Thổ Nhĩ Kỳ: Chia rẽ quanh chuyện khôi phục án tử hình

Động thái này chắc chắn sẽ làm hài lòng những người ủng hộ ông Erdogan- người đã nhiều lần kêu gọi phục hồi án tử hình tại các cuộc mít tinh vận động trưng cầu ý dân về sửa đổi Hiến pháp. 

Khó thuyết phục dân

Tuy nhiên, bằng cách đặt dấu chấm hết thực sự cho các cuộc đàm phán về việc gia nhập EU kéo dài suốt nhiều thập kỷ qua, Ankara chắc chắn sẽ khó thuyết phục hàng triệu người Thổ Nhĩ Kỳ ở các thành phố cảng nhộn nhịp, các khu trung tâm thương mại và du lịch - những người đã nói “không” trong cuộc trưng cầu ý dân vừa qua. 

Kết quả sơ bộ cho thấy có 51,4% cử tri đồng ý với kế hoạch cải cách Hiến pháp của ông Erdogan, theo đó trao thêm quyền lực cho tổng thống. Đây được xem là cuộc cải cách chính trị lớn nhất của Thổ Nhĩ Kỳ kể từ khi thành lập nước cộng hòa hiện đại. Phát biểu trước những người ủng hộ tụ tập bên ngoài Dinh Tổng thống một ngày sau cuộc bỏ phiếu, ông Erdogan tuyên bố:

“Mối quan tâm của chúng tôi không phải là những điều George, Hans hay Helga (ám chỉ người châu Âu) nói, mà là những mong muốn của Hatice, Ayse, Fatma, Ahmet, Mehmet, Huseyin, Hasan (tức những người dân Thổ Nhĩ Kỳ)”. Ông cam kết sẽ có một cuộc tranh luận tại Quốc hội về vấn đề này hoặc, nếu thất bại thì sẽ tiến hành một cuộc trưng cầu ý dân khác. 

Nhưng châu Âu sẽ không phải là lực lượng duy nhất chống lại các kế hoạch của ông Erdogan. Các thành phố lớn nhất ở Thổ Nhĩ Kỳ như Istanbul, Ankara và Izmir đã nói “không” trong cuộc trưng cầu ý dân hôm 16/4.

Tương tự là các khu công nghiệp, các thành phố du lịch và các thành phố cảng ở 33 tỉnh trên cả nước, hay các vùng hướng ngoại, phát triển mạnh nhờ mối quan hệ chặt chẽ với châu Âu và đang ngày càng lo lắng cho tương lai. Hơn 320 trong tổng số 500 công ty công nghiệp lớn nhất của Thổ Nhĩ Kỳ đặt trụ sở tại các thành phố lớn đã bỏ phiếu chống lại việc sửa đổi Hiến pháp, trong đó quá nửa là ở Istanbul. 

Serafettin Asut, Chủ tịch Phòng thương mại và công nghiệp ở thành phố Mersin nằm bên bờ Địa Trung Hải, nơi có một trong những cảng quốc tế lớn nhất của Thổ Nhĩ Kỳ, cho biết: “Trong nhiều năm, chúng tôi đã nỗ lực hòa nhập với thế giới. Chúng tôi đã có nhiều thành tích trong lĩnh vực ngoại thương. Chúng tôi không ngừng suy nghĩ về việc làm thế nào để tiến bộ". Theo ông, xuất phát từ thực tế này, việc đưa ra án tử hình sẽ không thực sự được đón nhận tích cực. 

51,4% cử tri Thổ Nhĩ Kỳ đồng ý với kế hoạch cải cách Hiến pháp

Hơn 64% cử tri ở Mersin đã nói “không” trong cuộc trưng cầu ý dân, một kết quả bất ngờ đối với một thành phố đã bỏ phiếu cho đảng Công lý và Phát triển (AKP) cầm quyền của ông Erdogan trong cuộc tổng tuyển cử hồi tháng 11/2015. Các trung tâm du lịch như thành phố Antalya ở Địa Trung Hải, trong năm ngoái đã đón khoảng 6 triệu lượt khách du lịch nước ngoài, cũng nói “không” với cải cách Hiến pháp. 

Cuộc đấu mới

Đảng đối lập chính là đảng Nhân dân Cộng hòa (CHP) theo chủ nghĩa thế tục và phe đối lập thân người Kurd (HDP) đang tìm cách hủy bỏ kết quả cuộc trưng cầu ý dân, trong khi đoàn luật sư và các nhà quan sát quốc tế cho rằng cuộc bỏ phiếu có những dấu hiệu gian lận. Theo hãng Reuters, lác đác xảy ra những cuộc biểu tình phản đối kết quả trưng cầu ý dân tại các thành phố, trong đó có Istanbul, Ankara và Izmir.

Ông Murat Gezici, người đứng đầu hãng thăm dò ý kiến Gezici - hãng đã dự báo chính xác kết quả trưng cầu ý dân vừa qua, nhận định “AKP ngày càng thất bại trong việc thu hút lá phiếu cử tri tại các thành phố lớn. Họ đã cố gắng thuyết phục người dân bằng các giá trị yêu nước và bảo thủ, nhưng cử tri lại nhận thức việc này như một dấu hiệu về các chính sách trong tương lai của AKP - đó là ngoảnh mặt với phương Tây”. 

Nếu ông Erdogan thúc đẩy khôi phục án tử hình, AKP sẽ phải đưa dự luật lên quốc hội thông qua hoặc tổ chức một cuộc trưng cầu ý dân, nơi họ có thể đạt được mục đích nhờ sự ủng hộ của Phong trào Dân tộc chủ nghĩa (MHP), vốn đã ủng hộ ý tưởng này trước đây. Tuy nhiên, theo thăm dò mới nhất của hãng Gezici, ông Erdogan chỉ có thể nhận được 35% số phiếu ủng hộ từ MHP, trong khi có thể không nhận được lá phiếu nào trong số các đảng dân tộc chủ nghĩa. 

Được xem là “người hùng” của đa số tầng lớp lao động ở Thổ Nhĩ Kỳ, ông Erdogan trong nhiều năm đã nhận được sự ủng hộ của các doanh nhân tự do. Chính sách cải cách của ông trong những năm đầu lên nắm quyền trên cương vị Thủ tướng (từ năm 2003) đã mang lại sự ổn định và thu hút đầu tư nước ngoài vào Thổ Nhĩ Kỳ.

Tuy nhiên, lòng tin đã bị xói mòn do các mối quan hệ với châu Âu trở nên xấu đi, những lo ngại về các quyền dân sự và tự do chính trị ngày càng tăng sau cuộc đảo chính bất thành năm 2016, nguy cơ tái diễn xung đột với các chiến binh người Kurd và mối đe dọa từ tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) ở các nước láng giềng Syria và Iraq.

Một doanh nhân ở Thổ Nhĩ Kỳ, chủ một công ty dệt cỡ vừa với khoảng 150 khách hàng từ châu Âu, cho biết mới đây ông đã lập một công ty ở Đức do tình hình (trong nước) đang ngày càng xấu đi. Theo ông, đây là một biện pháp phòng ngừa trong trường hợp quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và EU tồi tệ hơn nữa và ảnh hưởng đến thương mại. 

Hơn 320 trong tổng số 500 công ty công nghiệp lớn nhất của Thổ Nhĩ Kỳ đã bỏ phiếu chống lại việc sửa đổi Hiến pháp

Theo nhà báo Murat Yetkin, người phụ trách chuyên mục của tờ Hurriyet, “ông Erdogan có thể đã giành chiến thắng trong cuộc trưng cầu ý dân, nhưng vẫn còn những thách thức lớn đang ở phía trước. Giờ đây ông Erdogan sẽ phải chèo lái đất nước mà một bộ phận trong xã hội muốn mở cửa ra thế giới, với các sản phẩm văn hóa, năng lực xuất khẩu, doanh thu từ du lịch và sản lượng công nghiệp cao nhất, bằng một Hiến pháp được thông qua bởi bộ phận có tư tưởng khép kín.../.