Tại Hội nghị, các đại biểu nhấn mạnh, trong nhiều năm qua, tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống tồn tại dai dẳng trong các dân tộc thiểu số (DTTS) ở Việt Nam đã gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe, ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực và là một trong những khó khăn với sự phát triển kinh tế - xã hội, tiến bộ xã hội và sự phát triển bền vững của vùng DTTS.
Kết quả Điều tra về thực trạng kinh tế - xã hội của 53 DTTS cho thấy, tỷ lệ người DTTS tảo hôn năm 2018 là 21,9%, giảm 4,7% so với năm 2014 (26,6%), tương ứng với mức giảm trung bình khoảng xấp xỉ 1%/năm.
Mặc dù có những tín hiệu về tỉ lệ tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống có giảm trong những năm qua nhưng vẫn chưa đạt do với mục tiêu chung của Đề án 498 là “phấn đấu đến năm 2025 cơ bản ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng dân tộc thiểu số” và mục tiêu cụ thể “giảm bình quân 2% - 3%/năm số cặp tảo hôn và 3% - 5%/năm số cặp kết hôn cận huyết thống đối với các địa bàn, dân tộc thiểu số có tỷ lệ tảo hôn, kết hôn cận huyết thống cao”, “trên 90% cán bộ làm công tác dân tộc các cấp, cán bộ văn hóa - xã hội xã được tập huấn nâng cao năng lực, kỹ năng vận động, tư vấn, truyền thông thay đổi hành vi về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng dân tộc thiểu số vào năm 2025”.
Tại hội nghị, các đại biểu đã chia sẻ những thành tựu, khó khăn và thách thức trong quá trình triển khai Đề án 498.
Việc rà soát thực hiện Đề án cho thấy một số cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương chưa coi trọng đúng mức nhiệm vụ phòng, chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống; chưa quan tâm chỉ đạo và bố trí ngân sách địa phương đầy đủ cho thực hiện Đề án.
Công tác phối hợp giữa các đơn vị, các tổ chức đoàn thể trong thực hiện Đề án 498 chưa thường xuyên liên tục, thiếu đồng bộ. Khi triển khai, đội ngũ công chức, viên chức của Ủy ban Dân tộc và hệ thống cơ quan công tác dân tộc chưa được trang bị đầy đủ các kiến thức, kỹ năng để thực hiện có chất lượng các nhiệm vụ về phòng, chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống nói chung.
Hoạt động nâng cao năng lực trong khuôn khổ Đề án 498 còn hạn chế về nguồn lực thực hiện nên chưa đạt kết quả như mong đợi. Một bộ phận không nhỏ trong đồng bào DTTS chưa nhận thức đầy đủ về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống.
Một số hộ gia đình DTTS có hoàn cảnh kinh tế khó khăn thường cho con tham gia lao động sớm, kết hôn sớm (từ trên 10 tuổi), để giảm áp lực về kinh tế cho hộ gia đình. Những yếu tố này đã gây khó khăn, cản trở trong việc triển khai thực hiện Đề án 498.
Phát biểu tại hội thảo, bà Hoàng Hồng Hạnh – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc – nhấn mạnh, trong giai đoạn 2021-2025, cần đặt vấn đề tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong bối cảnh rộng lớn và đa chiều hơn.
“Cần thúc đẩy bình đẳng giới và tăng quyền năng của phụ nữ, bảo đảm cho phụ nữ tham gia lãnh đạo, cũng như tham gia vào quá trình ra quyết định trong hộ gia đình và ở cộng đồng. Đẩy mạnh các hoạt động phòng ngừa và ứng phó với mọi hình thức bạo lực đối với trẻ em gái và trẻ em trai DTTS, trong đó có tảo hôn cần phải là một ưu tiên quan trọng trong việc thúc đảy bình đẳng giới vùng DTTS”, bà Hạnh nói.
