Bê bối thịt bẩn tiếp tục lan rộng

Phát hiện chấn động

Vụ bê bối thịt bẩn chấn động thế giới hiện nay bung ra từ hôm 17/3 vừa qua, khi cảnh sát Brazil mở chiến dịch có tên Chiến dịch thịt bẩn nhằm bóc gỡ mạng lưới bao gồm các thanh tra y tế tham nhũng và các cơ sở chế biến thịt ở nước này. Chiến dịch này được thực hiện sau 2 năm điều tra của cảnh sát Brazil và có sự tham gia của hơn 1.100 cảnh sát và các lực lượng liên quan.

Tổng cộng, 194 cơ sở chế biến của 21 nhà sản xuất các sản phẩm thịt tại 7 bang trên khắp Brazil đã bị kiểm tra, trong đó có JBS – nhà sản xuất thịt lớn nhất thế giới, xuất khẩu hàng hóa đi 150 nước trên thế giới và BRF – nhà xuất khẩu thịt gia cầm lớn nhất Brazil - cùng hàng chục công ty khác trên khắp cả nước.

Tại một cuộc họp báo sau chiến dịch nói trên, cảnh sát điều tra Mauricio Moscardi Grillo tiết lộ thông tin gây sốc cho biết đã phát hiện bằng chứng cho thấy một số nhà máy chế biến thịt đã sử dụng các sản phẩm gây ung thư để che giấu tình trạng thịt thối rữa. Một trong các sản phẩm như vậy được Thanh tra Bộ Nông nghiệp Brazil Daniel Gouveia Teixeira nêu tên là axit sorbic.

Theo ông Teixeira, đây là một chất khử trùng để giảm tình trạng nhiễm khuẩn, đồng thời có thể giúp khử mùi và một số đặc tính khác của thịt thối rữa. Tuy nhiên, Bộ Nông nghiệp Brazil sau đó khăng khăng cho rằng axit sorbic và các sản phẩm nghi vấn khác trên thực tế là các chất bảo quản thông thường an toàn khi sử dụng ở hàm lượng được luật pháp cho phép. 

Ngoài ra, theo các thanh tra Brazil, tại một nhà máy chế biến bị kiểm, các điều tra viên cũng phát hiện họ đã đổi mác trên sản phẩm thịt đã hết hạn sử dụng để thay đổi ngày hết hạn hoặc tái chế thịt đã được để trong nhiều tháng trời để sử dụng trong các mặt hàng thực phẩm khác. Cũng trong khuôn khổ cuộc điều tra, các điều tra viên Brazil còn phát hiện một số sản phẩm xuất khẩu của một nhà máy chế biến thuộc Tập đoàn đa quốc gia BRF bị nhiễm vi khuẩn salmonella có thể gây ngô độc thực phẩm.

Các điều tra viên Brazil cũng cho biết họ đã phát hiện ở một số cơ sở giết mổ nhỏ để phục vụ cho thị trường trong nước có hiện tượng trộn đầu lợn, bìa các tông và một số thành phần khác vào các sản phẩm như thịt, xúc xích…

Theo điều tra của cảnh sát Brazil, các nhà sản xuất thịt của nước này đã hối lộ các thanh tra và cả các chính trị gia để họ bỏ qua những sai phạm của mình. Trong một số trường hợp, các thanh tra thậm chí bị cáo buộc đã cho phép người của các nhà máy chế biến thịt đi vào khu văn phòng của họ, truy cập vào máy tính và tự cấp giấy chứng nhận xuất khẩu cho họ. Cảnh sát Brazil nói rằng, nhiều lô thịt bẩn như vậy đã được bán cho các trường học và có một số bằng chứng cho thấy một số lô thịt bẩn đã được đưa tới các nước như Italia và Tây Ban Nha.

Tổng cộng, sau chiến dịch truy quét, cảnh sát Brazil đã bắt giữ hơn 70 người, trong đó có những người có trách nhiệm ở một số công ty sản xuất, chế biến thịt. 33 quan chức có nhiệm vụ giám sát vệ sinh an toàn thực phẩm liên bang cũng đã bị đình chỉ công tác để điều tra.

3 nhà máy sản xuất thịt bị đóng cửa và 21 cơ sở khác đã bị đình chỉ giấy phép xuất khẩu thịt trong quá trình chờ kết luận điều tra. Dù vậy nhưng cả BRF lẫn JBS đều khẳng định họ tuân thủ đầy đủ mọi tiêu chuẩn về chất lượng cũng như quy định về an toàn vệ sinh thực phẩm.

Các nước đồng loạt dừng nhập khẩu thịt từ Brazil

Ngay sau khi vụ bê bối bùng phát, Tổng thống Brazil Michel Temer đã triệu tập cuộc họp khẩn với Bộ trưởng Nông nghiệp và Bộ trưởng Ngoại thương cùng một số quan chức khác do lo ngại vụ bê bối có thể ảnh hưởng nghiêm trọng tới các hoạt động xuất khẩu thịt của Brazil, nhất là khi từ năm ngoái nước này bắt đầu xuất khẩu thịt bò và sản phẩm thịt bò sang Mỹ.. Sau đó, ông Temer cũng đã mời các đại sứ của các nước tại Brasilia đến một nhà hàng thịt truyền thống ở thủ đô hòng tìm cách trấn an họ về chất lượng sản phẩm thịt của Brazil.

Phát biểu của ông Temer với đại diện các nước, cũng như các tuyên bố được các bộ, ngành Brazil đưa ra trong những ngày qua đều khẳng định vụ bê bối thịt chỉ là các sự kiện riêng rẽ, xảy ra ở quy mô nhỏ chỉ 21 trong tổng số đến 4.800 công ty chế biến thịt ở nước này và không ảnh hưởng đến chất lượng các sản phẩm thịt xuất khẩu của Brazil nói chung. 

Đích thân Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Brazil Blairo Maggi hôm 21/3 cũng đã đi thị sát tại một nhà máy chế biến thịt gia cầm ở bang Parana và khẳng định toàn bộ quy trình cũng như sản phẩm của nhà máy này hoàn toàn đáp ứng các tiêu chuẩn về chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm.

Tuy nhiên, những tuyên bố của giới chức Brazil vẫn không thể khiến các nước nhập khẩu thịt từ Brazil yên tâm. Ngay sau khi có thông tin về vụ việc, Trung Quốc – nước nhập khẩu nhiều thịt bò từ Brazil nhất, chiếm đến 1/3 tổng sản lượng xuất khẩu thịt của nước này trong năm 2016; Liên minh châu Âu EU, Hàn Quốc, Chile và sau đó là Hong Kong, Nhật Bản, Canada, Mexico, Thụy Sỹ, Nam Phi đều thông báo cấm một phần hoặc hoàn toàn việc nhập khẩu thịt từ Brazil dù Hàn Quốc sau đó đã dỡ bỏ lệnh cấm tất cả các sản phẩm gia cầm nhập khẩu từ công ty BRF SA. Bộ Nông nghiệp Mỹ cũng đã thông báo bắt đầu tiến hành xét nghiệm đối với tất cả các lô hàng thịt bò thô và các sản phẩm chế biến sẵn từ Brazil để phát hiện các mầm bệnh. 

Những nước nhập khẩu nhiều thịt từ Brazil nhất (đơn vị tính: tấn).

Trong một dấu hiệu cho thấy vụ bê bối ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn, một số nhà cung cấp thực phẩm lớn nhất Trung Quốc ngày 22/3 thông báo đã rút các sản phẩm thịt bò và thịt gia cầm khỏi chuỗi cửa hàng của họ. Trong đó, Tập đoàn bán lẻ Sun Art – chuỗi siêu thị lớn nhất của Trung Quốc với 400 siêu thị trên cả nước – đã thu hồi các sản phẩm của BRF và JBS khỏi siêu thị. 

Các cửa hàng của Wal-Mart cũng đưa ra thông báo tương tự với các sản phẩm thịt từ Brazil còn các cửa hàng của Metro tại Trung Quốc dừng bán mặt hàng cánh và chân gà của Brazil. Ngoài ra, các cửa hàng bán hàng trực tuyến của Trung Quốc cũng dừng đăng quảng cáo bán các mặt hàng thịt có nguồn gốc từ Brazil. Chuỗi siêu thị PARKnSHOP của Hong Kong cũng thông báo đã thu hồi các sản phẩm thịt lợn, thịt gà và thịt bò của Brazil khỏi kệ hàng của họ.

Bản thân ông Francisco Turra – người đứng đầu hiệp hội các nhà sản xuất thịt bò Brazil ABPA – cũng thừa nhận vụ bê bối đã đẩy cả ngành công nghiệp sản xuất và chế biến thịt của Brazil và thế vô cùng khó khăn, đồng thời hủy hoại hoàn toàn hình ảnh về các sản phẩm có chất lượng mà các nhà sản xuất thịt Brazil đã dày công xây dựng thời gian qua.

Ngay tại Brazil, nhiều người tiêu dùng ở nước này cũng đã bày tỏ hoang mang trước thông tin trên. “Tủ lạnh nhà tôi đầy ắp thịt nhưng tôi chẳng biết nên ăn hay vứt cả đi. Nếu sống ở nông thôn có lẽ tôi sẽ bắt đầu tự nuôi bò, nuôi gà lấy thịt” – cô Maria Fonseca, một nhân viên kinh doanh ở Rio de Janeiro, bày tỏ.

Thiệt hại có thể lên đến 3,5 tỉ USD

Với khoảng 4.000 nhà máy giết mổ và sản xuất thịt, Brazil hiện là nước xuất khẩu thịt gia súc và gia cầm lớn nhất thế giới. Các sản phẩm thịt của Brazil được xuất khẩu tới hơn 150 nước trên thế giới, trong đó ngoài các thị trường nói trên thì Nhật Bản, Ả rập Xê-út và Nga cũng là các thị trường lớn. ưTheo thống kê của Chính phủ Brazil, doanh số bán hàng các mặt hàng gia cầm của nước này trong năm 2016 đạt mức 5,9 tỉ USD và thịt gia súc đạt 4,3 tỉ USD. Doanh thu xuất khẩu mặt hàng thịt chiếm khoảng 7% tổng giá trị hàng xuất khẩu và chiếm 0,7% GDP của Brazil. Tổng cộng có 6 triệu người Brazil đang làm việc trong ngành công nghiệp chế biến thịt.

Vụ bê bối nói trên trở nên đặc biệt nghiêm trọng trong bối cảnh nước này đang chật vật để vượt qua được cuộc suy thoái tồi tệ nhất trong lịch sử nước này đang diễn ra và các sản phẩm từ thịt đang được cho là điểm sáng nhất của nền kinh tế nước này. Các nhà phân tích thị trường cảnh báo vụ việc có thể phá hủy nỗ lực phục hồi kinh tế của Brazil. “Brazil có thể mất đến khoảng 3,5 tỉ USD doanh thu từ hoạt động xuất khẩu, tương đương 0,2% GDP. Tác động kinh tế sẽ phụ thuộc vào thời gian các lệnh cấm nhập khẩu được áp dụng ở các nước” – các nhà kinh tế tại tổ chức Capital Economics nhận định.

Không chỉ thế, vụ bê bối nổ ra chỉ ít ngày trước khi Liên minh châu Âu và khối các nước Nam Mỹ Mercosur mà Brazil cũng là thành viên tiến hành đàm phán về một thỏa thuận tự do thương mại song phương. Ủy ban châu Âu sau đó đã lên tiếng trấn an rằng vụ việc sẽ không ảnh hưởng đến các cuộc đàm phán nhưng ngay từ trước đó Pháp và một số nước châu Âu khác cũng đã bày tỏ lo ngại về việc mở cửa thị trường thịt của EU cho các nước Nam Mỹ có thể khiến các sản phẩm không sạch tràn vào khu vực.