Công nghệ số mở ra những cánh cửa mới cho phụ nữ trong việc tiếp cận thông tin, giáo dục, và việc làm, nhưng đồng thời cũng đặt ra nhiều rào cản cần vượt qua, đặc biệt liên quan đến bất bình đẳng giới và thiếu cơ hội phát triển kỹ năng số.
Cơ hội
Công nghệ số đã thay đổi mạnh mẽ cách tiếp cận giáo dục, và phụ nữ là một trong những đối tượng được hưởng lợi nhiều nhất từ sự thay đổi này.
Theo một báo cáo từ UNESCO, phụ nữ ở các khu vực khó khăn và kém phát triển, nơi việc tiếp cận giáo dục truyền thống gặp nhiều trở ngại, đã tìm thấy cơ hội học tập trực tuyến thông qua các khóa học và tài nguyên giáo dục mở (MOOCs).
Ví dụ, các nền tảng như Coursera, edX và Khan Academy cung cấp hàng ngàn khóa học miễn phí hoặc có chi phí thấp cho phép phụ nữ học hỏi từ xa. Đây là cơ hội để họ nâng cao kiến thức và kỹ năng trong các lĩnh vực khác nhau, từ lập trình, kinh doanh đến tiếp thị kỹ thuật số. Theo Ngân hàng Thế giới, trong các chương trình giáo dục trực tuyến, tỷ lệ phụ nữ tham gia học tập ngày càng tăng, đặc biệt là ở các quốc gia đang phát triển .
Ngoài ra, sự phát triển của nền kinh tế số mang đến cơ hội khởi nghiệp rộng mở cho phụ nữ. Nhờ vào các nền tảng thương mại điện tử và mạng xã hội như Facebook, TikTok, Instagram, Amazon, Etsy,... phụ nữ có thể bắt đầu kinh doanh mà không cần phải đầu tư lớn vào cơ sở vật chất. Điều này giúp họ vượt qua những rào cản truyền thống về vốn đầu tư và vị trí địa lý.
Báo cáo của Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) chỉ ra rằng công nghệ đã giúp phụ nữ phát triển doanh nghiệp nhỏ tại các quốc gia như Ấn Độ và Nigeria, nơi mà phụ nữ thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận thị trường việc làm truyền thống. Các công cụ trực tuyến cho phép họ quản lý và điều hành doanh nghiệp hiệu quả hơn, đồng thời tiếp cận khách hàng toàn cầu .
Không những vậy, công nghệ số đã trao quyền cho phụ nữ có tiếng nói mạnh mẽ hơn trên các nền tảng truyền thông xã hội. Nhờ vào sự phát triển của các nền tảng như Facebook, Instagram, TikTok, Twitter và các blog, phụ nữ có thể thể hiện quan điểm cá nhân và tham gia vào các phong trào xã hội.
Những phong trào như #MeToo, #TimesUp đã nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ từ phụ nữ trên toàn cầu, tạo ra những làn sóng thay đổi lớn về nhận thức đối với vấn đề bạo lực và bất bình đẳng giới .
Ngoài ra, truyền thông số cũng giúp các nhà hoạt động nữ giới tiếp cận đến nhiều người hơn và lan tỏa thông điệp của họ một cách dễ dàng. Đây là bước đột phá trong việc thúc đẩy quyền lợi của phụ nữ trong chính trị, kinh tế và xã hội.
Thách thức
Một trong những thách thức lớn nhất mà phụ nữ phải đối mặt trong thời đại số là khoảng cách kỹ thuật số về giới tính. Dù rằng công nghệ số đang phát triển mạnh mẽ, nhưng phụ nữ vẫn chiếm tỷ lệ thấp hơn nam giới trong việc tiếp cận internet và công nghệ thông tin.
Theo Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU), tỷ lệ phụ nữ sử dụng internet toàn cầu thấp hơn nam giới 6% vào năm 2022. Khoảng cách này đặc biệt rõ ràng ở các quốc gia kém phát triển, nơi mà hạ tầng kỹ thuật số còn nhiều hạn chế, nâng tỷ lệ chênh lệch có thể lên đến 12%.
Nguyên nhân của khoảng cách này có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố, bao gồm thiếu khả năng tiếp cận với các thiết bị công nghệ, hạn chế về tài chính, và áp lực từ gia đình và xã hội về vai trò truyền thống của phụ nữ. Điều này làm cản trở việc phụ nữ tiếp cận thông tin và cơ hội học tập, từ đó hạn chế khả năng tham gia của họ vào các ngành nghề công nghệ.
Dù đã có nhiều tiến bộ, phụ nữ vẫn gặp khó khăn trong việc tham gia vào ngành công nghệ và các lĩnh vực liên quan đến STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, và Toán học).
Theo Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp Quốc (UNESCO), chỉ có khoảng 30% số lượng nhà nghiên cứu trên thế giới là phụ nữ. Đặc biệt, tại các công ty công nghệ lớn như Google, Facebook hay Microsoft, tỷ lệ phụ nữ trong các vị trí lãnh đạo kỹ thuật còn rất thấp.
Các rào cản bao gồm định kiến giới, thiếu sự hỗ trợ từ gia đình và xã hội, và thiếu các mô hình nữ giới thành công trong lĩnh vực công nghệ đã dẫn đến tình trạng này. Điều này không chỉ làm giảm cơ hội phát triển nghề nghiệp cho phụ nữ mà còn ảnh hưởng đến khả năng đa dạng hóa trong các ngành nghề công nghệ.
Sự phát triển của công nghệ số cũng đồng nghĩa với việc gia tăng các hình thức bạo lực trực tuyến, đặc biệt là đối với phụ nữ.
 |
Ngày càng nhiều phụ nữ bị bạo lực trực tuyến |
Theo báo cáo của Liên Hợp Quốc, phụ nữ có nguy cơ bị quấy rối, đe dọa và bạo lực trên mạng nhiều hơn nam giới. Các hình thức bạo lực trực tuyến bao gồm quấy rối tình dục, lan truyền tin giả, và tấn công cá nhân thông qua các nền tảng truyền thông xã hội. Điều này không chỉ làm tổn thương tinh thần của phụ nữ mà còn có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống cá nhân và sự nghiệp của họ.
Giải pháp
Để giải quyết những thách thức mà phụ nữ đang đối mặt trong thời đại số và tạo điều kiện để họ có thể tận dụng các cơ hội từ công nghệ, nhiều chuyên gia và tổ chức đã đưa ra những đề xuất cụ thể nhằm hướng tới sự bình đẳng giới và an toàn trên không gian mạng.
Theo Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU), việc thu hẹp khoảng cách kỹ thuật số giữa nam và nữ là một ưu tiên cấp bách. ITU đã khuyến nghị các chính phủ đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng kỹ thuật số, đặc biệt tại các vùng nông thôn và kém phát triển, nơi phụ nữ thường có ít cơ hội tiếp cận với internet và công nghệ. Báo cáo của ITU năm 2022 cũng nhấn mạnh rằng, cần có các chương trình hỗ trợ tài chính cho phụ nữ để họ có thể mua sắm thiết bị công nghệ như điện thoại thông minh và máy tính xách tay .
Ngoài ra, UNESCO cũng đề xuất, các chính phủ và tổ chức quốc tế cần thiết lập các chương trình đào tạo kỹ năng số cho phụ nữ và trẻ em gái. Theo UNESCO, các khóa học kỹ năng số miễn phí hoặc được trợ giá, đặc biệt là tại các quốc gia đang phát triển, sẽ giúp phụ nữ không chỉ học cách sử dụng công nghệ mà còn có thể ứng dụng nó vào công việc, học tập và kinh doanh .
Một nghiên cứu của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cho thấy, các quốc gia cần triển khai những chiến lược rõ ràng hơn nhằm khuyến khích phụ nữ tham gia vào các ngành liên quan đến STEM. OECD đề xuất, các chương trình giáo dục cần phá bỏ các định kiến về vai trò giới từ sớm bằng cách thúc đẩy hình ảnh của các nhà khoa học, kỹ sư và chuyên gia công nghệ nữ thông qua sách giáo khoa, phim ảnh và các chiến dịch tuyên truyền.
Bên cạnh đó, một báo cáo của Microsoft năm 2021 đã nhấn mạnh sự cần thiết của việc xây dựng các mạng lưới nữ chuyên gia công nghệ nhằm hỗ trợ phụ nữ trong việc phát triển sự nghiệp. Các chương trình tư vấn và cố vấn trực tuyến, được hỗ trợ bởi các công ty công nghệ lớn, sẽ giúp phụ nữ kết nối với những người đi trước trong ngành và học hỏi kinh nghiệm.
Vấn đề bạo lực trực tuyến đối với phụ nữ đang ngày càng trở nên nghiêm trọng. Theo một nghiên cứu từ Liên Hợp Quốc, 73% phụ nữ từng trải qua bạo lực trên mạng cho rằng vấn đề này vẫn chưa được xử lý đúng mức. Một báo cáo từ tổ chức UN Women kêu gọi các chính phủ và các công ty công nghệ cần phải cùng hợp tác để xây dựng một không gian mạng an toàn hơn cho phụ nữ. UN Women đề xuất các biện pháp như áp dụng các quy định nghiêm ngặt hơn về quấy rối trực tuyến, xử lý nhanh chóng và nghiêm minh những trường hợp vi phạm, và hỗ trợ nạn nhân bằng cách cung cấp các công cụ báo cáo an toàn và dễ tiếp cận .
Báo cáo này cũng cho thấy, các nền tảng truyền thông xã hội cần đầu tư mạnh hơn vào công nghệ phát hiện và ngăn chặn nội dung bạo lực, quấy rối hoặc mang tính xúc phạm đối với phụ nữ. Facebook và TikTok đã thực hiện một số biện pháp, nhưng vẫn cần phải tiếp tục hoàn thiện các hệ thống lọc nội dung tự động và tăng cường lực lượng giám sát nội dung thủ công .
Ngân hàng Thế giới (World Bank) đã đưa ra những giải pháp cụ thể nhằm thúc đẩy phụ nữ tham gia vào lĩnh vực kinh doanh và khởi nghiệp trong thời đại số. Ngân hàng này đề xuất, các tổ chức tài chính cần phát triển các sản phẩm tài chính phù hợp và dễ tiếp cận hơn cho phụ nữ, bao gồm cả các khoản vay nhỏ và chương trình hỗ trợ khởi nghiệp trực tuyến . Báo cáo cũng cho biết, việc đơn giản hóa các thủ tục đăng ký doanh nghiệp và giảm thiểu các rào cản pháp lý cho phụ nữ sẽ giúp họ dễ dàng bắt đầu kinh doanh hơn trên các nền tảng thương mại điện tử.
Liên Hợp Quốc thông qua chương trình “Generation Equality” đã kêu gọi các quốc gia và các tổ chức quốc tế hợp tác để đảm bảo rằng phụ nữ và trẻ em gái có thể tận dụng được tối đa các cơ hội từ thời đại số.
Báo cáo từ hội nghị năm 2021 của Liên Hợp Quốc về Bình đẳng giới cho biết, các quốc gia cần thống nhất trong việc xây dựng các tiêu chuẩn chung về bảo vệ phụ nữ khỏi bạo lực trực tuyến và thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ vào ngành công nghệ.
Đồng thời, các tổ chức như UN Women cũng đang làm việc với các chính phủ để xây dựng các chương trình đào tạo kỹ năng số dành riêng cho phụ nữ, đặc biệt là những nhóm dễ bị tổn thương như phụ nữ tị nạn hoặc người khuyết tật .
