Số hóa di sản

Hàng loạt những ứng dụng trên điện thoại thông minh được phát triển mạnh mẽ nhằm hỗ trợ cho nhu cầu của khách du lịch như TripAdvisor, Booking… hỗ trợ du khách tìm kiếm những địa chỉ, địa điểm tham quan, những vùng di sản đặc biệt cùng hệ thống cơ sở giải trí, vui chơi, lưu trú tại các vùng đó, khách du lịch có thể dễ dàng lựa chọn theo nhu cầu, sở thích và điều kiện tài chính của mình.

Bên cạnh đó, tại nhiều vùng du lịch đặc biệt như các di sản, khu du lịch, những ứng dụng này cũng có thể dễ dàng thay thế cho bản đồ giấy, có thể sử dụng ngoại tuyến và làm nhiệm vụ như một hướng dẫn viên du lịch. 

Điển hình, tại vùng di sản vịnh Hạ Long hiện nay, những ứng dụng này đã cập nhật nhanh chóng danh sách nhà nghỉ, khách sạn, cơ sở vui chơi, hệ thống điểm đến giúp khách du lịch có cái nhìn tổng quan nhất.  Thành phố Uông Bí cũng là nơi có nhiều điểm đến hấp dẫn như đất Phật Yên Tử, hồ Yên Trung,... cũng đã ra mắt ứng dụng cho điện thoại thông minh Dulichuongbi, gợi ý các lịch trình mẫu kèm dự kiến kinh phí, thời gian để du khách tự khám phá theo nhu cầu và điều kiện cụ thể.

Đặc biệt, công nghệ thực tế ảo đã kích thích sự tò mò của khách du lịch nhờ hình thức mới mẻ, sinh động, hệ thống dữ liệu và hình ảnh trực quan. Công nghệ này vừa hỗ trợ công tác bảo tồn các vùng di sản, vừa giúp công nghệ thực tế ảo đạt tầm cao mới. 

Điển hình, một số công trình thuộc quần thể di tích cố đô Huế (Thừa Thiên - Huế) cũng đã được ứng dụng công nghệ 3D, như lăng Tự Đức, cung An Định, bức tranh Long Vân Khế Hội (chùa Diệu Đế). Các nền tàng công nghệ hiện đại trước tiên mở ra hướng đi mới cho việc phát triển du lịch, giúp hình ảnh vùng di sản được thể hiện mới mẻ hơn, thu hút hơn với khách du lịch.

Công nghệ 3D xuất hiện như một biện pháp hữu hiệu trong việc bảo tồn, giữ được hình ảnh và giá trị của những di sản đang đối mặt với nguy cơ tồn vong. Công nghệ scanning 3D góp phần giúp các di sản có thể trường tồn được trong môi trường công nghệ số, bảo đảm giá trị di sản không bị mất đi.  Tại Quảng Nam, UBND tỉnh đã giao Trường đại học Duy Tân triển khai đề tài khoa học “Số hóa phố cổ Hội An trên nền công nghệ 3D nhằm bảo tồn và giới thiệu di sản Việt Nam ra thế giới”. 

Các dự án số hóa di sản cũng đang được nhiều nhà nghiên cứu tại nước ta thực hiện, hướng đến đối tượng là tất cả các di sản văn hóa, nghệ thuật của Việt Nam cả vật thể và phi vật thể. Trong đó, các dự án này đều hướng sự ưu tiên dành cho những di sản đang có nguy cơ mai một cao nhằm mục tiêu nghiên cứu, bảo tồn và phục dựng lại khi điều kiện cho phép. Tiếp đó là những di sản có giá trị lịch sử, du lịch nhằm mục tiêu quảng bá, giáo dục và thương mại.

Mặt khác, hiện nay, nhiều vùng di sản tự nhiên đã bị mất đi do ảnh hưởng của tự nhiên, địa chất cũng như con người cũng được tái hiện lại thông qua kho dữ liệu số, hình ảnh thực tế ảo giúp khách du lịch không quên đi những giá trị ý nghĩa của vùng.

Đồng thời, công nghệ hiện đại cũng góp phần quan trọng trong việc khảo sát, thực địa, nghiên cứu những vùng di sản có nguy cơ mai một, hư hỏng, giúp tìm kiếm và phát hiện những vết đứt gãy, lỗ hổng của di sản, từ đó giúp các nhà bảo tồn tìm ra phương hướng để bảo vệ di sản.

Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ vào công tác bảo tồn di sản cũng gặp những khó khăn nhất định. Trước hết, nhiều dữ liệu về di sản thường có liên quan đến những công trình nghiên cứu lịch sử, vì vậy các vấn đề bản quyền cần được đảm bảo để trong quá trình quảng bá, giới thiệu hình ảnh di sản không bị vướng mắc về vi phạm bản quyền. Mặt khác, nhiều vấn đề về mặt kỹ thuật của công nghệ cũng cần được nghiên cứu, xem xét kỹ càng để tránh làm tổn hại giá trị di sản. 

Hiện nay, không chỉ riêng Việt Nam, mà ở các nước tiên tiến, việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể cũng đều gặp những khó khăn về phương pháp và kỹ thuật. Đơn cử việc số hóa không gian lễ hội Cồng chiêng Tây Nguyên chỉ có thể áp dụng với phim, ảnh số, ghi âm.... nhưng rất khó có thể sử dụng các phương tiện này số hóa kỹ năng chỉnh chiêng của những nghệ nhân.

Công nghệ góp phần quan trọng trong việc phục dựng, bảo tồn và quảng bá rộng rãi hơn hình ảnh, giá trị của các di sản. Tuy nhiên, những công nghệ này cũng cần được nghiên cứu và ứng dụng linh hoạt, tránh làm tổn hại đến giá trị di sản cũng như cảnh quan du lịch.