Theo kinh nghiệm của nhiều quốc gia trên thế giới, tổ chức BHTG có thể hỗ trợ tài chính cho tổ chức tham gia BHTG theo một số hình thức như các khoản vay, tiền gửi và các khoản đảm bảo, hoặc mua lại các khoản nợ thứ cấp của tổ chức tham gia bảo hiểm hoặc công ty tài chính bị đóng cửa. Chi phí hỗ trợ phải thấp hơn so với chi phí ước tính phát sinh từ việc chi trả cho người gửi tiền của tổ chức tham gia bảo hiểm bị đóng cửa.
Nguồn vốn hỗ trợ tài chính được sử dụng từ Quỹ BHTG hoặc khoản dự phòng đặc biệt theo một tỷ lệ nhất định của Quỹ BHTG. Tại các quốc gia như Indonesia, Sau khi bơm vốn, tổ chức BHTG sẽ được nắm giữ cổ phiếu của ngân hàng đổ vỡ trong vòng 02 năm và thực hiện việc bán cổ phiếu để thu hồi nguồn vốn ban đầu đã bỏ ra.
Thực trạng hỗ trợ tài chính cho các tổ chức tham gia BHTG tại Việt Nam và một số đề xuất
Tại Việt Nam, điều 14 Nghị định 89/NĐ-CP ngày 01/9/1999 của Chính phủ quy định: Trong trường hợp tổ chức tham gia BHTG có nguy cơ mất khả năng chi trả nhưng chưa đến mức đặt trong tình trạng kiểm soát đặc biệt, tổ chức BHTG có thể hỗ trợ dưới các hình thức như cho vay hỗ trợ để chi trả tiền gửi được bảo hiểm; bảo lãnh cho các khoản vay đặc biệt để có nguồn chi trả tiền gửi được bảo hiểm; mua lại nợ trong trường hợp khoản nợ đó có tài sản bảo đảm.
Trên cơ sở quy định tại Nghị định 89/NĐ-CP, từ năm 2005 đến năm 2009 Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) đã thực hiện giải ngân hỗ trợ đối với một số quỹ tín dụng nhân dân (QTDND) có nguy cơ mất khả năng thanh toán đề nghị vay hỗ trợ. Các QTDND này đã hoàn trả gốc và lãi đầy đủ cho BHTGVN.
Số tiền cho vay hỗ trợ trên đã giúp cho các QTDND ổn định tình hình hoạt động nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần duy trì sự ổn định của tổ chức tín dụng (TCTD), bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh hoạt động ngân hàng. Đồng thời thông qua hoạt động cho vay hỗ trợ đã giúp nâng cao năng lực tài chính, cải thiện vị thế của BHTGVN.
Tuy nhiên, theo Luật BHTG được ban hành ngày 18/6/2012 và có hiệu lực từ ngày 01/01/2013, nghiệp vụ hỗ trợ tài chính đối với tổ chức tham gia BHTG có nguy cơ mất khả năng chi trả của BHTGVN không còn được thực hiện, do vậy nếu các tổ chức tham gia BHTG có nguy cơ mất khả năng chi trả có nhu cầu hỗ trợ tài chính thì phải vay các TCTD khác với lãi suất cao hơn, điều này làm tăng chi phí của các tổ chức vay vốn trong khi các tổ chức này có nguy cơ lâm vào tình trạng mất an toàn, mất khả năng thanh toán.
Trong bối cảnh Ngân hàng nhà nước đã có Quyết định 209/QĐ-NHNN ngày 31/1/2019 về việc phê duyệt Đề án củng cố và phát triển hệ thống quỹ tín dụng nhân dân đến năm 2020 định hướng đến năm 2030 để xử lý căn bản, triệt để nợ xấu và các TCTD yếu kém bằng các hình thức phù hợp, trong đó nêu rõ nhiệm vụ và vai trò của BHTGVN, đó là: Tăng cường vai trò và sự phối hợp của BHTGVN trong việc xử lý, tham gia hỗ trợ các QTDND yếu kém được đặt vào kiểm soát đặc biệt theo quy định của Luật các TCTD được sửa đổi, bổ sung; và làm đầu mối phối hợp với các đơn vị có liên quan tăng cường công tác tuyên truyền chính sách BHTG trong việc bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền là thành viên của QTDND.
Đồng thời, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 06/CT-TTg ngày 12/3/2019 về tăng cường giải pháp nhằm đảm bảo an toàn hoạt động, củng cố vững chắc hệ thống QTDND, trong đó yêu cầu “Phát huy vai trò Ngân hàng Hợp tác xã Việt Nam, BHTGVN trong việc liên kết hệ thống, hỗ trợ tài chính và xử lý khó khăn của các Quỹ tín dụng nhân dân,…”, và “Tăng cường vai trò và giao nhiệm vụ Ngân hàng Hợp tác xã Việt Nam và BHTGVN trong việc phối hợp tham gia, hỗ trợ chức năng kiểm tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước đối với các QTDND; hỗ trợ cho vay đối với QTDND gặp khó khăn về tài chính, thanh khoản; …”.
Trên cơ sở thông lệ quốc tế, cùng với quan điểm chỉ đạo chung của Đảng và Nhà nước về chấn chỉnh, củng cố hệ thống ngân hàng, đặc biệt là hệ thống QTDND, việc thực hiện nghiệp vụ hỗ trợ tài chính của BHTGVN vào thời điểm này là cần thiết, phù hợp với năng lực tài chính của BHTGVN hiện nay.
Để BHTGVN thực hiện tốt nghiệp vụ hỗ trợ tài chính đối với các tổ chức tham gia BHTG có nguy cơ mất khả năng chi trả, cần bổ sung nghiệp vụ hỗ trợ tài chính vào Luật BHTG, trong đó quy định rõ điều kiện để BHTGVN thực hiện hỗ trợ tài chính, mục đích, nguồn tiền hỗ trợ tài chính và đặc biệt là cơ chế xử lý rủi ro, tổn thất khi BHTGVN không thu hồi được số tiền đã hỗ trợ, từ đó góp phần đảm bảo an toàn, lành mạnh hoạt động ngân hàng, cũng như đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, phát huy tốt vai trò của BHTGVN.
