Chậm giải ngân và những hệ lụy
Tại Hội thảo “Nâng cao hiệu quả giải ngân vốn đầu tư công (ĐTC) và vai trò của Kiểm toán nhà nước (KTNN)”, do KTNN phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức mới đây, ông Đoàn Xuân Tiên, Phó Tổng KTNN cho biết, trong bối cảnh vừa phòng, chống dịch, vừa tập trung phát triển kinh tế - xã hội, số vốn giải ngân ĐTC từ đầu năm đến nay tuy có tăng so với cùng kỳ năm 2019, song tỷ lệ giải ngân vẫn thấp so với yêu cầu.
Báo cáo của Bộ Tài Chính cho biết, trong 8 tháng đầu năm 2020, giải ngân vốn ĐTC theo kế hoạch năm 2020 mới đạt 221.768 tỷ đồng, bằng 47% so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao; trong đó, vốn ngân sách Trung ương đạt 37,8% kế hoạch và vốn ngân sách địa phương đạt 55,1% kế hoạch. Số vốn giải ngân tuy tăng so với cùng kỳ năm 2019, song tỷ lệ giải ngân vẫn thấp so với kỳ vọng.
“Việc chậm giải ngân vốn ĐTC gây ra nhiều hệ lụy cho nền kinh tế, ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả, hiệu lực của các dự án (DA) ĐTC..”- Phó Tổng KTNN nhấn mạnh.
Cụ thể, các hệ lụy do chậm giải ngân được lãnh đạo KTNN chỉ ra, đó là làm ảnh hưởng tới tăng trưởng kinh tế do yếu tố vốn là một trong những yếu tố quan trọng của tăng trưởng GDP, đặc biệt là trong điều kiện hiện nay. Mặt khác, vốn ĐTC thường là nguồn lực của các DA lớn, những hạ tầng quan trọng nên việc giải ngân chậm cũng sẽ kéo lùi các dòng vốn đối ứng khác của tư nhân, của nước ngoài, ảnh hưởng huy động vốn xã hội nhưng đồng thời ảnh hưởng đến uy tín quốc gia, giảm niềm tin của các nhà đầu tư và nhà tài trợ.
Ngoài ra, việc chậm giải ngân dẫn đến lãng phí khi tiền có nhưng không tiêu được trong khi đó vẫn phải trả chi phí lãi vay. Bản thân các DN, chủ đầu tư phải gánh chịu chi phí bị đội lên, việc làm giảm đi…
Theo Phó Tổng KTNN Đoàn Xuân Tiên, ngoài các nguyên nhân khách quan do ảnh hưởng của đại dịch thì nguyên nhân dẫn đến tình trạng chậm giải ngân vốn ĐTC hiện nay là do nhiều yếu tố chủ quan, nhất là tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý, điều hành, tổ chức thực hiện như: chậm hoàn thiện thủ tục đầu tư và giao chi tiết kế hoạch vốn; việc giải phóng mặt bằng chưa được giải quyết dứt điểm; công tác lựa chọn nhà thầu, tổ chức thi công còn chậm…
Một số bộ, ngành, địa phương, Ban quản lý DA còn chưa chủ động, thiếu quyết liệt trong công tác phối hợp và chỉ đạo điều hành; vai trò, trách nhiệm người đứng đầu chưa được đề cao…
Xác định nội dung trọng tâm kiểm toán để kiến nghị phù hợp
Được xác định là nhiệm vụ trọng tâm của KTNN, báo cáo của KTNN cho biết, hàng năm, qua công tác kiểm toán các DA ĐTC, KTNN đã kiến nghị xử lý tài chính hàng chục nghìn tỷ đồng, bao gồm thu hồi nộp ngân sách nhà nước, giảm thanh toán và xử lý khác.
KTNN cũng có rất nhiều kiến nghị các Bộ, ngành, địa phương và các Ban quản lý DA để kịp thời khắc phục các tồn tại, thiếu sót trong công tác chỉ đạo điều hành và quản lý DA, kiến nghị xem xét, sửa đổi kịp thời các quy định, chính sách không phù hợp để nâng cao hiệu quả đầu tư DA.
Kết quả kiểm toán các DA ĐTC cho thấy còn nhiều bất cập và kẽ hở về cơ chế, chính sách trong quản lý ĐTC, đặc biệt là trong các DA dưới các hình thức mới như các DA đầu tư theo hình thức đối tác công tư. Trong khi đó, công tác quản lý, giám sát của các cơ quan quản lý nhà nước chưa được thực hiện thường xuyên, đầy đủ theo chức năng, nhiệm vụ được giao.
Theo lãnh đạo KTNN, bên cạnh kết quả đã đạt được, công tác kiểm toán các DA ĐTC trong thời gian qua còn một số hạn chế, bất cập làm ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán, như: Quy mô và tần suất kiểm toán còn nhỏ so với yêu cầu; Số lượng các DA mà KTNN tiến hành kiểm toán ngay từ khi khởi công đến hoàn thành công trình nhưng chỉ chiếm số lượng nhỏ trong các DA, chương trình được kiểm toán hàng năm, còn lại vẫn là kiểm toán sau; Kiểm toán hoạt động và kiểm toán chuyên đề chuyên sâu còn hạn chế, nên chưa có điều kiện đi sâu, giải đáp thích đáng các vấn đề về hiệu quả quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công, nhất là hiện tượng tham nhũng, thất thoát, lãng phí trong đầu tư dự án...
Đặc biệt, trong quá trình kiểm toán các DA ĐTC chậm giải ngân, dẫn đến đội vốn, ảnh hưởng đến việc phát triển kinh tế xã hội… thì chưa đánh giá hết được tác động.
Khẳng định vai trò quan trọng của KTNN trong việc nâng cao hiệu quả giải ngân vốn ĐTC, nhiều ý kiến cho rằng KTNN cần xác định kiểm toán giải ngân vốn ĐTC là nội dung ưu tiên trong kiểm toán lĩnh vực ĐTC.
Đại diện Bộ Tài chính đề nghị, với các cuộc kiểm toán còn lại của năm 2020 có kiểm toán hoạt động xây dựng và việc quản lý, sử dụng vốn ĐTC, bên cạnh việc xác định mục tiêu, trọng tâm, nội dung kiểm toán của một cuộc kiểm toán thông thường cần đưa công tác giải ngân và nguyên nhân chậm tiến độ của các DA được kiểm toán là một nội dung để đi sâu kiểm toán, từ đó có kiến nghị phù hợp với các cấp có thẩm quyền, chủ đầu tư, đơn vị được kiểm toán kịp thời giải quyết vướng mắc để đẩy nhanh tiến độ thực hiện của các DA trong năm 2020.
