Theo “vết xe đổ” của Philippines?
Hoạt động sản xuất và lắp ráp xe trong nước đã từng được kỳ vọng khá lớn. Bởi theo Quyết định số 1168/QĐ-Ttg ngày 16/7/2014 phê duyệt chiến lược công nghiệp ô tô Việt Nam đến năm 2025, đã đặt mục tiêu: năm 2020, xe sản xuất trong nước là 227.500 chiếc, trong đó xe đến 9 chỗ đạt 114.000 chiếc, xe tải đạt gần 100.000 chiếc…
Công nghiệp ô tô Việt Nam sẽ gặp khó
“Về mặt doanh thu và lợi nhuận tôi cho rằng VEAM có thể bị ảnh hưởng nhưng không nhiều vì đã có những đối sách nhất định. Nhưng theo tôi ngành công nghiệp ô tô nói chung của đất nước thực sự sẽ gặp khó khăn”, ông Trần Ngọc Hà - Tổng Giám đốc VEAM.
Trong khi thực tế, hiện tổng năng lực sản xuất, lắp ráp ô tô đạt khoảng 500.000 xe/năm. 12 hãng có hoạt động sản xuất, lắp ráp trong nước (Toyota, Hyundai, Kia, Mazda, Honda, Chevrolet, Ford, Mitsubishi, Nissan, Suzuki, Isuzu, Mercedes-Benz) đã đáp ứng khoảng 70% nhu cầu xe trong nước.
Rõ ràng, so với con số mục tiêu đặt ra, ngành công nghiệp ô tô đã phần nào đáp ứng được mục tiêu phát triển. Thế nhưng, tại sao vẫn còn quá nhiều ý kiến lo ngại cho nền công nghiệp ô tô trước giờ “G” thuế suất thuế nhập khẩu từ các nước ASEAN về 0%? Phải chăng do có nhiều ý kiến lo ngại rằng, nền công nghiệp ô tô Việt Nam sẽ đi theo “vết xe đổ” của Philippines (hầu hết các nhà máy sản xuất và lắp ráp ô tô đều đã đóng cửa tại Philippines khi thuế suất về 0%)?
Câu chuyện của quốc gia trong khối là một bài học quá lớn đối với các nhà sản xuất và giới hoạch định chính sách công nghiệp ô tô Việt Nam. Do vậy, các liên doanh sản xuất, các chuyên gia trong ngành ở Việt Nam đều có những dự báo, động thái để chủ động đối mặt với những ảnh hưởng có thể gây ra trong nửa năm tới.
Xung quanh vấn đề này, trao đổi với PLVN, ông Trần Ngọc Hà - Tổng Giám đốc Tổng Công ty Máy động lực và Máy máy nông nghiệp Việt Nam (VEAM) cho hay, doanh thu của VEAM sẽ không bị ảnh hưởng nhiều khi thuế suất về 0% nhưng nền công nghiệp ô tô Việt Nam chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng lớn, bởi ngành này đòi hỏi thời gian phát triển rất dài.
Trong thời gian phát triển, tất cả các nước đều có những chính sách để bảo hộ. Chỉ sau khi ngành ô tô phát triển qua một ngưỡng nhất định rồi mới mở rộng thị trường, hội nhập và tham gia vào khu vực kinh tế tự do. “Nhưng thực tế tại Việt Nam, thời gian bảo hộ quá ngắn” - ông Hà nói.
Theo ông Hà, để ứng phó với thuế suất về 0%, trước mắt, VEAM sẽ cùng các liên doanh ô tô của mình cơ cấu lại sản phẩm, lựa chọn những dòng xe có sản lượng lớn để tiếp tục sản xuất, thu gọn các dòng xe sản lượng nhỏ. “Dòng xe có sản lượng lớn sẽ không chỉ hướng vào thị trường Việt Nam nữa mà cũng đặt vấn đề xuất khẩu” - lời Tổng Giám đốc VEAM.
10 năm nữa đạt hàm lượng “nội địa hóa”?
Để hướng tới các dòng xe “made in Vietnam” có thể xuất khẩu sang các nước ASEAN, “Tổng” này đã có nhiều kế hoạch phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ ô tô để phục vụ mục tiêu nội địa hóa 40%. Nhưng thực tế, CEO của VEAM có vẻ ngần ngại khi dùng cụm từ “nội địa hóa”, bởi lý do sản lượng của mỗi loại xe rất thấp, trong khi đầu tư sản xuất công nghiệp hỗ trợ để sản xuất các linh kiện phụ tùng ô tô thì rất lớn.
“Nếu chỉ sản xuất để đạt được mục tiêu nội địa hóa thì không bao giờ đem lại hiệu quả kinh tế” - ông Hà khẳng định. Với quan điểm này, dường như con đường “nội địa hóa” của Việt Nam vẫn còn khá xa vời… Tuy nhiên, VEAM vẫn đang từng bước cố gắng để nội địa hóa sản phẩm bằng các chiến lược đầu tư các trang thiết bị, chuyển dần sang các mảng công nghiệp hỗ trợ ô tô.
Ông Hà tiết lộ thêm: “Nhiều nhà máy đã đầu tư nhiều dây chuyền mới, hiện đại như ở Công ty Diesel Sông Công đang nghiên cứu các dây chuyền rèn đúc mới, đây có thể gọi là dây chuyền hiện đại nhất bây giờ. Hiện, VEAM đã đầu tư khoảng 1.500 tỷ đồng cho nhà máy sản xuất máy kéo 4 bánh. Ngoài việc sản xuất máy kéo sẽ sản xuất được các linh kiện phụ tùng khác để tham gia vào việc phát triển công nghiệp hỗ trợ ô tô”.
Theo đó, để có thể phát triển được ngành công nghiệp hỗ trợ ô tô cá nhân phải mất khoảng từ 10 năm trở lên. Cùng với khoảng thời gian này, mục tiêu lớn nhất của VEAM là đạt được hàm lượng ASEAN (nội địa hóa 40%) thì mới thực sự tham gia được vào thị trường tự do. Hiện nay, tỉ lệ nội địa hóa của VEAM mới ở mức trên 20%.
Trả lời câu hỏi liệu Chính phủ có chính sách gì để đảm bảo khi thuế suất về 0%, xe nhập vẫn giữ nguyên giá, tránh ảnh hưởng đến việc tiêu thụ các dòng xe sản xuất lắp ráp trong nước, ông Hà cho rằng, có thể sẽ tăng thuế tiêu thụ đặc biệt hoặc đánh vào các loại phí như phí mua ô tô trong thành phố (mà biểu hiện manh nha chính là việc đóng phí trước bạ ở thành phố cao hơn các địa phương khác) hoặc bán quyền mua ô tô như Singapore đã làm?
