"Hội nghị Diên Hồng" tìm cách phát triển năng lượng

Hôm nay, 22/7, hơn 300 đại biểu lãnh đạo các ban, bộ, ngành Trung ương và địa phương, cộng đồng doanh nghiệp (DN) trong nước, các đại sứ quán, hiệp hội DN nước ngoài, các diễn giả quốc tế và trong nước và khoảng gần 1.500 đại biểu tham gia tại 63 điểm cầu tại các tỉnh, thành phố trong nước và 30 điểm cầu quốc tế đã tham dự Diễn đàn cấp cao năng lượng Việt Nam 2020. 

Sự kiện do Ban Kinh tế Trung ương (BKTTW) và Chính phủ đồng chủ trì nhằm triển khai thực hiện Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị về “Định hướng phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2023, tầm nhìn đến năm 2045” 

Thách thức mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia

Phát biểu tại Diễn đàn, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng nhấn mạnh, ngành năng lượng Việt Nam đã cơ bản bảo đảm năng lượng cho phát triển kinh tế-xã hội của đất nước với chất lượng ngày càng được cải thiện, đóng góp quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội tại nhiều địa phương và cả nước.

Cụ thể, năm 2019, sản lượng điện sản xuất và nhập khẩu đạt khoảng 240,1 tỷ kWh, công suất đặt nguồn điện hệ thống điện quốc gia đạt xấp xỉ 56.000 MW. Sản lượng dầu thô đạt 13,1 triệu tấn (trong nước đạt 11,07 triệu tấn, ngoài nước đạt 2,03 triệu tấn) và khí đạt 10,2 tỷ m3; sản lượng khai thác than đạt 44,9 triệu tấn (TKV đạt khoảng 39 triệu tấn, Tổng công ty Đông Bắc đạt khoảng 5,9 triệu tấn).

Phó Thủ tướng đáinh giá, ngành năng lượng Việt Nam đã vươn mình trở thành ngành kinh tế có quy mô lớn, phát triển năng động và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng. Việc tiêu thụ năng lượng gia tăng đáng kể. Cơ cấu tiêu thụ năng lượng chuyển dịch theo hướng công nghiệp hóa và từng bước chuyển đổi ngành năng lượng sang hoạt động theo cơ chế thị trường. Người dân, DN đều đã có ý thức trong việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Nguồn lực lớn cho đầu tư phát triển ngành năng lượng được huy động với sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế, nòng cốt là các DN Nhà nước… 

Hơn 300 đại biểu tham dự tại hội trường.

Tuy nhiên, Phó Thủ tướng lưu ý, mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia hiện đối mặt với nhiều thách thức do một số chỉ tiêu biến động theo chiều hướng bất lợi như trữ lượng và sản xuất của than, dầu thô và khí đã và đang suy giảm dần hàng năm.

“Việc này dẫn đến yêu cầu nhập khẩu năng lượng ngày càng lớn, giảm khả năng tự chủ về năng lượng của nước ta và tăng sự phụ thuộc vào các nền kinh tế quốc gia khác”-Phó Thủ tướng đánh giá.

Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng ngành năng lượng còn một số bất cập. Nhiều dự án năng lượng chậm tiến độ, nhất là nhiều dự án nguồn điện than lớn triển khai rất khó khăn do không được sự ủng hộ của nhiều địa phương. Trình độ công nghệ trong một số lĩnh vực chưa cao; hiệu quả khai thác, sử dụng năng lượng còn thấp. Thị trường năng lượng cạnh tranh phát triển chưa đồng bộ, chính sách giá năng lượng còn một số bất cập. Công tác bảo vệ môi trường trong ngành năng lượng có lúc chưa được quan tâm đúng mức, gây một số bức xúc xã hội…

Thách thức vốn đầu tư

Trao đổi tại Diễn đàn, Trưởng BKTTW Nguyễn Văn Bình đã đưa ra 2 còn số: Vốn đầu tư cho ngành năng lượng nói chung đến năm 2030 là 150 tỷ đồng, cho ngành điện nói riêng xấp xỉ  80 tỷ USD. “Đây là thách thức rất lớn cho đất nước chúng ta với tư cách là một nước đang phát triển có mức thu nhập trung bình thấp. Ngân sách chúng ta không thể đáp ứng được nhu cầu này!”- Trưởng ban KTTW nhấn mạnh.

Trưởng BKTTW cho biết, lần này, chủ trương của Đảng là làm sao xây dựng được một thị trường năng lượng đồng bộ. “Nói thì dễ nhưng thị trường năng lượng của chúng ta chưa đồng bộ, và từ đó nó kìm hãm nhiều mặt phát triển. Trong khi đó giá năng lượng của chúng ta chưa theo giá thị trường…”- Trưởng BKTTW phân tích và khẳng định, lần này Đảng và Nhà nước đặt nhiệm vụ phải xây dựng thị trường năng lượng đồng bộ và giá phải theo giá thị trường để khuyến khích mọi thành phần kinh tế tham gia vào phát triển năng lượng tại Việt Nam. 

“Nếu không có những điểm mấu chốt như vậy thì không thể khuyến khích được các thành phần kinh tế, đặc biệt là thành phần kinh tế tư nhân tham gia vào thị trường năng lượng. Và chúng ta phải tránh mọi biểu hiện của sự cạnh tranh không lành mạnh của độc quyền, thiếu minh bạch. Đó là những tiền đề rất lớn để có thể đáp ứng được nhu cầu về nguồn lực cho việc phát triển năng lượng Việt Nam…”- Trưởng BKTTW khẳng định.

Ông cũng cho rằng, trong thời gian qua, đặc biệt là ngay từ khi Nghị quyết 55 được ban hành, khí thế, động lực tham gia của khu vực tư nhân trong nước và quốc tế đối với phát triển năng lượng Việt Nam là rất lớn. “Đây là vấn đề mà tôi cho rằng rất đổi mới, đột phá trong lĩnh vực này!”- Trưởng BKTTW quả quyết.

Chuyển đổi theo cơ chế thị trường

Trong phát biểu tại Diễn đàn, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cũng nhấn mạnh câu chuyện chuyển đổi ngành năng lượng theo cơ chế thị trường. 

Phó Thủ tướng cho biết, thời gian qua, Thủ tướng Chính phủ cũng quan tâm chỉ đạo thực hiện xây dựng cơ chế, thể chế chuyển đổi ngành năng lượng sang hoạt động theo cơ chế thị trường.

Cho đến nay, ngành điện Việt Nam đã hoạt động với mô hình thị trường bán buôn điện cạnh tranh (từ đầu năm 2019) và việc điều chỉnh giá bán lẻ điện đã được thực hiện theo cơ chế thị trường, có sự kiểm soát của Nhà nước. Ngành than còn khâu cung cấp than cho điện chưa thực hiện theo đúng cơ chế thị trường. Còn ngành khí đã hoạt động cạnh tranh khâu khai thác và nhập khẩu khí tự nhiên với một đầu mối thu mua tại thượng nguồn mỗi dây chuyền khí, hệ thống khí; cạnh tranh kinh doanh nhập khẩu và phân phối trên thị trường nội địa đối với các loại LPG, CNG, LNG.

Thủ tướng Chính phủ cũng đã chỉ đạo xây dựng và sớm hoàn thiện Đề án phát triển thị trường năng lượng cạnh tranh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, bảo đảm bám sát các chủ trương, định hướng, giải pháp tại Nghị quyết 55. Trong đó, sớm đưa thị trường bán lẻ điện cạnh tranh vào thí điểm năm 2022 và phấn đấu có thị trường hoàn chỉnh từ năm 2023; vận hành thị trường than cạnh tranh đầy đủ tại các phân khúc thị trường than giai đoạn 2026-2030. 

“Các cơ quan liên quan cần đẩy nhanh tiến độ nghiên cứu, thí điểm mô hình thị trường cạnh tranh phân phối khí đường ống hạ nguồn, từng bước đồng bộ thị trường khí với thị trường điện ở nước ta”- Phó Thủ tướng đề nghị.