Để tìm giải pháp cho vấn đề này, sáng 18/8, Bộ NN&PTNT đã tổ chức Hội nghị triển khai Nghị định số 98/2018/NĐ-CP của Chính phủ về chính sách liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp và Quyết định số 461/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phát triển 15.000 HTX, liên hiệp HTX nông nghiệp có hiệu quả đến năm 2020.
Có thể đạt được mục tiêu của năm 2020 là có 15.000 HTX
Theo Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, trước đây kinh tế hộ đã có một thời kỳ “vàng son” và giúp cho nông nghiệp phát triển vượt bậc, nhưng bây giờ sức sống của kinh tế hộ cần có mô hình theo kiểu mới là mô hình kinh tế hợp tác, HTX kiểu mới. Bởi trong điều kiện thị trường mất cân xứng, “triệu người bán, vạn người mua”, nếu không liên kết, người nông dân sẽ chịu thiệt.
Theo Bộ trưởng NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường, sức sản xuất nông nghiệp của nước ta rất lớn nhưng rất lệ thuộc thị trường và thường rất bấp bênh. Bên cạnh đó, chuỗi giá trị nông nghiệp chưa sâu, hầu hết nông sản phẩm xuất khẩu dưới dạng thô hoặc trong phân khúc chế biến chuỗi giá trị thì rất ngắn. Điều này có nhiều nguyên nhân, trong đó nguyên nhân bao trùm, bản chất là khâu liên kết trong tổ chức sản xuất, kể cả khâu tổ chức sản xuất, chế biến, làm thị trường rất rời rạc, thiếu nhân tố HTX dẫn đến “nông dân chơi vơi, DN cũng chơi vơi”.
Về nguồn lực để phát triển HTX, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho rằng, ngoài vốn ngân sách, vốn từ chương trình mục tiêu quốc gia thì nguồn vốn tín dụng là rất quan trọng, Phó Thủ tướng đề nghị Ngân hàng Nhà nước sớm ban hành nghị định sửa đổi Nghị định 55, tập trung vốn hơn nữa cho lĩnh vực nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Bộ NN&PTNT, các địa phương đánh giá lại đất đai và tài sản trên đất của các HTX, tạo điều kiện để các hợp tác xã có đủ điều kiện để vay vốn ngân hàng.
Do vậy, “thành lập HTX là nhiệm vụ bắt buộc, là mệnh lệnh để thực hiện chủ trương của Đảng, Nghị quyết của Quốc hội, quyết định của Chính phủ, chủ thể vẫn là người nông dân, là đầu mối để đưa sản xuất nông nghiệp lên sản xuất lớn, phát huy vai trò kinh tế hộ, tăng cường liên kết HTX với nông dân, các nhà khoa học”, Phó Thủ tướng nêu rõ.
Theo nhận định của Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, với đà phát triển hiện nay, có thể đạt được mục tiêu của năm 2020 là có 15.000 HTX. Thực tế phát triển của các HTX, liên hiệp HTX nông nghiệp cho thấy, sau nhiều nỗ lực của các cấp, các ngành, khu vực kinh tế tập thể, HTX đến nay đã thoát khỏi tình trạng yếu kém kéo dài, bắt đầu có bước phát triển khởi sắc, đóng góp vào GDP 5,6%.
Nhưng vấn đề được quan tâm trong Nghị quyết của Quốc hội và Quyết định của Thủ tướng Chính phủ không chỉ quan tâm đến số lượng HTX sẽ đạt được vào năm 2020 mà chính là “15.000 HTX hoạt động có hiệu quả”. Mục tiêu này được Phó Thủ tướng đánh giá là “phải phấn đấu rất gian khổ”.
HTX phải chịu “trách nhiệm” liên kết để tiêu thụ sản phẩm cho nông dân
“Chỉ đường” cho việc thực hiện mục tiêu 15.000 HTX hoạt động có hiệu quả, Phó Thủ tướng nhấn mạnh đến việc “củng cố những gì hiện có và tận dụng công nghệ để hoạt động hiệu quả”. Cụ thể là phải tiếp tục củng cố và gia tăng chất lượng 4.400 HTX đang hoạt động hiệu quả, trong đó có 1.500 HTX phải đi vào ứng dụng công nghệ cao. Các HTX nông nghiệp hoạt động yếu kém thì đến năm 2020 phải chuyển lên hoạt động có hiệu quả.
Đồng thời, Phó Thủ tướng yêu cầu phải khắc phục chuyện buông lỏng quản lý nhưng cũng không được để chuyện “hành chính cưỡng ép, tránh chuyện thành tích” trong quản lý và phát triển HTX. Từ kinh nghiệm hoạt động của các HTX cho thấy, cấp ủy, chính quyền quan tâm thì ở đó có phong trào xây dựng HTX sẽ đạt kết quả tốt. Cùng với đó, để có những HTX “hoạt động hiệu quả” thì không được để việc phát triển HTX “chạy theo bệnh hình thức”, cho đủ chỉ tiêu để xét công nhận nông thôn mới.
Theo Phó Thủ tướng, phát triển HTX “phải thực chất” để làm nòng cốt phát triển kinh tế nông thôn, nông nghiệp và liên kết 3 nhà “Nhà nước - doanh nghiệp - nhà nông”, cũng như nhấn mạnh đến “trách nhiệm” liên kết để tiêu thụ sản phẩm cho nông dân, khắc phục triệt để tình trạng “nông dân khóc vì nông sản mất giá mỗi khi được mùa”.
Với trách nhiệm này, việc phát triển HTX cần bám sát chương trình “mỗi làng một sản phẩm”, chú ý đến mô hình tổ hợp tác, đây là nguồn để phát triển lên HTX, đảm bảo cho mục tiêu 15.000 HTX đến năm 2020.
Theo báo cáo của Bộ NN&PTNT, tính đến hết tháng 6/2018, cả nước có 39 liên hiệp HTX và 12.596 HTX đang hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp. So với thời điểm cuối năm 2017 tăng 17 liên hiệp, 908 HTX. Trong 6 tháng đầu năm 2018 đã thành lập mới 1.143 HTX nông nghiệp (tốc độ tăng gấp 2,5 lần so với cùng kỳ năm 2017).
Qua phân loại 9.266 HTX nông nghiệp năm 2017 cho thấy số HTX hoạt động tốt chiếm 12% (1.115 HTX), 34,3% hoạt động khá (3.178 HTX), 41,3% ở mức trung bình (3.830 HTX) và còn 12,4% HTX xếp loại yếu (1.143 HTX)...
2 năm qua có bước vượt bậc về số lượng doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp từ 3.600 lên gần 8.000 doanh nghiệp nhưng số này không thể “với” tới hết 8,6 triệu hộ sản xuất nông nghiệp, cần có sự liên kết trong phát triển nguyên liệu, tổ chức chế biến, phát triển thị trường thông qua HTX, doanh nghiệp là hạt nhân.
