Hội đồng trường, hiệu trưởng: Cần rõ 'vai' để tránh chồng chéo, lạm quyền

 PGS.TS. Hoàng Minh Sơn – Hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa Hà Nội.
PGS.TS. Hoàng Minh Sơn – Hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa Hà Nội.
(PLVN) - Theo PGS.TS. Hoàng Minh Sơn – Hiệu trưởng Trường Đại học (ĐH) Bách khoa Hà Nội, các thành viên của Hội đồng trường (HĐT) cần nhận định rất rõ về vai trò, trách nhiệm và thẩm quyền để tránh chồng chéo giữa chức năng điều hành của ban giám hiệu với chức năng quản trị đường hướng chiến lược, chính sách của HĐT. Về phía các hiệu trưởng, việc không nhận thức rõ được thẩm quyền của mình đến đâu có thể dẫn đến lạm quyền. 

Là hiệu trưởng của một trong những trường ĐH công lập hàng đầu Việt Nam, ông nhận thấy Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học (GDĐH) đã chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2019 mang lại những thách thức – thuận lợi nào với lộ trình tự chủ của trường?

- Năm 2014, Chính phủ đã có nghị quyết 77. Trên cơ sở Nghị quyết này, có 23 trường đã thí điểm thực hiện quyền tự chủ, đổi mới cơ chế tổ chức hoạt động. Khi luật này có hiệu lực, hầu hết những điều, những nội dung thí điểm trong Nghị quyết 77 nay được luật hóa. Như vậy, khi luật ra đời, các trường đã được thí điểm trước, đã có thời gian, có kinh nghiệm. Đây chính là thuận lợi đầu tiên.

Theo luật mới, hầu hết các nội dung về thực hiện nhiệm vụ chuyên môn có mức tự chủ rất cao, Nhà nước chỉ còn kiểm soát khá chặt việc mở ngành, liên kết đào tạo nhưng với những trường đã được kiểm định về cơ sở đào tạo, kiểm định chương trình tốt, các điều kiện sẽ mở dần ra, rất thuận lợi. 

Về mặt tổ chức và nhân sự, nếu như trước kia, cơ cấu tổ chức hoạt động, việc bổ nhiệm hiệu trưởng nhà trường được quy định rất rõ trong điều lệ trường ĐH thì bây giờ việc này đưa về các trường, các trường sẽ quy định rõ hơn ở trong quy chế tổ chức hoạt động của mình, như vậy sẽ phù hợp với đặc điểm của từng trường, đồng thời các trường cũng sẽ chủ động hơn trong việc xây dựng cơ cấu tổ chức, quy trình lựa chọn hiệu trưởng, phó hiệu trưởng làm sao cho phù hợp nhất với trường mình.

Theo luật, HĐT sẽ quyết định nhân sự hiệu trưởng rồi trình cơ quan quản lý nhà nước là Bộ Giáo dục và Đào tạo để công nhận. Đây là thay đổi rất lớn.

Về cơ cấu tổ chức bên trong, các trường xây dựng mô hình về sau phát triển mô hình ĐH có các trường bên trong hay việc ở trong trường thì tổ chức các đơn vị như thế nào, các vị trí quản lý ra sao… thì luật cũng đã cho phép. Đây là điều rất thuận lợi bởi vì muốn đổi mới gì thì cơ cấu tổ chức hoạt động cũng như đội ngũ lãnh đạo quản lý là hết sức quan trọng. 

Thứ ba là về mặt tài chính - tài sản, luật cũng nêu rõ các quyền mở rộng mà trường được thực hiện, như học phí, quyết định các dự án đầu tư sử dụng kinh phí từ hoạt động của trường... Tất nhiên, phần này vẫn phải theo các luật khác chứ không phải Luật GDĐH bao quát hết được.

Tóm lại là khi luật có hiệu lực các trường có một khung pháp lý rất rõ để có thể phát huy được quyền chủ động của mình, phát huy được hết nội lực cũng như có điều kiện để thu hút nguồn lực từ bên ngoài.

Chúng tôi nghĩ rằng chưa nói đến luật khác thì những gì có thể mở rộng được trong phạm vi khuôn khổ của 1 luật chuyên ngành thì Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật GDĐH cũng đã mở ra quyền tự chủ rất cao và cũng khá chặt chẽ để đảm bảo các trường thực hiện quyền tự chủ cho mình, đồng thời vẫn đảm bảo được tính trách nhiệm xã hội và giải trình với xã hội chứ không phải là mở ra một cách tự do.

Còn về khó khăn, thách thức, theo tôi có mấy điểm. Thứ nhất, về thực hiện luật, ngoài 23 trường đã có kinh nghiệm trong triển khai - mà ngay cả 23 trường không phải tất cả các trường đều thực hiện tốt như nhau – thì trong 170 trường ĐH công lập chắc chắn rất nhiều trường khi triển khai thực hiện luật này với những nội dung quyền tự chủ cao hơn sẽ bỡ ngỡ, cần lộ trình để tìm hiểu kỹ để triển khai.

Khi luật có hiệu lực cũng sẽ tạo ra môi trường cạnh tranh, đây vừa là thuận lợi nhưng cũng như một thách thức, trong đó thách thức đầu tiên là về năng lực quản trị của hệ thống các cơ sở GDĐH.

Thứ hai, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật GDĐH tăng cường quyền tự chủ của các trường nhưng bản thân chỉ luật này không thì chưa đủ mà còn hàng loạt các luật khác nữa kèm theo như Luật Đầu tư công, Luật Ngân sách sách, Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức hay Luật Công nghệ vì bản thân các trường ĐH lĩnh vực hoạt động không chỉ giáo dục, đào tạo mà còn nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ, tài chính, đầu tư rồi vấn đề tuyển dụng, bổ nhiệm, quản lý cán bộ…

Do đó, nếu chỉ luật này không thì khi làm việc các trường chắc chắn sẽ cảm thấy vướng các luật khác bởi mức tự chủ theo các luật khác thì chưa phải là cao và nhiều vấn đề còn chưa rõ ràng. Điểm thứ ba, rất quan trọng là luật được sửa đổi nhưng cơ chế tài chính, phân bổ tài chính nhà nước mà trong luật ghi là theo năng lực, theo cơ chế đấu thầu giao nhiệm vụ nhưng hiện nay chưa được cụ thể hóa.

 Theo luật mới, HĐT của trường ĐH công lập là tổ chức quản trị, thực hiện quyền đại diện của chủ sở hữu là Nhà nước (đối với trường công) hoặc nhà đầu tư (đối với trường tư) và các bên có lợi ích liên quan. Trong khi đó, Hiệu trưởng cơ sở GDĐH công lập do HĐT quyết định và thực thi các nhiệm vụ do HĐT giao. Ông có nhận định như thế nào về việc này, cũng như tác động của nó tới việc thúc đẩy lộ trình tự chủ của ĐH?

Ở đây có mấy điểm tốt nhưng cũng có mấy rủi ro chúng ta cần phải lưu ý. Điểm tốt thứ nhất là HĐT nếu chọn được người làm tốt thì sẽ phát huy được trí tuệ tập thể để đưa ra những quyết sách về mặt chiến lược, về mặt chính sách lớn, những chủ trương lớn một cách sáng suốt và đúng đắn.

Bên cạnh đó, quyền lực bao giờ cũng phải được kiểm soát và đối với các trường tự chủ thì việc kiểm soát, giám sát lẫn nhau phải đảm bảo những trường đó không những thực hiện tự chủ mà còn phải đi đúng theo sứ mạng của trường đã vạch ra, đảm bảo được tính giải trình với xã hội, các bên liên quan, với cả cán bộ, viên chức, với sinh viên, với Nhà nước…

Thiết chế đó rất quan trọng và thực tế là hiệu trưởng khi có HĐT đứng đằng sau cũng sẽ rất yên tâm làm việc bởi những đề xuất của mình được bàn bạc, được phản biện cẩn thận, giảm thiểu rủi ro và chia sẻ trách nhiệm. 

Một điểm tốt nữa là đối với quy trình làm nhân sự, các trường được chủ động hơn trong việc xây dựng quy trình, tiêu chuẩn, quy trình để giới thiệu nhân sự hiệu trưởng thì sẽ được bàn bạc cụ thể, được đưa vào quy chế hoạt động của trường và HĐT phê duyệt. Như vậy, việc này sẽ phù hợp hơn với đặc điểm của từng trường.

Còn rủi ro có thể có nằm ở năng lực và phần nữa là ở nhận thức đúng đắn của những thành viên HĐT. Họ cần nhận định rất rõ về vai trò, trách nhiệm và thẩm quyền đến đâu của những thành viên HĐT và HĐT để tránh việc chồng chéo giữa chức năng điều hành của ban giám hiệu với chức năng quản trị đường hướng chiến lược, chính sách của HĐT.

Đứng từ phía các hiệu trưởng cũng vậy, nếu các hiệu trưởng không nhận thức rõ được thẩm quyền của mình đến đâu có thể dẫn đến lạm quyền. Điều này từ cả hai phía, phía nào mà không rõ được thẩm quyền của mình ở đâu sẽ dẫn đến sự mâu thuẫn. Đó cũng là một rủi ro, nguy cơ lớn nếu các thành viên HĐT, cũng như các thành viên trong ban giám hiệu không nhận thức rõ được điều này.

Trân trọng cảm ơn ông!

“Với những trường đang thực hiện thí điểm tự chủ như ĐH Bách khoa Hà Nội vai của Hiệu trưởng không có gì thay đổi bởi trường đã có HĐT từ nhiều năm nay, việc phân vai cũng rất rõ ràng. HĐT là thiết chế có quyền lực cao nhất trong trường nhưng HĐT là tập thể lãnh đạo chứ không phải một con người.
Cái tập thể lãnh đạo đó hội tụ được những chuyên gia với những hiểu biết từ nhiều lĩnh vực khác nhau cần thiết cho hoạt động của một trường ĐH, không phải chỉ chuyên môn mà còn về tài chính, về quản trị, về kinh doanh rồi đại diện từ những các bên có lợi ích liên quan. Những điều đó phù hợp với mô hình của ĐH mới” - PGS.TS.Hoàng Minh Sơn.

Tin cùng chuyên mục

Thầy giáo Phạm Quốc Việt thường xuyên kiểm tra kiến thức học sinh.

Thầy giáo Phạm Quốc Việt thầm lặng cống hiến trên vùng sâu Tu Mơ Rông

(PLVN) - Nhiệt huyết, sáng tạo trong giảng dạy; truyền ngọn lửa say nghề đến đội ngũ giáo viên; thương yêu, miệt mài truyền thụ tri thức cho bao thế hệ học sinh, thầy giáo Phạm Quốc Việt, Bí thư Chi bộ, Hiệu trưởng Trường phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học -Trung học cơ sở (PTDTBT TH-THCS) xã Đăk Sao đã và đang góp sức vào sự nghiệp giáo dục ở huyện vùng sâu Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum.

Đọc thêm

Thiêng liêng và đẹp đẽ - tình thầy trò…

Thầy giáo Nguyễn Quang Thọ và cô giáo Nguyễn Thị Dung chia sẻ câu chuyện xóa mù chữ cho đồng bào Mông trong chương trình “Thay lời tri ân” 2024. (Ảnh: MOET)

(PLVN) - Mỗi chúng ta đều có một vài người thầy sẽ ở trong tim suốt hành trình về sau này của cuộc đời. Có thể đó là những người thầy đã nắm tay bạn vượt qua những ngã rẽ bất ngờ, hoặc đó chỉ giản đơn là những người thầy trong miền thơ ấu trong veo, ăm ắp kỷ niệm. Bởi thế, mỗi chúng ta luôn có một nơi để trở về, thiêng liêng và đẹp đẽ, được viết nên bởi tình thầy trò…

Giải pháp để giáo dục Việt Nam thăng hạng quốc tế

GS. Võ Xuân Vinh. (Ảnh: Thảo Nguyên)
(PLVN) - Mới đây, tại cuộc gặp mặt đại diện nhà giáo, cán bộ quản lý ngành giáo dục nhân kỷ niệm 42 năm ngày Nhà giáo Việt Nam (20/11/1982 - 20/11/2024), Tổng Bí thư Tô Lâm có phát biểu, ngành Giáo dục Việt Nam cần phấn đấu thăng hạng trên bản đồ giáo dục khu vực và quốc tế. Theo mục tiêu, đến 2030, Việt Nam nằm trong 3 nước đứng đầu ASEAN về số lượng các công bố quốc tế và chỉ số ảnh hưởng của các công trình nghiên cứu khoa học, có trường ĐH lọt top 100 hàng đầu trên thế giới.

Người 'gieo mầm' tri thức bằng sự tận tâm và sáng tạo ở Bắc Ninh

Cô Đỗ Thị Chuyên - giáo viên dạy môn Sinh học, trường THCS Từ Sơn. (Ảnh: NVCC).
(PLVN) - Trong lớp học, tiếng giảng bài của cô giáo Đỗ Thị Chuyên (trường THCS Từ Sơn, TP Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh) vang lên nhẹ nhàng nhưng đầy nhiệt huyết, như truyền đi niềm đam mê và sự tận tuỵ, dẫn dắt học sinh bước vào hành trình khám phá tri thức, để những ước mơ của các em được ươm mầm và lớn lên từng ngày...

Đừng vội quy kết 'vi phạm liêm chính' khi bài báo khoa học bị rút: Hoàn thiện quy định để tạo điều kiện cho nhà khoa học cống hiến

Một chuyên gia cho rằng đang có “lỗ hổng” pháp lý trong xử lý sự việc bị rút bài báo khoa học. (Vẽ minh họa: DAD)
(PLVN) - Sau khi Báo Pháp luật Việt Nam (PLVN) có một số bài viết phản ánh về vấn đề rút bài báo khoa học, nhiều ý kiến cho rằng cần có một bộ quy tắc ứng xử chuẩn mực đạo đức, liêm chính cho các nhà khoa học; trong đó quy định chặt chẽ những điều được và không được phép làm, hướng xử lý khi có sai phạm, đặc biệt với các đề tài nghiên cứu có sử dụng ngân sách nhà nước.

Người thầy tâm huyết với công tác trẻ em

Trong vai trò Ủy viên Hội đồng Đội Trung ương, thầy Đặng Tất Dũng đã đồng hành cùng trẻ em trong quá trình chuẩn bị hai Phiên họp giả định Quốc hội trẻ em trong 2 năm 2023 - 2024. (Ảnh: NVCC)
(PLVN) - Là Phó Trưởng khoa Luật Hành chính - Nhà nước, Trường Đại học Luật TP HCM, đồng thời cũng là Ủy viên Hội đồng Đội Trung ương, thành viên Ban Chủ nhiệm Câu lạc bộ tư vấn, trợ giúp trẻ em cấp Trung ương nên TS. Đặng Tất Dũng còn được biết đến là người dành nhiều thời gian, tâm huyết cho trẻ em. Nhân dịp Ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11 sắp tới, phóng viên Báo Pháp luật Việt Nam đã có dịp trò chuyện cùng thầy về những câu chuyện liên quan đến trẻ em.

Chuyện của những người thầy đặc biệt

Học sinh Trường Giáo dưỡng số 4. (Ảnh: K.O)
(PLVN) - Họ là những thầy cô đã từng dạy học phổ thông, rồi cơ duyên vào trường giáo dưỡng, nơi những học trò đã từng là “tội phạm nhí”. Và họ đã dạy dỗ học sinh của mình bằng chính sự yêu thương, tận tụy, kiên nhẫn để mỗi ngày, gần hơn, uốn các em về phía mặt trời, những thiện lành bình dị trong cuộc đời. Đó là những thầy cô trường giáo dưỡng được tuyên dương trong Chương trình Chia sẻ cùng thầy cô dịp 20/11 năm nay…

Thầy cô giáo thời kỳ 4.0: Vượt qua thách thức, nắm bắt cơ hội

Một buổi học về tình cảm cha con, học sinh được xem phim về bố trong lớp học của cô giáo Nguyễn Thị Thủy Tiên. (Nguồn: NVCC).
(PLVN) - Bước vào thời đại công nghệ phát triển, học sinh không còn thụ động tiếp thu kiến thức từ các thầy, cô giáo ở trên lớp. Giờ đây, mỗi bài giảng của giáo viên cần sự đầu tư về cả kiến thức, công nghệ, vốn hiểu biết xã hội để đem đến cho các em những bài học hấp dẫn nhất. Đây vừa là một thách thức, vừa là cơ hội cho giáo viên tiếp tục học hỏi, thay đổi vì một nền giáo dục hiện đại.

Lớp học đặc biệt của các cô giáo U80

Bà Nguyễn Thị Hồng Hạnh (tạp dề vàng) cùng các học viên. (Ảnh: NVCC)
(PLVN) - Ở độ tuổi U80, khi nhiều cụ ông, cụ bà đang tận hưởng những năm tháng an nhàn của tuổi già, thì vẫn có những người tiếp tục cống hiến hết mình cho sự nghiệp dạy học. Dù là lớp học làm bánh hay lớp học “xoá mù chữ”, điểm chung của những lớp học này là hoàn toàn miễn phí và được khởi nguồn từ tấm lòng nhân ái, tận tụy của các cô giáo đã bước qua tuổi xế chiều.

Tâm lý học đường - Chuyện không của riêng ai

Tình trạng bạo lực học đường gia tăng khiến học sinh cảm thấy lo âu. (Ảnh minh họa)
(PLVN) - Tâm lý học đường không chỉ là vấn đề của riêng học sinh, mà còn là trách nhiệm của cả gia đình, nhà trường và xã hội. Khi học sinh được chăm sóc và hỗ trợ tốt về tinh thần, các em sẽ có cơ hội phát triển toàn diện, đóng góp cho cộng đồng và trở thành những công dân có ích trong tương lai.

Cô Điêu Thị Ngọc Hoa - một nhà giáo tiêu biểu năm 2024

Cô Điêu Thị Ngọc Hoa - một nhà giáo tiêu biểu năm 2024
(PLVN) - Tự hào lan tỏa khắp Trường THPT Chuyên Hùng Vương (tỉnh Phú Thọ) khi cô giáo Điêu Thị Ngọc Hoa, giáo viên môn Hóa học, được Bộ Giáo dục và Đào tạo vinh danh trong danh sách 251 nhà giáo, cán bộ quản lý cơ sở giáo dục tiêu biểu năm 2024.

'Chia sẻ cùng thầy cô' - Tôn vinh những hy sinh thầm lặng

Đại úy Nguyễn Đình Thông giảng dạy các em nhỏ ở lớp học tình thương. (Ảnh: NVCC)
(PLVN) - Tối 15/11 tại Hà Nội đã diễn ra Lễ tuyên dương 60 nhà giáo tiêu biểu trong chương trình “Chia sẻ cùng thầy cô” năm 2024. Chương trình nhằm ghi nhận những cống hiến bền bỉ, không ngừng nghỉ của đội ngũ thầy, cô giáo, những người đã dành nhiều thời gian, công sức và tâm huyết vượt qua nhiều khó khăn, gian khổ, đóng góp cho sự nghiệp giáo dục và bồi dưỡng thế hệ trẻ.

Hà Nội nỗ lực xây dựng hệ thống giáo dục toàn diện và hạnh phúc

Khốc liệt tuyển sinh đầu cấp ở Hà Nội, hơn 5.500 học sinh thi để giành 270 suất vào lớp 6 Trường Nguyễn Tất Thành năm 2024. (Ảnh: PV)

(PLVN) - Trường học phải là nơi người học được bảo đảm an toàn, không có bạo lực học đường, không có nói tục, chửi bậy, không có ép buộc học thêm. Ở đó hiện hữu một môi trường học đường văn hóa tiêu biểu. Ởđó, con người ứng xử với nhau bằng tình yêu thương và trách nhiệm...