Không"hạ chuẩn" điều kiện nhập quốc tịch Việt Nam

Sau hơn 5 năm thực hiện qui định Luật Quốc tịch (2008) phần nào đã phản ánh thực trạng, qui định của pháp luật chưa đáp ứng nhu cầu của đông đảo người dân và đặt ra yêu cầu phải tiếp tục rà soát để cắt giảm hoặc đơn giản hóa các những thủ tục hành chính trong lĩnh vực này.

Xem xét “số phận” Phiếu lý lịch tư pháp trong hồ sơ quốc tịch

Trong hồ sơ xin nhập quốc tịch Việt Nam, pháp luật qui định phải có Phiếu lý lịch tư pháp (LLTP). Tuy nhiên, theo Luật sư Lê Hồng Lam, để tạo thuận lợi cho người xin nhập/trở lại quốc tịch Việt Nam thì nên bỏ Phiếu LLTP trong thủ tục này bởi có thể thực hiện cơ chế liên thông giữa Sở Tư pháp và Công an trong vấn đề cấp LLTP cho người nộp hồ sơ khi Công an cấp tỉnh xác minh về nhân thân của người xin nhập/trở lại quốc tịch Việt Nam. Với giấy xác minh về nhân thân mà còn yêu cầu Phiếu LLTP trong hồ sơ quốc tịch là trùng lặp, không cần thiết và gây phức tạp cho công dân.

Song theo đại diện Vụ Hành chính - Tư pháp và nhiều LS, không thể bỏ phiếu LLTP trong hồ sơ xin nhập/trở lại quốc tịch Việt Nam. Hơn nữa trong thủ tục xin nhập/trở lại quốc tịch, Phiếu LLTP (Điều 20) xác nhận về án tích và phiếu xác minh nhân thân còn nhiều vấn đề khác nên không trùng nhau, nhất là đối với người nước ngoài xin nhập quốc tịch Việt Nam rất cần Phiếu LLTP để xác định cả thời gian trước khi thường trú ở Việt Nam.

Quốc tịch là thiêng liêng nên phải chặt chẽ về thủ tục

Đó là khẳng định của đại diện Vụ Hành chính - Tư pháp (Bộ Tư pháp), Vụ Pháp luật (Văn phòng Chính phủ) và một số LS. Trong điều kiện các nước Âu, Mỹ ngày càng có những qui định ngày càng chặt chẽ về nhập quốc tịch nên có người ở nước ngoài 10 năm mà không thể nhập quốc tịch nên Việt Nam không thể dễ dãi với việc nhập quốc tịch. Vả lại, dễ dãi trong nhập quốc tịch còn dẫn đến nguy cơ bất ổn xã hội.

Nhưng theo quan điểm tạo điều kiện thuận lợi cho người yêu cầu, nhóm rà soát thủ tục hành chính trong lĩnh vực quốc tịch của Liên đoàn LS Việt Nam kiến nghị bỏ “giấy tờ xác nhận về việc đang làm thủ tục nhập quốc tịch nước ngoài” khi xin thôi quốc tịch Việt Nam. Không tán thành, đại diện Vụ Hành chính Tư pháp khẳng định, qui định “Giấy xác nhận về việc đang làm thủ tục nhập quốc tịch nước ngoài” - trong hồ sơ xin thôi quốc tịch Việt Nam để hạn chế tình trạng không quốc tịch.

Thực tế đã có những trường hợp được thôi quốc tịch mà không nhập được quốc tịch nước khác nên phải làm thủ tục xin trở lại quốc tịch. Điều đó lại gây phiền toái cho người dân với việc nộp hồ sơ, lệ phí... Thậm chí, nhiều nước yêu cầu phải có giấy xác nhận đã nhập quốc tịch của một nước khác mới cho thôi. Đây cũng là một trong những qui định xung đột với pháp luật về quốc tịch của Việt Nam nên việc qui định  “Giấy tờ xác nhận về việc đang làm thủ tục nhập quốc tịch nước ngoài” khi xin thôi quốc tịch Việt Nam là để bảo vệ tốt quyền lợi chính đáng của người dân và phù hợp xu hướng của thế giới.

Không thể cho nhập quốc tịch để tăng gánh nặng xã hội

Pháp luật quốc tịch của Việt Nam qui định phải có “Giấy tờ chứng minh bảo đảm cuộc sống ở Việt Nam” trong hồ sơ xin nhập quốc tịch Việt Nam. Theo một số LS, đây là loại giấy tờ cần thiết để ngăn tình trạng “người nước ngoài nhập quốc tịch và trở thành gánh nặng cho xã hội …”. Ở nhiều nước, qui định về “chứng minh khả năng bảo đảm cuộc sống” cũng chỉ được thực hiện rất hình thức, không đảm bảo hiệu quả lâu dài song vẫn được qui định như một điều kiện để được nhập quốc tịch nước đó.

Vậy, nếu pháp luật quốc tịch Việt Nam bỏ “Giấy tờ chứng minh bảo đảm cuộc sống ở Việt Nam” trong hồ sơ xin nhập quốc tịch là “hạ chuẩn” nhập quốc tịch, không phù hợp với xu hướng quốc tế. Giải pháp khắc phục tính hình thức của loại giấy tờ này là phải qui định rõ thế nào là có khả năng tài chính để đảm bảo cuộc sống ở Việt Nam. “Khả năng đảm bảo cuộc sống” có thể được thể hiện qua: có công việc, thu nhập, có nộp thuế, tài khoản ngân hàng (được sử dụng), giấy tờ sở hữu bất động sản…

Huy Anh