Những bài học cho việc xây dựng bộ máy hành chính nhà nước hiện nay ở Việt Nam

Những bài học cho việc xây dựng bộ máy hành chính nhà nước hiện nay ở Việt Nam
(PLO) - Vua Lê Thánh Tông đã đi đến quyết định phải thay đổi, phải cải cách mà mở đầu là dụ “Hiệu định quan chế” ban bố năm 1471 sau 11 năm lên ngôi. Yêu cầu thay đổi, cải cách này của Vua Lê Thánh Tông được ông duy trì trong suốt 37 năm trị vì, bởi thay đổi không thể ngay một lúc có thể làm được, mà phải có lộ trình, có từng bước đi thích hợp...

Bài học về nhận diện đúng yêu cầu cải cách bộ máy và kiên quyết chỉ đạo thực hiện.

Lên ngôi năm 1460, Vua Lê Thánh Tông thừa hưởng một “di sản” là quyền lực của nhà vua bị đe dọa bởi các công thần của thời kỳ chống quân Minh như Lê Sát, Lê Ngân, Lê Thụ, Lê Soạn... Tiếp theo phải kể đến sự tha hóa của đội ngũ quan lại trong bộ máy từ trung ương đến địa phương. Tình trạng hưởng thụ, cậy thế, cậy quyền, tham nhũng, hối lộ, vu cáo, sát hại lẫn nhau là tương đối phổ biến. Kết quả là bộ máy hành chính vốn là các cơ quan phải giúp nhà vua cai quản đất nước trên các lĩnh vực tương ứng hoạt động yếu kém.

Thấy được những điểm yếu này, Vua Lê Thánh Tông đã đi đến quyết định phải thay đổi, phải cải cách mà mở đầu là dụ “Hiệu định quan chế” ban bố năm 1471 sau 11 năm lên ngôi. Yêu cầu thay đổi, cải cách này của Vua Lê Thánh Tông được ông duy trì trong suốt 37 năm trị vì, bởi thay đổi không thể ngay một lúc có thể làm được, mà phải có lộ trình, có từng bước đi thích hợp.

Bài học này vận vào thời nay vẫn nguyên giá trị. Sự cần thiết phải cải cách bộ máy nhà nước nói chung, bộ máy hành chính nói riêng đã được Đảng ta chỉ rõ từ nhiều năm nay và về mặt nhà nước đã được Chính phủ tổ chức thực hiện, nhất là trong việc triển khai Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2001 – 2010 và giai đoạn 2011 – 2020. 

Bài học về triết lý thiết kế bộ máy phải rõ và phù hợp

Triết lý thiết kế bộ máy hành chính của Vua Lê Thánh Tông chính là duy trì, củng cố chế độ phong kiến tập quyền, quyền lực tập trung vào trung ương, không phân quyền cho địa phương, mà ở trung ương thì quyền lực tập trung vào vua, tất cả các cơ quan hành chính lập ra đều là giúp việc vua, các cơ quan có sự ràng buộc, kiểm soát lẫn nhau khá chặt chẽ. 

Vậy triết lý cải cách, thiết kế bộ máy nhà nước, bộ máy hành chính hiện tại là gì? Đã đủ rõ và phù hợp chưa? Hiến pháp năm 2013 lần đầu tiên đưa thêm 2 từ kiểm soát, cụ thể ở Điều 2: Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực thi các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp.

Lập pháp kiểm soát hành pháp và tư pháp ít nhiều thể hiện khá rõ trong các quy định pháp luật, tuy nhiên hành pháp và tư pháp kiểm soát lập pháp thế nào lại còn để ngỏ. Từ đó cho thấy hết sức cần thiết cụ thể hóa, làm rõ thêm triết lý thiết kế bộ máy nhà nước nói chung và bộ máy hành chính nói riêng trong thời gian tới.

Bài học về học kinh nghiệm nước ngoài và tổ chức tốt việc thực hiện

Vua Lê Thánh Tông xây dựng bộ máy hành chính không phải từ con số không. Ông có kinh nghiệm của các triều Lý, Trần, của các Vua Lê Thái Tổ và Lê Thái Tông để suy nghĩ và thiết kế bộ máy. Đặc biệt, ông đã tham khảo và vận dụng thành công kinh nghiệm thiết kế và vận hành bộ máy hành chính của nhà Minh.

Đây không phải là điểm riêng có của thời kỳ Vua Lê Thánh Tông trị vì mà là một trong những nét nổi bật của lịch sử hình thành nền hành chính Việt Nam thời phong kiến, đó là “tiếp thu mô hình của các triều đại phong kiến Trung Quốc, từ việc thiết lập các cấp chính quyền, các cơ quan nhà nước (cùng thể chế làm việc), các chức danh quan lại đến cả việc soạn thảo các văn bản pháp luật”.

Nhấn mạnh bài học này vào thời điểm hiện tại có ý nghĩa hết sức quan trọng vì thực tiễn cải cách hành chính mấy chục năm qua ở nước ta đã cho thấy sự cần thiết phải nghiên cứu và vận dụng kinh nghiệm nước ngoài trong tổ chức và hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước. Chúng ta cũng có những thành công nhất định ở điểm này, ví dụ như cơ chế một cửa, một cửa liên thông, cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị sự nghiệp công lập...

Tuy nhiên, cũng có không ít kinh nghiệm nước ngoài đưa vào áp dụng lại chưa mang lại kết quả mong muốn. Nhận diện vấn đề này và liên hệ với bài học tương ứng thời Vua Lê Thánh Tông sẽ giúp chúng ta thu được kết quả tốt hơn khi áp dụng kinh nghiệm nước ngoài vào thiết kế bộ máy hành chính trong quá trình cải cách hành chính ở nước ta thời gian tới.

Bài học về việc đến đâu, bộ máy đến đó

Có thể thấy bộ máy hành chính thời Vua Lê Thánh Tông là tương đối gọn nhẹ, mỗi cơ quan có nhiệm vụ rõ ràng. Sau khi ban bố dụ “Hiệu định quan chế”, tổng số quan lại cả nước là 5.370 người, trong đó có 2.755 người ở bộ máy trung ương và 2.615 người ở địa phương. Hiện tượng bộ máy cồng kềnh, biên chế quá nhiều không xảy ra. Vì thế, điều đáng học ở đây chính là thiết kế bộ máy phù hợp, việc nhà nước đến đâu mới tính bộ máy đến đó. Rà soát lại, điều chỉnh, đi đến định rõ từng cơ quan hành chính làm gì là hết sức cần thiết và khi làm việc này không nên quên bài học mà Vua Lê Thánh Tông đã để lại.

Bài học về coi trọng công tác kiểm tra, giám sát trong bộ máy hành chính

Để bảo đảm quyền lực tuyệt đối của mình, bảo đảm cho bộ máy hành chính hoạt động hiệu quả, ngăn ngừa tệ quan liêu, tham nhũng của quan lại, Lê Thánh Tông đặc biệt quan tâm thiết kế cơ quan chuyên trách công tác kiểm tra, giám sát quan lại. Lục Bộ theo chức trách hoạt động lại có Lục Khoa giám sát. 6 cơ quan này không đặt trong các Bộ, mà trực thuộc Vua. 

Triết lý về bộ máy, về con người trong bộ máy xưa và nay cơ bản không khác nhau. Bộ máy hành chính hoạt động không tránh được khiếm khuyết, con người thực thi quyền lực công khó tránh những cám dỗ, dễ tha hóa. Răn đe, phòng ngừa và trị tội khi xảy ra là chức trách các cơ quan được lập ra. Thiết lập và tạo điều kiện để có được một bộ máy giám sát, kiểm tra như vậy thời Vua Lê Thánh Tông đáng để thời nay suy ngẫm. Rất nhiều tổ chức làm việc này, nhưng hiệu quả không cao, tình trạng cán bộ, công chức, viên chức tha hóa, tham nhũng đang không còn là cá biệt. 

Bên cạnh đó, bộ máy đúng phải có người đúng vận hành. Đây cũng là một bài học kinh nghiệm đáng quý cho thời nay tham khảo và học tập.

Đọc thêm

Tổng Bí thư Tô Lâm tiếp Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phát triển Nông thôn, Chủ tịch đảng Tổ chức thống nhất dân tộc Mã Lai

Tổng Bí thư Tô Lâm tiếp Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phát triển Nông thôn, Chủ tịch đảng Tổ chức thống nhất dân tộc Mã Lai
Trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Malaysia, ngày 22/11, tại Kuala Lumpur, Tổng Bí thư Tô Lâm đã tiếp Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phát triển Nông thôn, Chủ tịch đảng Tổ chức thống nhất dân tộc Mã Lai (UMNO) Dato’ Seri Dr. Ahmad Zahid Hamidi và các lãnh đạo cấp cao trong Liên minh cầm quyền tại Malaysia.

Ông Hà Sỹ Đồng được giao Quyền Chủ tịch tỉnh Quảng Trị

Ông Hà Sỹ Đồng được giao Quyền Chủ tịch tỉnh Quảng Trị
(PLVN) - Thừa ủy quyền của Thủ tướng, Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình ký Quyết định số 1458/QĐ-TTg ngày 22/11/2024 về việc giao ông Hà Sỹ Đồng - Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Trị, giữ chức vụ Quyền Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị, nhiệm kỳ 2021-2026.

Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Bảo vệ Tổ quốc cho hai phi công

Đại tá Nguyễn Văn Sơn (ở giữa) - Trung đoàn trưởng, bay buồng trước (Trung đoàn không quân 940) được lực lượng chức năng hỗ trợ đưa ra ngoài. Ảnh: Trung đoàn 940.
(PLVN) - Theo thông tin từ Cục Tuyên huấn (Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam), Chủ tịch nước có Quyết định số 1267/QĐ-CTN ngày 21/11/2024 về việc tặng thưởng Huân chương Bảo vệ Tổ quốc cho Đại tá Nguyễn Văn Sơn, Trung đoàn trưởng Trung đoàn 940 và Thượng tá Nguyễn Hồng Quân, Chủ nhiệm bay Trung đoàn 940 (Trường Sĩ quan Không quân, Quân chủng Phòng không - Không quân, Bộ Quốc phòng).

Xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam hiện đại, lớn mạnh

Xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam hiện đại, lớn mạnh
(PLVN) - Sáng 22/11, tại Hà Nội, Tổng Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) Việt Nam phối hợp với Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hội đồng Lý luận Trung ương tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia “Xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam hiện đại, lớn mạnh”.

Tăng cường hơn nữa quan hệ đoàn kết, hữu nghị giữa Việt Nam và Cộng hòa Dominicana

Thủ tướng Phạm Minh Chính hội đàm với Tổng thống Cộng hòa Dominicana Luis Abinader Corona. (Ảnh: TTXVN)
(PLVN) -  Trong chương trình thăm chính thức nước Cộng hòa Dominicana theo lời mời của Tổng thống nước Cộng hòa Dominicana Luis Abinader Corona, sáng 20/11 (giờ địa phương), tại Cung Quốc gia ở Thủ đô Santo Domingo, sau nghi lễ đón trang trọng, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Tổng thống Luis Abinader Corona cùng Đoàn đại biểu cấp cao hai nước đã có cuộc hội đàm.

Công tác phát triển Đảng trong giới nghệ sĩ Thủ đô: Những nút thắt cần tháo gỡ - Bài 2: Phát triển Đảng trong giới nghệ sĩ - 'khó nhiều bề'

Ban Chấp hành Hội Nhiếp ảnh nghệ thuật Hà Nội nhiệm kỳ 2020 - 2025 có 9 thành viên. (Ảnh: Hội Nhiếp ảnh nghệ thuật Hà Nội)
(PLVN) - Phát triển Đảng trong giới văn nghệ sĩ rất quan trọng vì đây là lực lượng góp phần đưa chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với xã hội qua các tác phẩm nghệ thuật. Thế nhưng, thực tiễn công tác phát triển Đảng trong giới văn nghệ sĩ Thủ đô hiện nay và bản thân nhận thức, nỗ lực của lực lượng văn nghệ sĩ Thủ đô để đứng vào hàng ngũ của Đảng đôi khi vẫn là “hai đường thẳng song song”.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lên đường thăm chính thức Campuchia

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lên đường thăm chính thức Campuchia
Ngày 21/11, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn dẫn đầu Đoàn đại biểu cấp cao Đảng, Nhà nước Việt Nam rời Hà Nội, lên đường thăm chính thức Vương quốc Campuchia, tham dự Hội nghị toàn thể lần thứ 12 của Hội nghị quốc tế các đảng chính trị châu Á (ICAPP) và Phiên họp toàn thể lần thứ 11 của Nghị viện Quốc tế vì Bao dung và Hòa bình (IPTP) từ ngày 21-24/11/2024.

Lễ đón chính thức Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân tại Malaysia

Lễ đón chính thức Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân tại Malaysia
Trưa 21/11 (theo giờ địa phương), tại Phủ Thủ tướng, Trung tâm hành chính Putrajaya, Malaysia, Lễ đón Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân sang thăm chính thức Malaysia, theo lời mời của Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim và Phu nhân từ ngày 21-23/11, được tổ chức trọng thể theo nghi thức cao nhất dành cho Nguyên thủ quốc gia thăm chính thức.

Công tác phát triển Đảng trong giới nghệ sĩ Thủ đô: Những nút thắt cần tháo gỡ - Bài 1: Tự hào là người chiến sĩ trên 'mặt trận văn hóa'

Hà Nội có 97 tác phẩm xuất sắc được trao giải trong Cuộc thi chính luận bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng lần thứ 4 năm 2024. (Ảnh: CTV)
(PLVN) -  Ngày 24/11/1946, tại Nhà hát Lớn TP Hà Nội, Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ nhất đã diễn ra. Trong diễn văn khai mạc, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi. Văn hóa lãnh đạo quốc dân để thực hiện độc lập, tự cường và tự chủ”. Lá thư Người gửi giới họa sĩ và văn nghệ sĩ năm 1951 đến nay vẫn vẹn nguyên tính thời sự: “Văn hóa, nghệ thuật cũng là một mặt trận. Anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy”.

Kiến tạo trong kỷ nguyên mới phải đột phá đi thẳng vào hiện đại

Quang cảnh Hội thảo. (Ảnh trong bài: V.Anh)
(PLVN) - Yêu cầu bao trùm trong kiến tạo kỷ nguyên mới là phải tiến hành đồng thời, thắng lợi quá trình “đột phá kép”. Một mặt, phải đột phá đi thẳng vào hiện đại, vào những lĩnh vực công nghệ cao, đặc biệt là công nghệ số mà Việt Nam có lợi thế. Mặt khác, phải đột phá trong việc giải quyết triệt để những “điểm nghẽn”, những khó khăn đang kìm hãm, cản trở sự phát triển của đất nước.

Khẳng định vị thế quốc tế của Việt Nam trong giải quyết thách thức toàn cầu

Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu tại phiên thảo luận phát triển bền vững và chuyển đổi năng lượng. (Ảnh: TTXVN)
(PLVN) - Ngày 19/11 (theo giờ địa phương), tại Rio de Janeiro, Brazil, Hội nghị Thượng đỉnh G20 năm 2024 tiếp tục diễn ra với Phiên thảo luận về phát triển bền vững và chuyển đổi năng lượng dưới sự chủ trì của Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva, Chủ tịch G20 năm nay. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã tham dự và có bài phát biểu tại Phiên thảo luận.

Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam: Bàn làm chứ không bàn lùi

Quốc hội thảo luận ở hội trường về chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. (Ảnh: Cổng TTĐTQH)
(PLVN) -  Chiều 20/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội tiến hành thảo luận chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. Đa số đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tán thành với chủ trương đầu tư dự án với tinh thần bàn làm chứ không bàn lùi.