Tranh cãi gay gắt về luật phá thai

Hàng chục năm tranh cãi

Năm 2015, Ireland đã khiến thế giới sững sờ khi 62% người tham gia trưng cầu dân ý ủng hộ hôn nhân đồng giới. Chuyển biến cởi mở này được coi là “một trận động đất về văn hóa” ở Ailen. Nhưng câu hỏi về cho phép hay tiếp tục cấm phụ nữ nạo phá thai lại hoàn toàn khác.

Bà Rhona Mahony, Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Quốc gia ở Dublin và là nhà tranh đấu ủng hộ quyền nạo phá thai nhận xét: “Lần này, câu hỏi không phải về tình yêu mà về điều mà nhiều người thành thật coi là hành vi giết người”.

Nhìn lại lịch sử, từ năm 1861, nạo phá thai đã bị cấm trên toàn đất nước. Nhưng tới những năm 1970, phong trào bảo vệ quyền được nạo phá thai của phụ nữ ở các nước Tây Âu và Mỹ lan rộng. Do lo sợ phong trào trên ảnh hưởng tới người dân Ailen, năm 1983, sau một cuộc trưng cầu dân ý, chính phủ đã đưa tu chính án số 8 vào Hiến pháp nhiều nhóm đấu tranh vì “quyền được sống” đấu tranh, vận động hành lang chính quyền tổ chức dân cầu trưng ý về việc nạo phá thai là bất hợp pháp. 

Ngày 7/9/1983, 844.223 người tham gia trưng cầu dân ý. Kết quả là 67% phản đối quyền phá thai. Các nhóm đấu tranh tiếp tục gây sức ép cho các đảng phái chính trị, doanh nhân và dân thường, để đưa điều luật cấm phá thai vào Hiến pháp, nhằm bảo vệ quyền được sống của “những đứa trẻ sắp chào đời”, khẳng định thai nhi và thai phụ có quyền ngang nhau trong cuộc sống.

Rất nhanh chóng, nhiều vấn đề nảy sinh trong quá trình áp dụng điều luật. Thế nào là “những đứa trẻ sắp chào đời”? Các bác sĩ sẽ phải làm gì nếu việc can thiệp cứu bà mẹ có thể khiến “đứa trẻ sắp chào đời” không còn cơ hội được sinh ra? Sẽ phải làm gì với những người phụ nữ có thai vì bị cưỡng bức?

Vào năm 1992 nổ ra một vụ việc gây chấn động dư luận Ailen. Đó là câu chuyện về một cô bé 14 tuổi có thai sau khi bị cưỡng bức. Vì không được phép phá thai tại Ireland, cô bé mong muốn được sang Anh phá thai. Vụ việc tới tai công tố viên trưởng.

Quan chức này đã viện dẫn Hiến pháp để ngăn cản kế hoạch trên và yêu cầu Tòa Tối cao ngăn cản chuyến đi của cô bé. Nhưng cuối cùng, vì bé gái dọa tự vẫn, Tòa Tối cao đành để cô bé đang Anh phá thai. Vụ án đã khơi dậy những tranh cãi gay gắt về luật phá thai. 

Một vụ việc tương tự xảy ra vào năm 1997. Năm 2012, cô Savita Halappanavar, 31 tuổi, đã chết vì nhiễm trùng máu do thai chết lưu. Trước đó, cô đã xin phá thai nhưng không được vì có bác sĩ nói vẫn nghe thấy tim thai. 

Từ năm 2013, chính quyền nới lỏng luật, cho phép phụ nữ phá thai nếu thai nhi gây nguy hiểm cho tính mạng bà mẹ. Nhưng có thai do bị cưỡng hiếp hay thai nhi bị dị tật vẫn không phải những lý do chính đáng để xin phá thai và có thể khiến thai phụ lãnh án 14 năm tù. 

Cái nhìn riêng của giới trẻ Ireland

Trong suốt 35 năm qua, bất chấp nhiều tranh cãi, xã hội vẫn chia làm hai phe: Một phe bảo vệ “quyền được lựa chọn” và sức khỏe của phụ nữ, kêu gọi “ngưng giám sát thân thể phụ nữ”; một phe cho rằng “cuộc sống là một món quà”, coi việc cho phép phá thai là “cấp giấy phép giết người”… 

Trong khi đó, hàng năm, ước tính có 3.000 phụ nữ Ailen sang Anh phá thai, hàng ngàn người hoặc phải đặt mua chui viên thuốc ngừa thai khẩn cấp trên mạng internet hoặc mua chui thuốc về uống để tự phá thai.

Thủ tướng Ailen, ông Leo Varadkar, cho rằng từ khi tu chánh án số 8 được đưa vào Hiến pháp năm 1983, tổng cộng 170.000 phụ nữ đã phải ra nước ngoài phá thai. Chính phủ Ailen mới đây đã đồng ý cho tổ chức trưng cầu dân ý về việc hủy bỏ điều luật cấm phá thai ghi trong Hiến pháp. 

Bản thân vị thủ tướng trẻ, 39 tuổi, từng là bác sĩ, ủng hộ mạnh mẽ việc thay đổi Hiến pháp để phụ nữ được quyền phá thai và ông tích cực kêu gọi 3,5 triệu cử tri bỏ phiếu và nói “có” với việc bỏ tu chính án số 8 cấm phá thai. Những thay đổi mạnh mẽ về kinh tế - xã hội, cùng sự tích cực của giới trẻ, nên trong cuộc trưng cầu dân ý diễn ra vào ngày 25/5/2018, 68% cử tri ủng hộ hộ hợp pháp hóa quyền phá thai. 

Một bài báo nước ngoài bình luận: “Như vậy là chúng ta đã quan sát thấy một sự thay đổi lớn trong quan niệm, nhất là đối với những người trẻ tuổi hơn, với những giá trị mới trong một xã hội cởi mở hơn rất nhiều, thậm chí là một xã hội đã được toàn cầu hóa. Người ta không còn áp đặt được những chuẩn mực về tình dục, nhất là đối với phụ nữ.

Tất cả những điều đó giải thích việc hợp pháp hóa hôn nhân đồng giới cách nay ba năm, sự đắc cử của một vị thủ tướng thừa nhận mình là người đồng tính và giờ đây là số phiếu rất cao để ủng hộ quyền nạo phá thai”.

Đương nhiên là kết quả trưng cầu dân ý không làm nhiều người và nhiều tổ chức hài lòng. Nhưng theo một số ý kiến, những cá nhân và tổ chức này sẽ phải thích nghi với sự tiến triển trong xã hội. Một cô gái nói: “Nhiều ý kiến cũng từng không ủng hộ chuyện li dị. Nhưng giờ đây tại Ireland, việc li dị đã được chấp nhận. Trong vòng 10 năm nữa, nạo phá thai chắc chắn cũng sẽ được nhìn nhận bình thường hơn”.

Về quan điểm của giới trẻ, bà Agnès Maillot, giáo sư về văn hóa Irland tại đại học Dublin giải thích: “Các lá phiếu ủng hộ hợp pháp hóa nạo phá thai chủ yếu là của giới trẻ. Điều này không khiến mọi người ngạc nhiên vì tại Ireland họ là thế hệ mới, những người tích cực lên tiếng thể hiện quan điểm từ 10-15 năm trở lại đây. Đó là những người có học thức, thường ở trình độ đại học trở lên.

Họ đi du lịch rất nhiều và rất cởi mở với thế giới bên ngoài. Từ 20 năm nay, họ sống trong nền kinh tế toàn cầu hóa, họ chứng kiến có nhiều di dân đến Ireland chứ không chỉ là người Ireland phải di cư ra nước ngoài như thời của các thế hệ trước.

Cái nhìn riêng của giới trẻ về Ireland và tương lai của đất nước không giống cái nhìn của thế hệ cha mẹ, ông bà họ. Chính vì thế, chúng ta thấy là đã có sự thay đổi sâu sắc trong cuộc bỏ phiếu. 68% số phiếu ủng hộ hợp pháp hóa nạo phá thai là tỉ lệ rất lớn”.