Nguồn gốc của lễ Phật đản
Theo Ban Tôn giáo Chính phủ, Đại lễ Phật đản là lễ kỷ niệm ngày sinh của Thái tử Tất Đạt Đa, sau là Đức Phật Thích Ca, Giáo chủ của đạo Phật. Sinh ngày Trăng tròn tháng Vesak theo lịch của Ấn Độ cổ, tương đương với mùng 8/4 (ÂL) theo lịch Trung Quốc cổ, vào năm 624 Trước Công nguyên.
Trước đây, một số nước châu Á với truyền thống Phật giáo Bắc truyền (Bắc tông) và theo lịch của Trung Quốc (ÂL), thường tổ chức đại lễ Phật đản vào mùng 08/4 (ÂL). Các nước theo truyền thống Phật giáo Nam truyền (Nam tông) lại tổ chức đại lễ Phật đản vào ngày Trăng tròn tháng Vesak, tương đương ngày 15/4 (ÂL). Có sự khác biệt này do các nước dùng lịch không giống nhau. Tại Đại hội Phật giáo thế giới tổ chức tại Colombo, Srilanka từ 25/5 đến 08/6/1950, có đại biểu Phật giáo 26 nước tham dự đã thống nhất lấy ngày Phật đản là ngày Trăng tròn tháng Vesak theo lịch cổ Ấn Độ, tương đương ngày 15/4 (ÂL). Từ năm 1999, Liên Hợp quốc công nhận Phật giáo là tôn giáo điển hình của nhân loại, Đức Phật là nhân vật Văn hóa Tôn giáo được Liên Hợp quốc tôn vinh. Đại lễ Vesak Đức Phật được Liên Hợp quốc tổ chức kỷ niệm hằng năm vào ngày Trăng tròn tháng 5 Dương lịch, tương đương ngày 15/4 (ÂL). Từ đây khắp thế giới cũng được rõ: đại lễ Vesak Đức Phật là đại lễ tam hợp Đức Phật (có nghĩa Đức Phật đản sinh, Đức Phật thành đạo và Đức Phật nhập Niết bàn, ba ngày trọng đại gắn với cuộc đời Đức Phật đều là ngày Trăng tròn tháng Vesak), vào ngày Trăng tròn tháng 5 Dương lịch, tương đương ngày 15/4 (ÂL).
Việt Nam thực hiện chủ trương của Liên Hợp quốc đã ba lần tổ chức Đại lễ Vesak Liên Hợp quốc vào các năm 2008, 2014, 2019.
Theo truyền thống, đại lễ Phật đản ở Việt Nam được Phật giáo tổ chức trang trọng, thành kính. Đại lễ Phật đản có thể kéo dài nhiều tuần, từ đầu tháng tới sau ngày chính là ngày 15/4 Âm lịch.
Năm nay, lễ Phật đản sẽ được diễn ra diễn ra từ ngày 15/5/2024 đến 22/5/2024. Đây cũng là dịp lễ để những người con của Phật cùng dâng hương tưởng nhớ và cầu may mắn, bình an cho bản thân và gia đình.
Ý nghĩa của lễ Phật đản
Đại lễ Phật đản có nhiều ý nghĩa đối với xã hội, đặc biệt là những người tin theo Phật giáo, qua đại lễ thể hiện: sự tôn kính, tri ân và báo ân đối với bậc chí tôn, Giáo chủ của đạo Phật, người được Liên Hợp quốc tôn vinh, được thế giới tiến bộ ca ngợi về đạo đức từ bi và tinh thần: hòa bình, hữu nghị, hợp tác, cùng phát triển bền vững, nhân văn.
Nói về đại lễ Phật đản, lúc sinh thời Hòa thượng Đệ tam Pháp chủ Thích Phổ Tuệ đã nói: hình tượng Thích Ca sơ sinh một tay chỉ lên trời, một tay chỉ xuống đất, với câu nói “Thiên thượng, địa hạ, duy ngã độc tôn” (trên là Trời, dưới là Đất, ở giữa là Ta). Ta, nhắc nhở mỗi người phải biết làm chủ cuộc sống, làm chủ nghiệp lực của mình. Tư duy, lời nói và hành động của mỗi người sẽ tạo nên nghiệp quả cho chính cá nhân họ theo “luật nhân quả”.
Đại lễ Phật đản là dịp mỗi người con phật nhận diện lại chính mình. Hoạt động tắm nước thơm cho tượng Thích Ca sơ sinh là động thái để mỗi người trở về với chính mình. Bởi nếu tắm Phật thì ai hiện nay tắm được cho Phật, Phật có cần tắm không? Phật có ở nơi pho tượng đâu mà tắm cho Phật? Vậy tắm tượng Phật Thích Ca sơ sinh là tắm biểu trưng, gọi là tắm Phật nhưng thật ra là tắm cho chính mình, thể hiện ước nguyện của mình. Ba gáo nước thơm tắm Phật tượng trưng: gáo nước đầu tưới vào vai và tay trái để gột rửa mọi điều sai trái, gáo nước thứ hai tưới vào vai và tay phải để những điều phải, điều tốt đã tốt càng phải càng tốt hơn, gáo thứ ba tưới vào đầu để tâm trí thanh tịnh, sáng suốt.
Vậy là mượn việc tắm Phật là để tự làm sạch mình, làm mới mình. Sau khi thực hiện nghi lễ tắm Phật, cá nhân mỗi người cảm thấy mới, sạch sẽ, tươi sáng, anh minh. Trên khắp thế giới, những người con Phật cùng nhau thành kính chăm lo cho một đại lễ, cùng thể hiện tâm nguyện tốt đẹp vì một cuộc sống hoà bình, an vui.
Đại lễ Phật đản là thể hiện đoàn kết trên tinh thần hợp tác hoà bình, hạnh phúc. Trong mùa Phật đản, những người con Phật khắp nơi thực hiện tinh thần tương thân, tương ái, giúp đỡ động viên nhau vượt qua khó khăn, vươn lên trong cuộc sống. Góp phần thực hiện xoá đói giảm nghèo.
Đại lễ Phật đản cũng là đề cao tinh thần tương trợ giúp đỡ nhau, khắc phục khó khăn xây dựng cuộc sống an vui mọi người mọi nhà cùng hạnh phúc.
Vào ngày lễ, Phật tử thường vinh danh Tam bảo: Phật, Pháp, Tăng (qua các hình thức như dâng cúng, tặng hoa, đến nghe thuyết giảng), và thực hành ăn chay và giữ Ngũ giới, thực hành bố thí và làm việc từ thiện, tặng quà, tiền cho những người yếu kém trong cộng đồng.
Cũng vào ngày này, các Phật tử không sát sinh, mọi người đều ăn chay, lau dọn vệ sinh nhà cửa và trang trí bàn thờ Phật thật đẹp. Các Phật tử có thể đến chùa để phụ giúp làm công quả, nghe các bài thuyết giảng về cuộc sống, tự chiêm nghiệm về hành động của bản thân để làm cho tâm hồn được thanh tịnh.
Ngoài ra, trước và trong dịp Đại lễ, Giáo hội Phật giáo các tỉnh thành, các chùa tích cực tổ chức các hoạt động từ thiện, thăm hỏi và tặng quà cho những tăng, ni, Phật tử có uy tín, có công lao với Đạo pháp hoặc những hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn, người tàn tật…. Thông qua các hoạt động này là dịp để mỗi người con Phật nhận diện về vai trò của mình đối với trách nhiệm xây dựng xã hội, xây dựng đất nước ngày càng phồn vinh, hạnh phúc, theo đúng phương châm của đạo Phật “sống tốt đời, đẹp đạo”.
Ngày lễ Phật đản không chỉ là dịp tưởng nhớ ngày sinh của Đức Phật mà còn là cơ hội để cùng suy ngẫm về hành trình của Ngài Thích Ca Mâu Ni, từ đó truyền cảm hứng cho bản thân trên con đường tu tập.
Đồng thời, đây cũng là thời khắc để mỗi người Phật tử thể hiện lòng biết ơn và tôn kính đối với Đức Phật. Hơn nữa, thông qua việc tham gia vào các nghi lễ cúng dường, ngày lễ này còn mang thông điệp về việc sống lành mạnh và chia sẻ sự bình yên, hạnh phúc đến mọi người.
Lễ Phật đản cũng là minh chứng cho sự vĩnh cửu của hình ảnh Đức Phật trong tâm thức của người Phật tử, một hình ảnh không bao giờ nhạt phai dù thời gian có trôi qua. Mong rằng, những thông tin này sẽ giúp mọi người hiểu sâu sắc hơn về ý nghĩa và nguồn gốc của ngày lễ Phật đản quan trọng này.
