Khó tìm “người có tóc” để truy trách nhiệm trong bồi thường oan, sai

Hậu vụ án 7 thanh niên bị oan ở Sóc Trăng, có 3 cán bộ tiến hành tố tụng bị truy tố.  Trong ảnh: VKSND tỉnh Sóc Trăng trong buổi bồi thường cho các thanh niên bị hàm oan.
Hậu vụ án 7 thanh niên bị oan ở Sóc Trăng, có 3 cán bộ tiến hành tố tụng bị truy tố. Trong ảnh: VKSND tỉnh Sóc Trăng trong buổi bồi thường cho các thanh niên bị hàm oan.
(PLO) - Việc giải quyết bồi thường gắn với việc xác định trách nhiệm của người thi hành công vụ có hành vi trái pháp luật gây ra thiệt hại. Song khi số tiền bồi thường thiệt hại trong Tố tụng Hình sự thường rất lớn thì số tiền hoàn trả lại rất… “hẻo” hoặc không có.

Bồi thường tiền tỷ, hoàn trả tiền triệu?
Theo quy định của pháp luật về bồi thường Nhà nước, người thi hành công vụ có lỗi gây ra thiệt hại có nghĩa vụ hoàn trả ngân sách Nhà nước khoản tiền mà Nhà nước bồi thường cho người bị thiệt hại theo quyết định của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Mức hoàn trả bồi thường, việc hoàn trả có thể được thực hiện 1 lần hoặc nhiều lần. 
Tuy nhiên, trách nhiệm hoàn trả này lại chưa được qui định đầy đủ, cụ thể, nhất là việc xác định lỗi của người vi phạm làm căn cứ xác định mức hoàn trả vào ngân sách nhà nước theo qui định. Thứ trưởng Bộ Tài chính Trương Chí Trung cho biết, một trong những khó khăn, vướng mắc triển khai thực hiện Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước là hiện chưa có văn bản qui định cụ thể việc xác định lỗi cố ý hay vô ý nên việc xác định mức hoàn trả không thực hiện được. 
Vì thế, trong 3 năm (2011-2014), đã có 71 vụ việc yêu cầu bồi thường thiệt hại do oan, sai trong TTHS với tổng số tiền phải bổi thường là 9.228.199.000 đồng, nhưng chỉ có  một trường hợp trong TAND các cấp phải xem xét trách nhiệm hoàn trả với số tiền hoàn trả là 169.177.000 đồng. Bởi báo cáo của Bộ Tư pháp cho biết, trên thực tế, hầu hết các vụ việc phát sinh trách nhiệm bồi thường của Nhà nước trong hoạt động TTHS đều được xác định là do lỗi vô ý của người thi hành công vụ. 
Luật qui định mức hoàn trả do lỗi vô ý của người thi hành công vụ không quá 3 tháng lương của người đó tại thời điểm quyết định hoàn trả là thấp nên không đảm bảo tính phòng ngừa, hạn chế việc phát sinh trách nhiệm bồi thường của Nhà nước. Không những thế còn gây khó khăn cho ngân sách nhà nước khi số tiền bồi thường thiệt hại trong TTHS thường rất lớn nhưng số tiền hoàn trả lại rất… “hẻo” hoặc không có.
Khó xác định lỗi đòi hoàn trả
Thực tiễn thi hành trách nhiệm hoàn trả cho thấy, trách nhiệm, thời hạn hoàn trả theo qui định của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước còn nhiều hạn chế, vướng mắc. Cơ quan có trách nhiệm bồi thường là chính cơ quan trực tiếp quản lý người thi hành công vụ gây oan, sai đã làm phát sinh tâm lý né tránh, đùn đẩy giải quyết bồi thường từ phía các cơ quan có trách nhiệm. 
"Theo đánh giá của Bộ Tư pháp, qui định “người thi hành công vụ có lỗi vô ý gây ra thiệt hại không phải chịu trách nhiệm hoàn trả” là qui định đặc thù trong hoạt động TTHS song “không thỏa đáng và thống nhất với các hoạt động khác”. – Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Khánh Ngọc nhấn mạnh. Luật cũng chưa có qui định cụ thể về mức độ, hình thức kỷ luật hành chính tương xứng với hành vi trái pháp luật của người thi hành công vụ gây ra thiệt hại, dẫn đến việc thực hiện Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước không nghiêm.
Bên cạnh đó, qui định về căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường là phải có văn bản của cơ quan có thẩm quyền xác định hành vi trái pháp luật của người thi hành công vụ nhằm đảm bảo công bằng, khách quan trong thụ lý, giải quyết đơn. Tuy nhiên, ông Nguyễn Hải Phong – Phó Viện trưởng VKSNDTC cho rằng, trường hợp cơ quan có thẩm quyền chậm hoặc không ra quyết định sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi của người bị hại cũng như thời hạn giải quyết bồi thường. 
Trường hợp người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại không ra văn bản giải quyết khiếu nại hoặc ra văn bản giải quyết nhưng không kết luận cụ thể hành vi của người thi hành công vụ có trái pháp luật hay không, Luật Khiếu nại dẫn chiếu ngược lại Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước dẫn đến việc giải quyết yêu cầu bồi thường của người bị thiệt hại, gây mất thời gian, công sức, tiền bạc.
Cũng do việc giải quyết bồi thường chưa được củng cố, kiện toàn đúng vai trò, nhiệm vụ nên việc xác định trách nhiệm của công chức gây thiệt hại để hoàn trả khó thực hiện. Các cơ quan tiến hành tố tụng đều thừa nhận nhiều vụ án xảy ra đã lâu, nhiều người cùng tham gia giải quyết ở nhiều giai đoạn nên khó xác định lỗi, trách nhiệm của cá nhân, đơn vị, một số công chức liên quan đến oan, sai đã nghỉ hưu, chuyển công tác khác, chết… cũng là những nguyên nhân dẫn đến khó thực hiện trách nhiệm hoàn trả tiền bồi thường của công chức cho ngân sách nhà nước.
Như vậy, không xác định được trách nhiệm bồi hoàn thì phải “lấy tiền của dân để bồi thường” như phản ánh của Đại biểu Quốc hội Nguyễn Mạnh Cường (tỉnh Quảng Bình) sẽ khiến dư luận thêm bức xúc và suy giảm niềm tin vào hệ thống cơ quan bảo vệ pháp luật. Có nhiều giải pháp đã được đưa ra để khắc phục tình trạng này, song quan trọng hơn cả là phải bắt đầu ngay những giải pháp củng cố ý thức, trách nhiệm của mỗi cán bộ tư pháp khi “nắm trong tay sinh mạng pháp lý của người dân”. 

Bình luận

Ý kiến của bạn sẽ được biên tập trước khi đăng. Xin vui lòng gõ tiếng Việt có dấu

Đọc thêm

Việt Nam - Timor-Leste: Trao đổi kinh nghiệm xây dựng pháp luật trong giao dịch bảo đảm

Đoàn công tác Timor-Leste chụp ảnh lưu niệm với Cục Đăng ký giao dịch bảo đảm và Bồi thường nhà nước (Bộ Tư pháp)
(PLVN) - Sáng 14/3, tại Hà Nội, Cục Đăng ký giao dịch bảo đảm và Bồi thường nhà nước (Bộ Tư pháp) đã tiếp và làm việc với Đoàn công tác đến từ Cộng hòa Dân chủ Timor-Leste của Dự án IFC về kinh nghiệm xây dựng pháp luật trong lĩnh vực giao dịch bảo đảm, cũng như xây dựng, vận hành, quản lý hoạt động của hệ thống đăng ký biện pháp bảo đảm mà hiện nay Cục đang vận hành.

Chi bộ Văn phòng Đại diện Báo Pháp luật Việt Nam tại TP Đà Nẵng tổ chức Đại hội nhiệm kỳ 2025-2027

Đồng chí Trần Ngọc Hà, Đảng uỷ viên, Phó Tổng Biên tập Báo Pháp luật Việt Nam tặng hoa và chụp ảnh lưu niệm cùng toàn thể Đảng viên Chi bộ Văn phòng Đại diện Báo Pháp luật Việt Nam tại TP Đà Nẵng.
(PLVN) - Đại hội Chi bộ Văn phòng Đại diện (VPĐD) Báo Pháp luật Việt Nam tại TP Đà Nẵng nhằm tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện nghị quyết nhiệm kỳ 2022–2025, đề ra phương hướng, nhiệm vụ nhiệm kỳ mới; đồng thời bầu ra Bí thư Chi bộ nhiệm kỳ 2025–2027 để tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo các hoạt động của văn phòng ngày càng hiệu quả, đúng định hướng.

Luật sư Đặng Văn Cường: “Cần có văn bản pháp luật điều chỉnh tiền ảo”

Luật sư Đặng Văn Cường: “Cần có văn bản pháp luật điều chỉnh tiền ảo”
(PLVN) - Liên quan đến vấn đề “tiền ảo” hiện đang rất nóng tại Việt Nam, TS.LS Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính pháp, Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho rằng, Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia đi trước để có khung pháp lý hoàn chỉnh, có tính khả thi , bảo đảm hiệu lực, hiệu quả, tính tự báo và tăng cường kiểm soát loại tài sản ảo đặc biệt này, góp phần ổn định kinh tế xã hội, giảm thiểu những rủi ro cho các chủ thể khi nắm giữ, sử dụng loại tiền này.

Sáp nhập một số tỉnh thành, bỏ cấp huyện: Đáp ứng nhu cầu phát triển đất nước và kỳ vọng của Nhân dân

Quốc hội thông qua Nghị quyết của Quốc hội quy định về xử lý một số vấn đề liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước tháng 2.2025. Ảnh chinhphu.vn
(PLVN) -Các Kết luận số 126-KL/TW ngày 14/2/2025 và Kết luận số 127 KL/TW ngày 28/2/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã đưa ra định hướng sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, tiếp tục sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã. Từ định hướng này, cả bộ máy tiếp tục chuyển động tích cực để sớm đưa chủ trương đúng đắn của Đảng trở thành hiện thực, đáp ứng nhu cầu phát triển đất nước và kỳ vọng của người dân.

Giám đốc Học viện Tư pháp được Thủ tướng Chính phủ tặng danh hiệu “Chiến sĩ thi đua toàn quốc”

Ông Nguyễn Xuân Thu, Giám đốc Học viện Tư pháp.
(PLVN) -Ngày 13/3/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 583/QĐ-TTg về việc tặng danh hiệu “Chiến sĩ thi đua toàn quốc” cho ông Nguyễn Xuân Thu – Giám đốc Học viện Tư pháp thuộc Bộ Tư pháp vì đã có thành tích xuất sắc trong quá trình công tác, góp phần vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc.

Lĩnh vực Luật của Đại học Quốc gia Hà Nội lọt top 351-400 thế giới

Lĩnh vực Luật của Đại học Quốc gia Hà Nội lọt top 351-400 thế giới
(PLVN) - Theo Bảng xếp hạng năm 2025 của Tổ chức giáo dục Quacquarelli Symonds (QS), Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) có sự đột phá mạnh mẽ với 2 nhóm lĩnh vực và 12 lĩnh vực được xếp hạng. Đáng chú ý, ĐHQGHN là cơ sở giáo dục đại học duy nhất của Việt Nam được xếp hạng ở lĩnh vực Luật và khoa học pháp lý.

Phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo: “Cần có hệ thống tổ chức, quản trị khoa học, hiệu quả”

GS.VS Nguyễn Quốc Sỹ
(PLVN) -Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là nền tảng cơ bản để công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đưa đất nước phát triển và tiến lên. Vì vậy, GS. VS Nguyễn Quốc Sỹ, Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Việt – Nga, Chủ tịch Viện Công nghệ VinIT cho rằng, cần xác định các mục tiêu, nhiệm vụ phù hợp với điều kiện phát triển để triển khai thực hiện.

Cần phát hành đồng tiền số của riêng Việt Nam

TS Trần Văn Bình – chuyên gia tài chính
(PLVN) - Đó là đề xuất của TS Trần Văn Bình – chuyên gia tài chính (giảng dạy tại nhiều trường đại học về kinh tế ở TP Hồ Chí Minh) trong cuộc phỏng vấn về các vấn đề pháp lý và chính sách liên quan đến việc quản lý đồng tiền số.

Nữ Bí thư Đảng ủy xã hết lòng, dốc sức vì người dân

Chị Nguyễn Thanh Huyền, Bí thư Đảng ủy xã Đăk Ngọk, huyện Đăk Hà, tỉnh Kon Tum
(PLVN) - “Không có niềm vui nào lớn hơn là làm được nhiều việc tốt cho dân, chỉ mong bà con ngày càng có cuộc sống no đủ, hưởng thụ thành quả đổi mới…”, chị Nguyễn Thanh Huyền, Bí thư Đảng ủy xã Đăk Ngọk, huyện Đăk Hà, tỉnh Kon Tum, tâm sự.

Xây dựng khung pháp lý quản lý tiền ảo, tiền kỹ thuật số sẽ mang lại lợi ích cho nền kinh tế

ThS. Nguyễn Nhật Tuấn, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài thương mại Q uốc tế PACC , Phó Ban Thường trực Ban Tuyên giáo và Dân vận, Đảng ủy các cơ quan Đảng tỉnh Nghệ An.
(PLVN) - Liên quan đến chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về việc sớm quản lý đồng tiền kỹ thuật số dưới dạng một loại tài sản ảo, nghiên cứu áp dụng cơ chế thí điểm có kiểm soát (sandbox) để thành lập “sàn giao dịch” cho hoạt động này..., Báo Pháp luật Việt Nam đã có trao đổi với ThS. Nguyễn Nhật Tuấn, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài thương mại Q uốc tế PACC , Phó Ban Thường trực Ban Tuyên giáo và Dân vận, Đảng ủy các cơ quan Đảng tỉnh Nghệ An.

Tạo hành lang pháp lý cho công tác bảo vệ dữ liệu cá nhân

Quang cảnh phiên họp cho ý kiến về dự án Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân. (Ảnh: Nghĩa Đức)
(PLVN) - Việc xây dựng Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo vệ dữ liệu cá nhân của nước ta, tạo hành lang pháp lý cho công tác bảo vệ dữ liệu cá nhân, đẩy mạnh sử dụng dữ liệu cá nhân đúng pháp luật phục vụ phát triển kinh tế, xã hội.