Luật đảm bảo sự phù hợp để công chức sẽ phải bỏ khoản tiền đền bù cho việc mình làm sai, nhưng luật quy định không quá cao đến mức họ không dám làm gì.
Dự thảo Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước sửa đổi (TNBTCNN) được đưa ra lấy ý kiến tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) sáng qua (20/9).
Xin lỗi vẫn hình thức, chiếu lệ
Trình bày tờ trình trước UBTVQH, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, việc sửa đổi Luật TNBTCNN năm 2009 là nhằm hoàn thiện khuôn khổ pháp luật về trách nhiệm bồi thường của Nhà nước, phù hợp với Hiến pháp năm 2013, đồng bộ, thống nhất với văn bản pháp luật hiện hành; thiết lập cơ chế pháp lý minh bạch, khả thi để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức bị thiệt hại do người thi hành công vụ gây ra trong hoạt động quản lý hành chính, tố tụng và thi hành án; thông qua đó, từng bước nâng cao hiệu lực, hiệu quả nền công vụ, đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam và hội nhập quốc tế.
Đánh giá đây là một luật vô cùng khó, từ khi có Nghị định 47 liên quan tới bồi thường, rồi Nghị quyết 338 về bồi thường oan sai trong tố tụng hình sự và giờ là luật này, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của QH Lê Thị Nga cho rằng, phải xác định từng bước, mở rộng dần dần để đảm bảo giữa quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tác động bởi quyết định của Nhà nước. Bởi nếu quy định quá hẹp sẽ ảnh hưởng quyền công dân, còn mở quá rộng lại làm chùn tay các cơ quan tố tụng.
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của QH, qua báo cáo giám sát cho thấy, mô hình tổ chức cơ quan chịu trách nhiệm bồi thường chưa hợp lý, còn phân tán, thiếu khách quan, chậm trễ... “Có trường hợp thời gian dài, oan lớn nhưng chỉ xin lỗi công khai trong vài phút khiến dư luận và người dân cho rằng làm hình thức, chiếu lệ”, bà Nga dẫn chứng.
Bà Nga cũng đặt vấn đề, khi có luật thì có giải quyết được vấn đề trình tự thủ tục và điều kiện quá chặt chẽ như vụ Huỳnh Văn Nén, Nguyễn Thanh Chấn… “Đi tù từng ấy năm, các chứng từ về thăm nuôi lấy ở đâu ra trong mấy chục năm? Thực tế rất cứng nhắc, luật có giải quyết được thực tế này không hay vẫn đòi hoá đơn, chứng từ?”, bà Nga nêu ý kiến.
Khôi phục quyền lợi người bị oan ra sao?
Cho rằng Dự thảo Luật đã quy định về bồi thường vật chất, tinh thần và khôi phục danh dự. Tuy nhiên Chủ nhiệm Uỷ ban Các vấn đề xã hội của QH Nguyễn Thúy Anh vẫn băn khoăn khi thực tế người bị oan sai không thể khôi phục được quyền lợi. “Có người không thể khôi phục được quyền lợi như buộc thôi việc cấp Tổng cục trưởng trở xuống, sau đó có quyết định bồi thường, khôi phục lại công việc nhưng họ đã bỏ lỡ cơ hội được cất nhắc, bổ nhiệm. Luật có dự kiến vấn đề này không vì tôi đọc không thấy có?”, bà Thuý Anh băn khoăn.
Rà soát qua tất cả các điều của dự án luật, bà Nguyễn Thanh Hải, Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên, Nhi đồng của QH cho biết, luật chưa nhắc tới việc nâng cao trách nhiệm của người thi hành công vụ. Do vậy, bà Hải đề nghị báo cáo cần bổ sung phần đánh giá tác động của luật lên trách nhiệm của người thi hành công vụ và cân nhắc việc mở rộng đối tượng đến các công chức hành chính.
Giải trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho rằng, trên thực tế không chỉ có luật này mà nhiều luật khác vẫn có khoảng cách nhất định giữa nội dung luật và khi tổ chức thi hành. Về trách nhiệm bồi hoàn, Bộ trưởng Long nhấn mạnh, luật thiết kế trên nguyên tắc mọi công chức gây thiệt hại đều phải bồi hoàn. Luật đảm bảo sự phù hợp để công chức sẽ phải bỏ khoản tiền đền bù cho việc mình làm sai, nhưng luật quy định không quá cao đến mức họ không dám làm gì.
Liên quan đến ý kiến băn khoăn về khôi phục thiệt hại cho người bị oan, Bộ trưởng Long cho biết: “Chúng tôi rất cẩn trọng trong việc bồi hoàn cũng như khôi phục lại vị trí ở mặt hành chính cho người bị hại. Tuy nhiên, về mặt hành chính có nhiều đặc thù mà không khôi phục được, chủ yếu khôi phục về mặt dân sự mà thôi”.
