Trong dự thảo Nghị định về bảo lãnh Chính phủ, điểm 2.đ khoản 1 Điều 5 quy định, một trong những điều kiện để được bảo lãnh là “Có phương án tài chính dự án khả thi được Bộ Tài chính thẩm định, trong đó có hệ số trả nợ bình quân trong 5 năm đầu dự án tối thiểu là 0,9 đối với dự án có hợp đồng bao tiêu sản phẩm hoặc hệ số 1 đối với các dự án khác.”.
Theo VCCI, việc thẩm định phương án tài chính là rất cần thiết để bảo đảm khả năng trả nợ của các dự án được Chính phủ bảo lãnh. Tuy nhiên, nếu chỉ quy định duy nhất tiêu chí về hệ số khả năng trả nợ trong 5 năm đầu thì có thể sẽ là không toàn diện. Bởi, quy định này được áp dụng cho tất cả các dự án mà không quan tâm đến thời hạn của khoản vay (hợp đồng vay nợ trong 3 năm, trong 5 năm, trong 10 năm, trong 20 năm) cũng được áp dụng như nhau. “Chưa rõ vì sao mới chỉ tính hệ số trả nợ cho 5 năm mà không phải là cho toàn bộ thời gian vay và trả nợ. Chưa xem xét đến thời gian ân hạn vay, thời gian xây dựng dự án (thậm chí có dự án không có thời gian xây dựng), thời điểm bảo trì, bảo dưỡng dự án” – văn bản VCCI gửi Bộ Tài chính đặt vấn đề.
So sánh với các tiêu chí thẩm định dự án để cấp tín dụng của các ngân hàng thì quy định về thẩm định phương án tài chính dự án để Chính phủ cấp bảo lãnh dường như quá lỏng. Ví dụ, theo tìm hiểu của VCCI, các ngân hàng thường sẽ phải tính hệ số trả nợ tại các thời điểm như 5 năm đầu, hết nửa thời gian, hết toàn bộ thời gian cho vay, và một số thời điểm quan trọng như phải bảo trì định kỳ… Tương ứng với mỗi giai đoạn lại có một mức hệ số trả nợ thấp nhất.
Do đó, cộng đồng doanh nghiệp đề nghị cần nghiên cứu, cân nhắc kỹ hơn về tiêu chí thẩm định phương án tài chính của dự án, nhằm bảo đảm khả năng trả nợ. “Một số tiêu chí có thể tính đến như sau: Hệ số trả nợ cần được tính cho toàn bộ thời gian vay và trả nợ, và phải đạt từ 1,4 trở lên; Các hệ số trả nợ cho các giai đoạn khác của hợp đồng vay (5 năm, 10 năm, một nửa…) có thể thấp hơn nhưng không được thấp hơn 1,0 (trừ năm đầu tiên kể từ khi bắt đầu có doanh thu hoặc năm phải dừng hoạt động để bảo dưỡng định kỳ)” – VCCI đề xuất.
Về việc lựa chọn ngân hàng phục vụ, đại diện cộng đồng doanh nghiệp cũng nhận định, nếu ngân hàng phục vụ do đối tượng được bảo lãnh lựa chọn có thể sẽ không bảo đảm tính khách quan trong công tác. Vì thế, VCCI đề xuất sửa đổi quy định theo hướng Ngân hàng phục vụ sẽ do cơ quan nhà nước chỉ định. Việc chỉ định này có thể được thực hiện một cách ngẫu nhiên trong số những ngân hàng thoả mãn tiêu chí tại Điều 22.2 về hệ số tín nhiệm (ví dụ, sắp xếp thứ tự theo alphabeta).
Trên thực tiễn, thời gian vừa qua, việc xử lý những dự án đầu tư thua lỗ lớn, trong đó có nhiều dự án được Chính phủ bảo lãnh, dựa nhiều vào sự giám sát của dư luận xã hội. Để bảo đảm phát hiện sớm những dự án kém hiệu quả, tăng cường trách nhiệm của chủ đầu tư, các bên liên quan trong việc sử dụng nguồn vốn được Chính phủ bảo lãnh, cộng đồng doanh nghiệp đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung thêm các quy định về công khai thông tin liên quan đến bảo lãnh Chính phủ. “Cụ thể, công khai thông tin về danh sách các đối tượng, dự án được nhận bảo lãnh Chính phủ cùng với những thông tin cơ bản về khoản vay như bên cho vay, giá trị khoản vay. Công khai thông tin về tình hình trả nợ của các đối tượng đã được bảo lãnh, phần nào tự trả, phần nào phải nhờ ngân sách trả hộ” – VCCI đề xuất.
