Ngoại trưởng Mỹ gây sức ép với Trung Quốc về tranh chấp lãnh hải ở châu Á

Ông Kerry ngày 12/2 rời Washington để bắt đầu chuyến công du kéo dài một tuần tới Hàn Quốc, Trung Quốc, Indonesia và Các tiểu vương quốc Ả rập thống nhất. Theo thông tin từ giới chức Mỹ, những căng thẳng tại châu Á do những tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc trên biển Đông và biển Hoa Đông gần như sẽ là vấn đề hàng đầu trong chương trình nghị sự khi ông gặp gỡ các lãnh đạo của Trung Quốc vào ngày 14/2 tới. Bên cạnh đó, ông cũng sẽ thảo luận về vấn đề Triều Tiên và biến đổi khí hậu. 

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry

Trước chuyến thăm của ông Kerry, ông Danny Russel - trợ lý cấp cao của ông về các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương – đã bày tỏ lập trường cứng rắn hơn của Mỹ về hàng loạt các tranh chấp lãnh hải giữa Trung Quốc và các nước láng giềng. 

“Phát biểu của ông Russel cho thấy rõ ràng hơn những quan ngại của chúng tôi và các bước đi mà chúng tôi muốn phía Trung Quốc thực hiện trong các tranh chấp hàng hải. Ngoại trưởng Kerry sẽ tiếp tục gây sức ép buộc Trung Quốc kiềm chế các hành động khiêu khích và cảnh báo về tính chất khiêu khích trong một số hành động của Trung Quốc” – một quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Mỹ nói. 

Trung Quốc tuyên bố chủ quyền đối với khoảng 90% trong tổng diện tích 3,5 triệu km2 trên biển Đông, được Bắc Kinh tự ý vẽ thành bản đồ với “đường 9 đoạn” bao phủ cả vùng biển cách xa nước này. Mỹ đang ngày càng quan ngại rằng Trung Quốc đang cố giành quyền kiểm soát các vùng biển ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương và ông Russel đã cho rằng các tuyên bố chủ quyền trên biển của Bắc Kinh là tạo ra sự không rõ ràng, thiếu an ninh và bất ổn ở khu vực. 

Các nhà phân tích cho rằng ông Russel có vẻ như đã chắc chắn đổ lỗi cho Trung Quốc trong các tranh chấp lãnh hải, thừa nhận rằng các tuyên bố chủ quyền lãnh hải của Trung Quốc không phù hợp với luật pháp quốc tế, đồng thời cảnh báo Bắc Kinh không thiết lập một vùng nhận dạng phòng không mới trên biển Đông. Đáp lại những phát biểu của ông Russel, Trung Quốc đã cáo buộc Mỹ phá hoại hòa bình và sự phát triển ở châu Á – Thái Bình Dương. 

Giới chức Trung Quốc miêu tả chuyến đi của ông Kerry là một chuyến thăm quan trọng, trong đó Trung Quốc sẽ tìm cách để củng cố thêm các mối quan hệ giữa 2 nước và tăng cường “mối quan hệ kiểu mới” đã được đề xuất khi Tổng thống Mỹ và Trung Quốc gặp nhau tại California hồi năm ngoái. 

Song, ông Jonathan Pollack – một học giả tại Viện Brookings ở Washington – cho rằng, Mỹ và Trung Quốc có quan niệm khác nhau về “mô hình mới” trong quan hệ giữa các nước lớn. “Ông Kerry có thể sẽ nói rằng sự hung hăng mà Trung Quốc đang thể hiện trong mối quan hệ với một số láng giềng của nước này khó có thể được xem là yếu tố gây dựng lòng tin, đủ khiến Mỹ yên tâm về khả năng tạo ra loại quan hệ đó. Ông ấy chắc chắn sẽ nói thẳng rằng Mỹ muốn xây dựng mối quan hệ ổn định và hiệu quả với Trung Quốc nhưng mối quan hệ này sẽ không thể được xây dựng với chi phí là các mối quan hệ quan trọng với các nước là láng giềng gần của Trung Quốc” – ông Pollack nói. 

Ngày 7/2 vừa qua, ông Kerry đã có cuộc gặp với Ngoại trưởng Nhật Bản Fumio Kishida tại Washington và nhấn mạnh cam kết của Mỹ trong việc bảo vệ Nhật Bản cũng như ổn định tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương trước những yêu sách chủ quyền của Bắc Kinh. 

Điểm dừng chân đầu tiên của ông Kerry trong chuyến công du lần này là Seoul. Vấn đề chính trong các cuộc gặp với giới lãnh đạo Hàn Quốc nhiều khả năng sẽ là về Triều Tiên. Cuối tuần qua, Triều Tiên đã hủy bỏ lời mời một nhà ngoại giao Mỹ tới Bình Nhưỡng để thảo luận về số phận của một tù nhân người Mỹ. 

Tuần trước, Bình Nhưỡng cũng đã đe dọa sẽ hủy bỏ cuộc đoàn tụ cho các gia đình bị ly tán do sự chia cắt bán đảo Triều Tiên vào cuối cuộc chiến Triều Tiên năm 1953, dự kiến diễn ra vào cuối tháng này, để phản đối cuộc tập trận chung của Mỹ và Hàn Quốc. Trong một động thái bất ngờ, các đại diện của Hàn Quốc và Triều Tiên ngày 12/2 đã bắt đầu cuộc gặp cấp cao đầu tiên kể từ năm 2007 theo đề xuất của Bình Nhưỡng.