Năm 2010, chế định TPL được thực hiện thí điểm tại TP HCM. Trên cơ sở kết quả thực hiện thí điểm tại TP HCM, năm 2012, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 36/2012/QH13 về việc tiếp tục thực hiện thí điểm chế định TPL, trong đó giao Chính phủ tiếp tục tổ chức thực hiện thí điểm chế định TPL tại một số tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đến hết ngày 31/12/2015 và tiến hành tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện thí điểm, báo cáo để Quốc hội xem xét, quyết định
Thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội, chế định TPL đã được thí điểm tại 13 địa phương với 53 Văn phòng TPL được thành lập. Tính đến ngày 31/12/2015 tại 13 địa phương và 6 tháng đầu năm 2016 tại Hà Nội và TP HCM, các Văn phòng TPL đã tống đạt được hơn 1 triệu văn bản của Tòa án và cơ quan thi hành án dân sự, lập gần 67 ngàn vi bằng, xác minh điều kiện thi hành án gần 1 ngàn việc, trực tiếp tổ chức thi hành án hơn 500 vụ việc, đạt tổng doanh thu là gần 190 tỷ đồng.
Theo đánh giá của Cục trưởng Cục Bổ trợ Tư pháp Đỗ Hoàng Yến, hoạt động TPL đã góp phần bảo đảm tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức trong đời sống dân sự, trong quan hệ với cơ quan nhà nước và trong hoạt động tố tụng, góp phần tạo môi trường pháp lý lành mạnh, đảm bảo các giao dịch dân sự, kinh tế đúng pháp luật, từ đó góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. TPL cũng góp phần giảm tải công việc cho cơ quan nhà nước.
Từ kết quả triển khai thực hiện thí điểm chế định TPL, tại Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XIII đã thông qua Nghị quyết số 107/2015/QH13 về thực hiện chế định TPL, có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2016. Thực hiện Nghị quyết này, Bộ Tư pháp cho biết đã tiến hành nhiều công việc như quán triệt sâu rộng tinh thần Nghị quyết, sửa đổi, bổ sung các văn bản hiện hành về TPL; xây dựng đội ngũ TPL; tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện chế định TPL; tổ chức kiểm tra, thanh tra, giám sát, nhằm kịp thời xử lý, chấn chỉnh, khắc phục những vi phạm trong tổ chức và hoạt động của TPL; xây dựng Luật TPL.
Tuy nhiên, theo Bộ Tư pháp, qua thời gian thực hiện thí điểm cho thấy, hoạt động TPL còn gặp những khó khăn nhất định. Với mục tiêu bảo đảm sự tồn tại và phát triển bền vững của Văn phòng TPL, Bộ Tư pháp đề nghị UBND tỉnh, thành phố cân nhắc kỹ việc đăng ký thực hiện hoặc mở rộng thực hiện chế định TPL tại địa phương hướng tới và bảo đảm sự phát triển ổn định, bền vững của chế định này.
Đề án phát triển nghề TPL cần phải đánh giá sâu sắc cơ sở thực tiễn của địa phương như đặc điểm tình hình kinh tế - xã hội; thói quen, nhu cầu và khả năng sử dụng các dịch vụ pháp lý nói chung và dịch vụ lập vi bằng, xác minh điều kiện thi hành án và tổ chức thi hành án nói riêng, có sự đánh giá một cách toàn diện hoạt động tống đạt các loại văn bản của cơ quan Thi hành án dân sự và Tòa án. Bộ Tư pháp cho biết cũng sẽ nghiên cứu, cân nhắc sửa đổi, bổ sung phù hợp, nhằm khắc phục những tồn tại, hạn chế trong hoạt động TPL thời gian qua, tạo điều kiện thuận lợi cho TPL hoạt động.
Tính đến nay, Bộ Tư pháp đã thực hiện bổ nhiệm 328 TPL để hành nghề tại 13 tỉnh thực hiện chế định TPL theo quy trình chặt chẽ, bảo đảm chất lượng đội ngũ TPL, trong đó, riêng từ thời điểm Quốc hội ban hành Nghị quyết số 107/2015/QH13 đã thực hiện bổ nhiệm 53 trường hợp (chiếm 16%).
Một trong những tồn tại, hạn chế của việc triển khai thí điểm, đó là: đội ngũ TPL, Thư ký nghiệp vụ tuy phát triển nhanh về số lượng nhưng do tính chất nghề mới nên nhiều người còn hạn chế về trình độ, năng lực và kinh nghiệm nghề nghiệp. Do đó, trên cơ sở rà soát lại tiêu chuẩn bổ nhiệm TPL theo quy định hiện hành, Bộ Tư pháp dự kiến báo cáo Chính phủ theo hướng nâng cao tiêu chuẩn, điều kiện của TPL nhằm tăng cường chất lượng, xây dựng đội ngũ TPL có năng lực, chuyên môn, kinh nghiệm, hiểu biết pháp luật; có đạo đức và kỹ năng hành nghề.
 |
* Trưởng Văn phòng TPL Bình Thạnh (TP HCM) Lê Mạnh Hùng: Khuyến khích, thu hút nhiều nguồn lực tham gia vào hoạt động TPL
Văn phòng TPL Bình Thạnh là một trong những văn phòng đầu tiên được thành lập tại TP HCM. Sau hai năm hoạt động, Văn phòng đã tống đạt hơn 79 nghìn văn bản, lập trên 2 nghìn vi bằng, xác minh điều kiện thi hành án được 58 vụ việc, trực tiếp tổ chức thi hành án được 37 vụ việc.
Để đẩy mạnh hoạt động của các văn phòng TPL trong thời gian tới, bên cạnh việc tiếp tục ưu đãi miễn thuế thu nhập doanh nghiệp, cần có chính sách phát triển phù hợp để khuyến khích, thu hút nhiều nguồn lực tham gia vào hoạt động TPL. Hơn nữa, TPL được Nhà nước trao quyền để thực hiện quyền lực nhà nước, hoạt động TPL liên quan đến nhiều lĩnh vực, nhiều ngành khác nhau, do đó chỉ khi ban hành Luật TPL thì hoạt động này mới có thể được thực hiện một cách thuận lợi.
 |
* Trưởng Văn phòng TPL Uông Bí (Quảng Ninh) Đỗ Văn Huệ: Đẩy mạnh việc bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ.
Thời gian qua, tranh thủ sự chỉ đạo của Bộ Tư pháp và cấp ủy, chính quyền địa phương, Văn phòng đã tổ chức nhiều cuộc tuyên truyền dưới nhiều hình thức khác nhau nên cán bộ và nhân dân trên địa bàn cơ bản đã hiểu và tiếp cận dịch vụ TPL. Nhờ vậy, đến nay Văn phòng đạt được một số kết quả tích cực.
Nhân dịp kỷ niệm 70 năm Ngày truyền thống THADS, bên cạnh việc ôn lại truyền thống THADS, ghi nhận những kết quả bước đầu đã đạt được thì việc thực hiện chế định TPL cũng gặp rất nhiều khó khăn, thách thức cần phải được các cơ quan chức năng khẩn trương tháo gỡ. Văn phòng TPL Uông Bí rất mong các cơ quan chức năng quan tâm thúc đẩy hiệu quả hoạt động TPL trong thời gian tới và đề nghị sớm ban hành văn bản hướng dẫn thi hành chế định TPL thay thế các văn bản hiện hành, tiến tới ban hành Luật TPL, đồng thời đẩy mạnh việc bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ cho những người làm công tác TPL…
 |
* Trưởng Văn phòng TPL Ba Đình (Hà Nội) Nguyễn Văn Lạng: Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến chế định TPL
Sau thời gian thực hiện thí điểm tại TP HCM và 12 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, kể từ ngày 01/01/2016, chế định TPL đã chính thức được công nhận và thực hiện trên phạm vi cả nước theo Nghị quyết số 107/2016/QH13 ngày 26/11/2015 của Quốc hội. Như vậy, hệ thống TPL đã dần được hình thành ở các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương phân bổ đều trên cả nước.
Chúng tôi cho rằng, tới đây cần sớm ban hành văn bản quy định rõ thẩm quyền về THADS của văn phòng TPL, TPL, trách nhiệm phối hợp của các cá nhân, cơ quan, tổ chức có liên quan đối với việc trực tiếp tổ chức thi hành án… nhằm đảm bảo được sự bình đẳng, hoạt động lâu dài, hiệu quả của các văn phòng TPL; qua đó góp phần đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp theo chủ trương của Đảng, Nhà nước đã đề ra. Bên cạnh đó, cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến chế định TPL sâu rộng trong các tầng lớp cán bộ, nhân dân.
 |
* Trưởng Văn phòng TPL Phúc Yên (Vĩnh Phúc) Hoàng Quốc Thuận: Cần ghi nhận chức năng thi hành án của văn phòng TPL
Sau thời gian hoạt động tính đến ngày 30/5/2016, Văn phòng đã đạt được một số kết quả nổi bật như tống đạt được gần 7.500 văn bản theo yêu cầu của Tòa án và cơ quan THADS; lập và đăng ký tại Sở Tư pháp 77 vi bằng; thực hiện xác minh điều kiện thi hành án 12 vụ việc; tổ chức thi hành án thành công một vụ việc thu được cho khách hàng số tiền 3,1 tỷ đồng mà không phải dùng tới các biện pháp cưỡng chế.
Để thúc đẩy hoạt động của TPL trong thời gian tới theo đúng tinh thần cải cách tư pháp, cải cách hành chính mà Đảng, Nhà nước ta đã đề ra tại Nghị quyết số 49 của Bộ Chính trị, trước hết chúng tôi đề nghị Ban soạn thảo Nghị định về TPL sớm hoàn thiện dự thảo Nghị định để lấy ý kiến đóng góp, về lâu dài cần ban hành Luật TPL. Ngoài ra, cần ghi nhận chức năng thi hành án của văn phòng TPL vào trong bản án của Tòa án, giúp người dân nắm bắt được chức năng thi hành án của văn phòng TPL cũng như đảm bảo nguồn kinh phí phục vụ việc chuyển giao văn bản cho TPL thực hiện tống đạt.
H.Thư (ghi)
