Sông Tô Lịch dài hơn 14km, bắt nguồn từ phường Nghĩa Đô (quận Cầu Giấy), đổ ra sông Nhuệ - đoạn xã Hữu Hòa (huyện Thanh Trì). Từ quá khứ đến hiện tại, sông Tô Lịch gắn bó với đời sống cư dân nội thành, mang nhiều giá trị lịch sử, văn hóa. Tuy nhiên, nhiều năm gần đây, dưới sức ép của quá trình đô thị hóa, quy hoạch xây dựng không đồng bộ cùng sự thiếu ý thức của người dân sống ven sông đã làm cho lòng sông bị thu hẹp, một số đoạn hành lang bảo vệ bị lấn chiếm, tập kết rác và xả nước thải bừa bãi; chất lượng nước sông bị ô nhiễm nghiêm trọng.
Trung bình mỗi ngày, sông Tô Lịch phải tiếp nhận khoảng 160.000m3 nước thải sinh hoạt. Hầu hết lượng nước thải này không được xử lý hoặc xử lý chưa đạt quy chuẩn đã xả trực tiếp ra sông.
Trong những năm qua, TP Hà Nội đã dành nhiều nguồn lực để hồi sinh các dòng sông chết chảy qua nội thành, đặc biệt trong đó là sông Tô Lịch, sông Lừ, sông Sét, Kim Ngưu.. Hà Nội đã nỗ lực thực hiện một số giải pháp để làm sạch hệ thống sông nói chung, sông Tô Lịch nói riêng.
Một số trạm xử lý nước thải đã được xây dựng. Năm 2013, Nhà máy xử lý nước thải Yên Sở (quận Hoàng Mai) có công suất 200.000m3/ngày đêm đã được TP đưa vào vận hành, với nhiệm vụ thu gom, xử lý nước thải của sông Sét và Kim Ngưu.
Một số dự án cũng được tiến hành nhằm thu gom và xử lý nước thải như hệ thống thu gom, xử lý nước thải đô thị khu vực quận Hà Đông và Sơn Tây, công suất lần lượt 45.000m3/ngày đêm và 20.000m3/ngày đêm; hệ thống thu gom và Nhà máy xử lý nước thải Phú Đô công suất 84.000m3/ngày đêm.
Tuy nhiên, những giải pháp nêu trên vẫn chưa đạt kỳ vọng, đặc biệt là với sông Tô Lịch. Vì vậy, khi gói thầu số 1 Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá (công suất 270.000m3/ngày đêm) đã hoàn thành và bắt đầu vận hành thử nghiệm từ ngày 1/12/2024, kỳ vọng lộ trình cải tạo môi trường nước sông Tô Lịch sẽ sớm thành hiện thực; trong đó có công việc quan trọng là triển khai dự án bổ cập nước sông Hồng vào sông Tô Lịch, dự kiến bắt đầu vận hành từ 2/9/2025.
 |
Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá bước vào giai đoạn 6 tháng vận hành thử nghiệm. (Ảnh: Di Linh) |
Đại diện Sở Xây dựng cho biết, về việc làm ống ngầm dẫn nước từ sông Hồng vào Hồ Tây để làm sạch sông Tô Lịch, Sở đã tính toán các phương án. Phương án tốt nhất hiện nay để tạo dòng chảy cho sông Tô Lịch là lấy nước từ sông Hồng đưa vào ngõ 464 Âu Cơ, đi ngầm qua đường Âu Cơ.
Hiện Hà Nội đã thu gom nước thải ở các cổng xả thải dọc sông Tô Lịch để chuyển về Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá. Sau khi đưa vào vận hành thử nghiệm, dự kiến phát sinh khoảng 200 tấn bùn thải/ngày.
Ngoài ra, Sở Xây dựng Hà Nội sẽ lập báo cáo dự án xử lý, tái chế bùn thải thoát nước đặt ở huyện Thường Tín. Mục tiêu của dự án trên là để xử lý từ 1.500 tấn, sau đó nâng công suất lên là 3.000 tấn bùn thải/ngày đêm. Bùn thải sau xử lý sẽ được vào tái sử dụng tại các nhà máy làm xi măng, hoặc để trồng cây…
PGS.TS Bùi Thị An, nguyên Ủy viên Ủy ban Khoa học, công nghệ và Môi trường của Quốc hội đánh giá cùng với các dự án xử lý nước thải, cấp nước cho các dòng sông; thì để hồi sinh các dòng sông chết, Hà Nội cần tập trung nâng cao nhận thức về môi trường cho các chuyên gia, người làm chuyên môn, đặc biệt là người dân. “Cần minh bạch phương án, kinh phí, đơn vị thực hiện… để các nhà khoa học, giới chuyên môn giám sát, phản biện. Làm rõ công tác quản lý, phân cấp quản lý sông Tô Lịch sau tiến hành cải tạo, rõ người, rõ trách nhiệm, rõ phương án… để tạo sự đồng thuận trong Nhân dân”, bà An nói.
