Tuy nhiên, hiện nay, cũng như nhiều địa phương khác, ở Hà Nội, việc phân loại rác thải tại nguồn chỉ mang tính phong trào nên việc xử lý rác thải nhựa gặp nhiều khó khăn.
Ô nhiễm “chồng” ô nhiễm
Tối Trung thu năm 2019 tại các tuyến phố Hàng Mã, Hàng Lược, Đồng Xuân (quận Hoàn Kiếm, Hà Nội), không khí vui chơi đêm rằm Trung thu rất náo nhiệt. Hàng nghìn người chen chân vui chơi, ngắm cảnh, chụp ảnh, mua sắm.
Thế nhưng, sau đó là các tuyến phố Hàng Mã, Hàng Lược “oằn mình” với lượng rác thải nhựa do người bán hàng, du khách đi chơi Trung thu bỏ lại. Những cốc nhựa đựng nước uống dùng một lần vứt bừa bãi trên đường phố, từ dưới lòng đường lên đến vỉa hè đâu cũng thấy rác, khiến những người công nhân vệ sinh môi trường rất vất vả thu gom dọn dẹp đến khoảng 3h sáng hôm sau mới xong để trả lại môi trường sạch đẹp cho khu phố.
Theo thống kê của Bộ TN&MT, chỉ tính riêng hai thành phố lớn là Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh thải ra môi trường khoảng 80 tấn nhựa và túi nilon/ngày. Trong cả nước, lượng chất thải nhựa và túi nilon chiếm khoảng 8 - 12% trong chất thải rắn sinh hoạt.
Ước tính trung bình khoảng 10% lượng chất thải nhựa và túi nilon không được tái sử dụng mà thải bỏ hoàn toàn thì lượng chất thải nhựa và túi nilon thải bỏ xấp xỉ khoảng 2,5 triệu tấn/năm. Đây là gánh nặng cho môi trường, thậm chí dẫn tới thảm họa “ô nhiễm trắng” (là cụm từ mà các nhà khoa học dùng để gọi về một loại ô nhiễm do túi nilon gây ra cho môi trường, các hạt vi nhựa sẽ theo chuỗi thức ăn làm tăng nguy cơ dẫn đến nhiều bệnh lý cho các loài sinh vật, bao gồm cả con người).
Mặt khác, ở Việt Nam, vì quy trình phân loại và tái chế rác chưa được hoàn thiện và thực hiện chuẩn chỉnh nên xảy ra tình trạng người dân tái chế thủ công. Ví dụ như tại bãi rác Nam Sơn (Sóc Sơn, Hà Nội) mỗi ngày có khoảng 600 người đi nhặt rác thải nhựa và bán lại cho các làng nghề tái chế.
Theo đánh giá của các chuyên gia môi trường, đây là nguyên nhân gây ra ô nhiễm thứ cấp khi các công nghệ tái chế ở các làng nghề chủ yếu là thủ công. Để khắc phục tình trạng này thì vấn đề nâng cấp công nghệ xử lý rác thải nhựa là vô cùng cấp thiết.
Tiềm năng ngành công nghiệp tái chế rác thải
Bà Elsbeth Akkerman - Đại sứ Vương quốc Hà Lan chia sẻ tại hội thảo “Giảm rác thiểu rác thải nhựa – Hành động của chính quyền, doanh nghiệp và người dân” diễn ra mới đây rằng, tuy là một vấn đề đáng lo ngại khi hiện tại trong số lượng rác thải nhựa chỉ có 14% được tái chế, 40% được xử lý thu gom, 40% còn lại được chôn lấp và đổ ra môi trường nhưng nhìn theo khía cạnh tích cực, đây cũng là một tiềm năng lớn cho ngành công nghiệp tái chế rác thải phát triển.
Nhưng làm thế nào để ngành công nghiệp tái chế rác thải phát triển thì đó là một câu hỏi lớn. Được biết, trong bối cảnh phải đối mặt với nhiều vấn đề về suy thoái, ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, đặc biệt ô nhiễm do rác thải nhựa, Hà Nội đã nỗ lực hành động bằng việc tích cực tham gia đối thoại, chia sẻ thông tin, xây dựng mạng lưới hợp tác, cùng cộng đồng quốc tế ngăn chặn hiểm họa của ô nhiễm rác thải nhựa. Nhiều hội thảo huy động sáng kiến quốc tế và địa phương nhằm kêu gọi các bên liên quan đồng hành cùng thành phố trong cuộc chiến chống rác thải nhựa.
UBND TP. Hà Nội cũng đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo kết hợp nhiều việc làm cụ thể nhằm giảm rác thải nhựa như thí điểm thu gom vỏ hộp sữa giấy tại 637 trường học; yêu cầu các cơ quan, công sở không sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần; vận động, hỗ trợ các chuỗi nhà hàng thay thế cốc, thìa, ống hút nhựa bằng sản phẩm thân thiện với môi trường…
Không những vậy, các doanh nghiệp, với cam kết trách nhiệm xã hội đã bắt đầu thực hành quản lý và hạn chế rác thải nhựa.
Đơn cử như Khách sạn Fortuna mỗi năm đã giảm được 238.860 chai nhựa, 73.000 ống hút nhựa, 36.648kg túi nhựa…; Tập đoàn Unilever Việt Nam đang nỗ lực cắt giảm 100 tấn nhựa trong sản xuất hàng năm, đã thông qua việc giảm thành phần sản xuất bao bì, tiến tới không dùng sản phẩm nhựa trong sản xuất…
Nhiều doanh nghiệp cũng cung cấp sản phẩm thay thế để hạn chế rác thải trong tiêu dùng và thực phẩm sạch không chất độc hại như Xanh Shop, Sạp hàng chàng Sen, Trạm Refill Station... Các phong trào hạn chế các sản phẩm nhựa sử dụng một lần cũng đang được người dân hưởng ứng rộng rãi.
Đặc biệt là trong giới trẻ, không chỉ dừng lại ở việc hạn chế dùng đồ nhựa sử dụng một lần, các dự án xử lý rác thải nhựa cũng được tổ chức, phát động và lan tỏa mạnh mẽ như dự án làm gạch sinh thái ecobrick từ túi nilon, dự án nhặt rác, thu gom vỏ hộp sữa...
Đặc biệt, nhằm hạn chế hiệu quả lượng rác thải nhựa, Hà Nội đã ban hành kế hoạch đến năm 2025 không sử dụng đồ nhựa dùng một lần. Tuy nhiên, theo bà Lê Thanh Thủy – Trưởng phòng Quản lý dự án và truyền thông - Chi cục Bảo vệ môi trường Hà Nội, để kế hoạch trên được thành công, rất cần sự đồng lòng của chính quyền, doanh nghiệp và người dân.
Ông Nguyễn Việt Dũng – Giám đốc Trung tâm Truyền thông, Bộ TN&MT: “Rác thải nhựa là một nguồn tài nguyên nhưng đang ở sai chỗ. Để biến rác thải nhựa trở thành tài nguyên cần giải pháp đồng bộ từ nỗ lực phân loại rác tại nguồn đến việc hoàn thiện cơ chế khuyến khích công nghệ xử lý rác thải nhựa hiện đại.
Bên cạnh đó, cần sự cam kết, phối hợp của cả chính quyền, người dân và doanh nghiệp. Thực hiện áp dụng những chế tài xử phạt nghiêm khắc với những trường hợp vi phạm trong xử lý rác thải nhựa”.
Bà Elsbeth Akkerman – Đại sứ vương quốc Hà Lan tại Việt Nam:“Để thay đổi thái độ của chúng ta đối với vấn đề rác thải nhựa, cần có sự nỗ lực từ nhiều cấp độ, từ toàn cầu đến quốc gia, từ Chính phủ đến công dân và từ doanh nghiệp đến người tiêu dùng. Do đó, Hà Nội sẽ luôn cần các đối tác quốc tế (bao gồm cả Hà Lan) cùng đồng hành để tìm kiếm những giải pháp phù hợp”. Hồng Minh (ghi)
