Nhiều sửa đổi theo hướng “tận thu”
Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng (VAT), Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB), Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (DN), Luật Thuế thu nhập cá nhân, Luật Thuế tài nguyên và Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu vừa gửi thẩm định đã có chỉnh sửa, bổ sung, giải trình thêm một số nội dung sau khi Bộ Tài chính tổ chức lấy ý kiến các cơ quan, đơn vị, chuyên gia và người dân.
Tuy nhiên, hầu hết các đề xuất về mức thuế và hàng hóa chịu thuế trong Dự thảo vẫn được Bộ Tài chính bảo lưu. Đặc biệt, các nội dung sửa đổi thuế gây nhiều tranh cãi, trong đó có nhiều chuyên gia không đồng tình Bộ Tài chính vẫn giữ lại, như đề xuất tăng thuế VAT phổ thông từ 10% lên 12% và tăng theo lộ trình, mỗi năm tăng thêm 1% cho tới khi bằng 12%; đánh thuế TTĐB với nước ngọt; đánh thuế thu nhập với lãi suất tiền gửi tiết kiệm; sửa đổi lại khung thuế thu nhập cá nhân…
Cũng theo đề xuất của Bộ Tài chính, sẽ tăng thuế VAT 2% đồng thời loại một số sản phẩm, hàng hóa khỏi nhóm ưu đãi thuế VAT (như nước sinh hoạt, một số máy móc thiết bị y tế, giáo dục…) và đánh thuế VAT với hoạt động chuyển nhượng, sang tên quyền sử dụng đất; tăng thuế với dòng xe bán tải; tăng thuế và chia thang bậc với thuế thu nhập cá nhân của người trúng thưởng…
Ngoài ra, Bộ Tài chính tiếp tục tăng khung thuế môi trường với xăng dầu và đã có phiên giải trình trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội; đang nghiên cứu để có thể đánh thuế tài sản trong năm 2018.
Lý giải về các đề xuất trên, Bộ Tài chính cho biết, mức thuế VAT của Việt Nam còn thấp so với các nước trong khu vực, do vậy cần phải điều chỉnh. Bộ này thừa nhận, việc tăng thuế VAT từ mức 10% lên mức 12% có thể tác động đến chi tiêu của hộ gia đình có thu nhập thấp.
Tuy nhiên, đối với những hộ có thu nhập thấp dễ bị tổn thương thì cần có những giải pháp hỗ trợ về an sinh, xã hội như chi cho giáo dục, y tế, cơ sở hạ tầng... để đem lại lợi ích nhiều hơn cho người nghèo. Hơn nữa, nếu một hộ nghèo tiết kiệm được trung bình 10.000 đồng do thuế suất thuế VAT thấp thì hộ giàu tiết kiệm được 40.000 đồng. Vì vậy, thuế suất thuế VAT thấp thực sự mang lại lợi ích cho người giàu hơn người nghèo.
Lên quan đến tăng thuế xuất nhập khẩu, theo Bộ Tài chính, hiện nay Việt Nam đã ký kết 10 hiệp định thương mại tự do (FTA) và sẽ có hiệu lực trong giai đoạn từ nay tới năm 2020. Việc thực hiện các cam kết FTA khiến hàng rào thuế quan bị dỡ bỏ, làm nguồn thu ngân sách nhà nước bị ảnh hưởng.
Cụ thể, ngân sách nhà nước sẽ hụt thu do giảm thuế nhập khẩu trong năm 2018 khoảng 30.150 tỷ đồng; năm 2019 hụt thu khoảng 36.340 tỷ đồng; năm 2020 hụt thu 43.965 tỷ đồng. Ngoài ra, thuế suất bình quân của toàn bộ hàng hóa nhập khẩu cũng giảm dần hàng năm theo lộ trình.
Nguồn thu ngân sách từ thuế xuất nhập khẩu giảm là một trong các lý do Bộ Tài chính đề xuất điều chỉnh tăng hàng loạt sắc thuế và bổ sung nhóm hàng hóa chịu thuế. Không những thế, việc tăng các loại thuế gián thu cũng bởi bội chi lớn, nợ công tăng cao.
Nên tính đến các giải pháp hiệu quả hơn
Tuy nhiên, thực tế lại không như quan điểm của Bộ Tài chính. Chẳng hạn, về thuế VAT, số liệu thống kê cho thấy hiện tại các nước trong khu vực, mức thuế này đang dao động 6%-12%.
Xét về tỉ trọng đóng góp của VAT trong tổng thu ngân sách của Việt Nam với thuế suất VAT phổ thông hiện nay là 10%, VAT đã chiếm tới 27,5% tổng thu ngân sách, trong khi với mức thuế suất trung bình EU cao hơn hẳn Việt Nam, VAT cũng chỉ chiếm trung bình 21,4% tổng thu ngân sách của các nước này.
Trước đề xuất này, nhiều bộ, ngành đã có các ý kiến trái chiều. Bộ Nội vụ, Ngân hàng Nhà nước... đồng tình với đề xuất của Bộ Tài chính nhưng ngược lại, nhiều bộ lại đề nghị xem xét, cân nhắc việc tăng thuế VAT lên 12%.
Đơn cử, Bộ Kế hoạch và Đầu tư lo ngại việc thay đổi chính sách thuế của Bộ Tài chính chỉ hướng tới huy động nguồn thu ngân sách nhà nước mà chưa tính đến chính sách thuế phải tạo động lực cho phát triển kinh tế, tạo điều kiện để phát triển DN, đóng góp nhiều hơn nữa nguồn thu cho ngân sách nhà nước.
“Theo tính toán của Tổng cục Thống kê, việc tăng thuế suất thuế VAT lên 12% sẽ gây tác động đến các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô như tăng trưởng GDP giảm 0,5%, chỉ số giá tiêu dùng tăng 2,28%. Do vậy, đề nghị Bộ Tài chính cân nhắc việc đề xuất điều chỉnh thuế VAT trong giai đoạn hiện nay” - Bộ Kế hoạch và Đầu tư nêu rõ.
Còn theo ý kiến của nhiều chuyên gia, trước khi Bộ Tài chính nghĩ tới “lựa chọn dễ thực hiện” là tăng thuế để bù hụt thu, Bộ này nên có giải pháp hiệu quả thu hồi nợ thuế, chống thất thu, trốn thuế, “chia chác” thuế…
Chỉ tính tới tháng 5/2017, tổng số tiền nợ thuế đã lên tới 75.534 tỷ đồng (gấp đôi số hụt thu do giảm thuế nhập khẩu trong năm 2018), đó là chưa tính tiền thuế nợ đã nộp ngân sách đang chờ điều chỉnh, tiền thuế nợ đang xử lý và tiền thuế nợ đang khiếu nại. Tổng số nợ thuế này bằng 6,2% tổng thu ngân sách nhà nước. Trong đó, số tiền thuế nợ trên 90 ngày (có khả năng thu hồi) là 48.207 tỷ đồng (bằng 4% tổng thu ngân sách nhà nước).
Ở khâu chống thất thu, riêng 11 tháng đầu năm 2017, qua thanh kiểm tra thuế, các cơ quan thuộc Bộ Tài chính đã tăng thu cho ngân sách hơn 16.300 tỷ đồng, giảm số chi hoàn thuế từ ngân sách 400 tỷ đồng…
Thực tế này cho thấy, chỉ cần Bộ Tài chính thu hồi được số nợ thuế có khả năng thu hồi và chống thất thu hiệu quả, số hụt thu từ giảm thuế xuất nhập khẩu sẽ được bù đắp, chưa thực sự cần tới tăng thuế.
Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long thì thẳng thắn: “Trong một nền kinh tế khó khăn, chúng ta cần khoan sức dân để làm kế bền gốc, đó là thượng sách tạo động lực cho sự phát triển bền vững, chúng ta không nên chọn phương án khiến người dân phải thêm căng mình đóng thuế” - ông Long quả quyết.
