chiếc xe ô tô của Cty Hải Thành là bà Nguyễn Thị Thắm - Phó Giám đốc Cty Đậu Thắm và cho rằng lý do giữ xe ô tô nhằm mục đích để Cty Hải Thành trả số tiền hơn 219 triệu đồng nợ tiền xăng dầu. Cty Đậu Thắm yêu cầu thanh toán nhiều lần, tìm gặp lãnh đạo Cty Hải Thành để đòi nợ, nhưng không gặp được nên bắt buộc phải giữ chiếc trên nhằm mục đích bắt Cty Hải Thành trả xong số tiền nợ mới trả lại xe ô tô. Đến nay, chiếc xe vẫn đang bị Cty Đậu Thắm giữ, quản lý...
Khiếu nại cho rằng vụ việc cần phải được khởi tố hình sự, thì ngày 16/9/2013, Cơ quan CSĐT Công an huyện Mường La tiếp tục có Công văn số 337/CV gửi Cty Hải Thành, nội dung: Kết quả xác minh ban đầu, các cơ quan chức năng gồm phòng PC44 - Công an tỉnh Sơn La, VKSND tỉnh Sơn La, VKSND huyện Mường La đã họp bàn và đi đến thống nhất: Việc bà Thắm giữ xe ô tô của Cty Hải Thành không nhằm mục đích chiếm đoạt, mục đích giữ xe để ép ông Đỗ Văn Thành phải trả số tiền đã nợ Cty Đậu Thắm, nên vụ việc không cấu thành tội phạm hình sự và Cơ quan CSĐT Công an huyện Mường La đề nghị các bên liên quan đến vụ việc làm đơn khởi kiện đến TAND huyện Mường La để giải quyết theo thẩm quyền. Đồng thời ngày 16/9/2013, ra quyết định không khởi tố vụ án hình sự.
Ngày 19/3/2016, Cơ quan CSĐT Công an huyện Mường La có Văn bản số 94/CV do Đại tá Lê Văn Lịch - Thủ trưởng Cơ quan CSĐT Công an huyện Mường La ký gửi Ban Nội chính tỉnh Sơn La, Phòng PV24 và PC44 Công an tỉnh Sơn La, xác định vụ việc không có dấu hiệu của vụ án hình sự mà đây là một vụ việc tranh chấp dân sự...
Được biết, mới đây VKSND Tối cao đã có văn bản thông báo ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo VKSND Tối cao về các thông tin báo chí nêu liên quan đến hoạt của ngành Kiểm sát nhân dân, trong đó có Báo Pháp luật Việt Nam số 292 ngày 18/10/2016 có bài “Khuất tất quá trình xử lý vụ chiếc Mercedes bị chiếm đoạt”. Theo đó, VKSND Tối cao yêu cầu VKSND tỉnh Sơn La kiểm tra lại vụ việc, báo cáo lãnh đạo VKSND Tối cao phụ trách, Vụ 2 và gửi báo cáo về Văn phòng VKSND Tối cao để theo dõi.
Nêu quan điểm về vụ việc trên, theo Luật sư Đỗ Trung Kiên (Văn phòng Luật sư Đỗ Trung Kiên và Cộng sự - Đoàn Luật sư TP Hà Nội): Cơ quan CSĐT Công an huyện Mường La xác định mục đích của bà Nguyễn Thị Thắm cùng đồng bọn khi thực hiện hành vi đó là “mục đích giữ xe để Cty Hải Thành trả số tiền nợ hơn 219 triệu đồng” chứ không phải “mục đích chiếm đoạt” và kết luận rằng vụ việc nêu trên không có dấu hiệu hình sự là một sai sót nghiêm trọng.
Trong tố tụng hình sự, cần phải phân biệt rõ ràng về động cơ phạm tội và mục đích phạm tội: Nếu như động cơ phạm tội là động lực bên trong thúc đẩy người phạm tội thực hiện hành vi thì mục đích phạm tội chính là kết quả trong ý thức chủ quan mà người phạm tội đặt ra phải đạt được khi thực hiện hành vi phạm tội. Nhìn chung, động cơ phạm tội không có ý nghĩa quyết định đến tính chất nguy hiểm của tội phạm, không phải là căn cứ để phân biệt giữa tội phạm và không phải tội phạm; còn mục đích trong một số tội phạm là yếu tố bắt buộc để cấu thành tội phạm, chẳng hạn như: tội vu khống, tội cướp tài sản, tội cưỡng đoạt tài sản…
Xét các dấu hiệu chủ quan, khách quan, hành vi của bà Thắm cùng đồng bọn đủ để cấu thành tội cướp tài sản theo Điều 133 Bộ luật Hình sự: “1. Người nào dùng vũ lực, đe doạ dùng vũ lực ngay tức khắc hoặc có hành vi khác làm cho người bị tấn công lâm vào tình trạng không thể chống cự được nhằm chiếm đoạt tài sản thì bị phạt tù từ ba năm đến mười năm…”.
Về mặt khách thể: Tội cướp tài sản là tội phạm cùng một lúc xâm phạm hai khách thể, khách thể bị xâm phạm trước là quan hệ nhân thân, thông qua việc xâm phạm đến nhân thân mà người phạm tội xâm phạm đến quan hệ tài sản, nếu không xâm phạm đến quan hệ nhân thân thì người phạm tội không thể xâm phạm đến quan hệ tài sản được. Trong vụ án này, các hành vi của bà Thắm cùng đồng bọn trước hết đe dọa gây thiệt hại về mặt tính mạng cho tài xế (dọa sẽ giết chết), tiếp đó trực tiếp gây thiệt hại về sức khỏe (đuổi đánh) và cuối cùng xâm phạm đến quyền sở hữu tài sản của Cty Hải Thành.
Về hành vi khách quan: Nhóm người này vừa có hành vi đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc (mang theo tuýp sắt, gậy gộc và ra lệnh cho tài xế phải ra khỏi xe nếu không sẽ giết chết), vừa có hành vi trực tiếp dùng vũ lực đuổi đánh. Sau đó nhóm người đã chiếm đoạt chiếc ô tô.
Về mục đích của tội phạm: Rõ ràng với tội cướp tài sản mục đích “nhằm chiếm đoạt tài sản” chính là dấu hiệu bắt buộc để định tội. Mục đích phạm tội chính là ý thức chủ quan của con người, do vậy không dễ dàng để chứng minh. Tuy nhiên, đặt trong không gian, thời gian, hoàn cảnh lúc xảy ra sự việc (trong đêm tối, khu vực miền núi, một nhóm người chặn một người ngoại tỉnh); và công cụ, phương tiện mà nhóm người này sử dụng (gậy gộc, tuýp sắt); đặc biệt căn cứ vào hành vi dùng vũ lực buộc người lái xe phải rời khỏi xe, phải ra khỏi khu vực có chiếc xe đến cùng, Cơ quan CSĐT hoàn toàn có đủ căn cứ để khẳng định kết quả cuối cùng mà bà Thắm cùng đồng bọn mong muốn đạt được trong hành động lần này là để chiếm đoạt chiếc xe. Ngay cả khi họ khai rằng họ không có ý định lấy chiếc xe để dùng, để bán hay chiếm đoạt thành tài sản riêng, mà họ chỉ muốn dùng chiếc xe này để đòi nợ thì Cơ quan CSĐT phải xác định đó chỉ là nguyên nhân, là động cơ bên trong của nhóm người thực hiện hành vi.
Về mặt hậu quả: Đối với tội cướp tài sản, hậu quả không phải là dấu hiệu bắt buộc của cấu thành. Hậu quả của tội phạm chỉ là dấu hiệu định khung hình phạt hoặc chỉ là tình tiết để xem xét khi quyết định hình phạt. Trong vụ án này, chiếc xe của Cty Hải Thành hiện đã bị bà Thắm cùng đồng bọn chiếm đoạt, do vậy Cơ quan CSĐT không khởi tố vụ án là không phù hợp với các quy định của pháp luật.
