Quá nhiều vụn vặt
- Thưa PGS, là người có nhiều nghiên cứu và phản biện, theo ông những điều mà ngành Giáo dục đã làm được trong năm 2014 là gì?
- Đối với giáo dục và đào tạo, trong năm 2014 vừa qua chúng ta đã thu được những thành tựu nhất định, đã từng bước đổi mới theo tinh thần của Nghị quyết 29, trong đó có một số việc làm cụ thể như đổi mới thi cử, đánh giá học sinh theo hướng phát triển năng lực người học, đặc biệt quan tâm tới các kỳ thi trong năm.
Nhưng điểm lại thì tôi thấy tất cả những thay đổi đều không căn bản mà khá vụn vặt, chắp vá và không có tính khả thi. Đơn cử như gần đây nhất là một kỳ thi quốc gia đưa ra dự kiến chuyển đổi thang điểm từ 10 thành 20.
Tôi hết sức bất ngờ vì đây là thay đổi cực kỳ vô duyên. Khi dư luận góp ý thì lại bỏ thang điểm 20. Những thay đổi vụn vặt như thế còn khá nhiều trong năm vừa qua, như không cho điểm học sinh tiểu học, cấm ra bài tập, không xếp loại học sinh tiểu học, không thi vào lớp 6… Những cái này là vụn vặt, không mang tính khả thi.
Rồi nữa, đó là không chấm điểm tiểu học mà chỉ nhận xét bằng lời. Tại sao lại không cho điểm khi điểm số là cách định lượng quan trọng mà ở đâu cũng dùng đến? Không cho điểm cấp 1 thì cấp 2, cấp 3 thế nào? Trong khi vào đại học thì chênh nhau nửa điểm đã là chuyện trượt hay đỗ.
Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) lập luận rằng, những việc làm này là để giảm học thêm, dạy thêm. Tất cả lập luận đó là sai lầm. Chúng ta giảm áp lực kiểu này là cào bằng năng lực của học sinh chỉ bằng hai mức đạt và không đạt. Trong khi trẻ con luôn muốn vươn lên là một điều lành mạnh, không hề tiêu cực. Có vậy mới thúc đẩy sự sáng tạo, học sinh vươn lên.
 |
| Phó Giáo sư Văn Như Cương |
Thế nên nghĩ không cho điểm để giảm bớt áp lực là hoàn toàn không hợp lý. Thứ hai, phụ huynh không biết con em mình đứng ở đâu trong lớp. Còn việc tránh học thêm thì trái lại, phụ huynh càng muốn cho con đi học thêm. Rồi lộ trình cấp 2, cấp 3 chưa có. Tôi thấy khó hiểu bởi có sự thay đổi không mang tính khả thi.
- Nhiều người đánh giá năm 2014 là một năm “sóng gió” của ngành Giáo dục, quan điểm của ông ra sao?
- Tôi đồng ý với ý kiến này. Nếu mà nói những vụ việc lớn thì cá nhân tôi cũng sắp xếp ra 10 sự kiện. Những vụ việc như 600 học sinh phải bỏ học là đáng phải suy nghĩ, rồi sự kiện bạo lực học đường ngày càng nhiều. Có vẻ như bạo lực lại tăng hơn…
Nói về năm 2014, nói chung có thay đổi nhưng là đổi khác, chứ không phải đổi mới. Dư luận lấy làm lạ hình như Bộ GD-ĐT chỉ nghĩ làm cho khác trước chứ không phải đổi mới. Ví dụ thang điểm 20 như tôi nói ở trên.
Đề thi không đánh đố
- Vậy theo ông, sự kiện nào có tác động lớn đến xã hội?
- Đó là việc nhập hai kỳ thi tốt nghiệp THPT và thi tuyển sinh đại học, cao đẳng (ĐH, CĐ) vào làm một, gọi chung là kỳ thi THPT quốc gia. Chủ trương này có thể đúng và có thể tốt mặc dù vẫn còn những ý kiến trái chiều.
Ngay như việc tổ chức cụm thi đã có vấn đề, cần phải đảm bảo quyền lợi cho học sinh. Bộ GD-ĐT phải đặt ra ngưỡng học sinh đi bao xa, căn cứ vào đâu để nói một cụm thi chung cho hai tỉnh. Nếu tôi làm, tôi sẽ xem mật độ học sinh lớp 12 phân bố như thế nào ở các tỉnh. Chỗ nào mật độ cao thì chấm nhiều cụm. Như vậy phải căn cứ mật độ để quy định số lượng cụm thi thế nào.
- Trong kỳ thi THPT quốc gia, một trong những yếu tố quan trọng đánh giá chất lượng học tập của thí sinh là đề thi. Theo ông, đề thi nên theo hướng như thế nào?
- Cấu trúc của đề thi gồm nhiều câu, trong đó có cả câu dễ và câu khó. Tuy nhiên, khi ra đề thi, Bộ GD-ĐT cần xem xét cách ra đề trong chương trình nâng cao và không nâng cao để thí sinh không học chương trình nâng cao vẫn có thể làm được bài tập, câu hỏi nâng cao.
Khi thí sinh làm bài thi xong, việc chấm thi cũng rất quan trọng nên Hội đồng chấm thi ở các địa phương, trường THPT và ĐH, CĐ nên chọn những người có năng lực và phẩm chất tốt để chấm thi khách quan, chính xác và an toàn.
Kết quả của kỳ thi THPT quốc gia năm 2015 sẽ được lấy làm căn cứ để các trường ĐH, CĐ thực hiện công tác tuyển sinh. Tuy nhiên, trong Dự thảo Quy chế tuyển sinh ĐH, CĐ hệ chính quy, Bộ GD-ĐT cũng nên tính toán đến việc đảm bảo chất lượng nguồn tuyển thí sinh “đầu vào” bằng cách quy định chỉ tiêu tuyển sinh cho các trường ĐH, CĐ. Chẳng hạn, nếu các trường tuyển vượt chỉ tiêu vài phần trăm cũng có thể chấp nhận được. Nếu cố ý tuyển vượt chỉ tiêu thì sẽ bị kỷ luật.
- Năm 2014 không mấy suôn sẻ, vậy ông có kỳ vọng những tín hiệu tích cực vào năm nay 2015?
- Chúng ta đã bắt đầu “nhúc nhích” thực hiện chủ trương đổi mới căn bản toàn diện giáo dục. Nếu quyết tâm thì năm 2015 là năm chúng ta phải đặt rất nhiều cơ sở để tiếp tục cho vài năm nữa thành công. Phải tập trung toàn lực trong ngành cũng như ngoài ngành. Việc đó cần làm một cách có lộ trình.
Chúng ta phải đặt được những dấu chân đầu tiên đúng và cần thiết. Cần nhanh chóng có chương trình khung, cụ thể, rồi đến chương trình cụ thể từng môn. Làm một năm thì quá chậm, phải xúc tiến được viết sách giáo khoa thì mới hy vọng thay sách được theo đúng tiến độ.
Hy vọng năm 2015 chúng ta làm được những điều lớn. Ví dụ như mục tiêu của phổ thông là gì, học được gì, tri thức học đến đâu, có như chương trình bây giờ không, “nhét” cho học sinh đủ thứ.
Về con người học đến đâu, học bao nhiêu phần trăm, rèn luyện nhân cách, thái độ ứng xử, trang bị kỹ năng lao động cần thiết cho học sinh thế nào. Học hết cấp 3, học sinh phải biết lao động đơn giản để phục vụ bản thân mình. Bao nhiêu năm nói giảm tải mà học sinh vẫn học “chết” thôi.
Việc cần làm nữa là cấu trúc lại hệ thống các trường đào tạo sư phạm, ví dụ như có cần hệ CĐ nữa không? Cấu trúc lại chương trình hệ thống sư phạm để đào tạo ra giáo viên phục vụ được cải cách giáo dục khi họ ra trường, để giáo viên ra trường bắt kịp với đổi mới. Chúng ta phải xác định đào tạo mới ít thôi, cơ bản đào tạo lại.
Thêm nữa, năm 2015 muốn làm tốt giáo dục thì lãnh đạo Bộ GD-ĐT, các Sở GD-DT cần phải mạnh dạn đổi mới tư duy cũng như phong cách làm việc. Bởi năng lực của cán bộ chỉ đạo cũng là khâu quyết định thành công.
Bởi theo kế hoạch, năm 2018 sẽ bắt đầu thay sách giáo khoa mới. Cho tới nay việc đổi mới này chưa động tĩnh, ngay ở chương trình, những nét lớn của khung chương trình vẫn chưa xong. Xác định phổ thông 12 năm là chấp nhận, nhưng cũng cần phải xác định lại nhiệm vụ các cấp học là học cái gì ở từng cấp, đó là một khung sơ bộ. Tiếp sau đó mới tính tới chuyện nhỏ hơn như học chữ như thế nào, học làm người như thế nào, định hướng nghề nghiệp…
Tôi hy vọng ít nhất trong năm 2015 phải hoàn thành được bộ khung chương trình, đây là một khối lượng công việc rất lớn trước mắt, nếu không cắt ra từng việc để làm từ năm 2015 thì tôi nghĩ không xong được.
- Trân trọng cảm ơn PGS!
