Những điểm cần làm rõ trong vụ án xảy ra tại Tổng Công ty Lương thực miền Nam

Vốn sở hữu là 3.632 tỷ đồng hay 4.456 tỷ đồng?

Một trong những điểm cần sáng tỏ để làm căn cứ luận tội các bị can liên quan đến vụ án là xác định vốn sở hữu của Tổng công ty LTMN tại thời điểm chuyển giao quyền Tổng giám đốc vào tháng 4.2014.

Theo hồ sơ, ngày 14/4/2014, ông Huỳnh Thế Năng (nguyên Tổng giám đốc Tổng công ty LTMN), người bị truy tố về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” trong vụ án xảy ra tại Công ty lương thực Trà Vinh, nhận bàn giao công việc từ ông Nguyễn Ngọc Nam (quyền Tổng giám đốc). 

Trước đó 14 ngày (31/3/2014), Tổng công ty xác nhận nguồn vốn chủ sở hữu là hơn 4.456 tỷ đồng.

Việc xác định nguồn vốn chủ sở hữu diễn ra trước khi bổ nhiệm người điều hành mới có hợp lệ không? Và, trách nhiệm khoản lỗ hơn 873,3 tỷ đồng, nguyên nhân gây ra chênh lệch nguồn vốn chủ sở hữu thuộc về ai? Đây là những vấn đề mà cơ quan điều tra nên làm rõ.

Về vấn đề nguồn vốn chủ sở hữu, theo biên bản xác minh ngày 27/4/2020 của Cơ quan điều tra, trong năm 2014, hoạt động kinh doanh của Tổng công ty Lương thực miền Nam lỗ trước thuế là hơn 873,3 tỷ đồng. 

Trong số hơn 873, tỷ đồng tiền lỗ thì có đến hơn 824,3 tỷ đồng (tức hơn 94%) là do hệ lụy từ thời trước để lại. Điều này đã được thể hiện tại Biên bản Giám sát tài chính năm 2015 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Báo cáo số 308/TCTKT-BC ngày 31.5.2016 của Phòng Tài chính Kế toán Tổng công ty lương thực miền Nam về việc phân tích nguyên nhân lỗ lũy kế đến thời điểm 31/3/2015. Khoản lỗ này được liệt kê như sau:

Lỗ do hệ lụy từ thời kỳ trước để lại là hơn 574 tỷ đồng, bao gồm: hơn 118 tỷ đồng trong lĩnh vực nuôi trồng, sản xuất, chế biến thủy hải sản không hiệu quả; hơn 256 tỷ đồng do trích lập quỹ dự phòng nợ phải thu khó đòi từ năm 2013; gần 199 tỷ đồng từ việc trích lập dự phòng đầu tư tài chính không hiệu quả từ những năm trước. 

Ngoài ra còn có khoản lỗ xuất phát từ nguyên nhân khách quan trị giá hơn 250 tỷ đồng bao gồm, hơn 36,4 tỷ đồng do trích lập quỹ dự phòng giảm giá tồn kho và hơn 213, 8 tỷ đồng xuất phát từ việc chấp nhận lỗ để thực hiện đúng cam kết trong việc xuất khẩu 600 ngàn tấn gạo sang Philippines.

Những nguyên nhân và hệ lụy này đã được khẳng định trong kết luận số 155/TB-VPCP ngày 27.04.2015 của Thủ tướng Chính phủ và Kết luận Thanh tra số 2734/KL-TTCP ngày 25/9/2015 của Thanh tra Chính phủ.

Như vậy, tổng các khoản lỗ do hệ lụy thời trước để lại và do các nguyên nhân khách quan là hơn 824,3 tỷ đồng. Và nếu trừ đi con số hơn 824,3 tỷ đồng này thì vốn chủ sở hữu đến cuối năm 2014 của Tổng công ty LTMN chỉ còn lại hơn 3.632 tỷ đồng.

Vào thời điểm ông Huỳnh Thế Năng nghỉ hưu, số tiền chủ sở hữu tại Tổng công ty LLMN là hơn 3.895 tỷ đồng, lấy số tiền này trừ đi con số hơn 3.632 tỷ đồng vào thời điểm ông nhậm chức thì vốn sỡ hữu của Tổng công ty LLMN tăng thêm gần 263 tỷ đồng. 

Cơ quan công an đọc lệnh bắt Trần Văn Tâm – Giám đốc Công ty Lương thực Trà Vinh (ảnh: DĐDN)

Theo Bản kết luận điều tra số 26/C03-P12 ngày 20/3/2019 trong vụ án xảy ra tại Công ty lương thực Trà Vinh thì những hành vi sai phạm khởi phát từ ngày 9/01/2012.

Theo đó, tính đến cuối năm 2012, số lượng tồn kho khống tại Công ty Lương thực Trà Vinh được xác định là hơn 15.778 tấn (trị giá hơn 136,1 tỷ đồng) và đến cuối năm 2013, lượng hàng tồn kho khống tăng lên hơn 16.188 tấn (trị giá hơn 153,7 tỷ đồng), đồng thời tăng nợ khống phải thu cuối năm lên trên 104,6 tỷ đồng.

Đồng thời, cũng theo Bản kết luận điều tra này, trong 2 năm 2012 và 2013, Công ty lương thực Trà Vinh đã kinh doanh thua lỗ với tổng số tiền hơn 392,9 tỷ đồng (năm 2012 là 274,6 tỷ đồng, năm 2013 là trên 118,3 tỷ đồng).

Như vậy có thể thấy rằng, việc xảy ra sai phạm tại Công ty lương thực Trà Vinh xảy ra vào thời điểm năm 2012-2013, thế nên việc Cơ quan điều tra tập trung điều tra vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu Tổng công ty LTMN trong giai đoạn này là cần thiết. Bởi chính những sai phạm trong giai đoạn này chính là mấu chốt dẫn đến vụ án sau này.

Vai trò của người phụ trách Phòng Tài chính Kế toán

Theo hồ sơ bản kết luận điều tra, người phụ trách phòng Tài chính Kế toán vào thời điểm 2012 - 2013 là ông Nguyễn Ngọc Nam. 

Theo đó: “Từ năm 2012-2017, căn cứ vào chức năng nhiệm vụ và việc thực hiện các nhiệm vụ được giao thì đã thực hiện đầy đủ nhiệm vụ được phân công. Ngoài ra, ông Nam đã chủ động phát hiện và phối hợp với cơ quan điều tra  Bộ Công an điều tra làm rõ sai phạm tại Công ty lương thược Trà Vinh nên không đủ cơ sở xem xét xử lý hình sự” – Kết luận điều tra nhận định, và:

“Tuy nhiên, năm 2012, năm 2013, ông Nam được phân công phụ trách Phòng Tài chính Kế toán Tổng công ty chưa chỉ đạo Phòng Tài chính Kế toán thực hiện đầy đủ nhiệm vụ kiểm tra định kỳ tình hình sử dụng vốn của Công ty lương thực Trà Vinh dẫn đến không kịp thời phát hiện ra sai phạm tại Công ty lương thực Trà Vinh; năm 2015, khi được giao chỉ đạo công tác kiểm tra xử lý hàng tồn kho tại Công ty lương thực Trà Vinh, đã không làm hết trách nhiệm được giao, nên không phát hiện việc nâng khống hàng tồn kho tại Công ty lương thực Trà Vinh. Để xảy ra sai phạm tại Công ty lương thực Trà Vinh trong một thời gian dài, ông Nam cũng có phần liên đới trách nhiệm”.

Từ bản kết luận điều tra có thể thấy rằng, vai trò của ông Nguyễn Ngọc Nam là quan trọng, thế nên việc điều tra lại những sai phạm liên đới là điều cần thiết. Năm 2015, ông Nam đã không làm hết trách nhiệm được giao trong việc kiểm tra xử lý hàng tồn kho tại Công ty lương thực Trà Vinh. 

Về sai phạm này, Bản kết luận điều tra số 26/C03-P12 ngày 20/3/2019 thể hiện, vào thời điểm cuối năm 2014, tổng lượng hàng tồn kho nâng khống lên trên 37.893 tấn (trị giá trên 323,6 tỷ đồng). Giá trị hàng tồn kho nâng khống này tương đương với hàng tồn kho trên sổ sách. Điều này đồng nghĩa với việc số lượng hàng tồn trong kho sẽ rất ít và theo một số người, điều này có thể nhìn thấy bằng mắt thường!